Όταν η Πανδημία συνάντησε την Ιστορία.

Διεθνής ήταν η απήχηση που είχε το κύριο άρθρο μας (editorial) που πρωτοδημοσιεύθηκε αρχικά στην ελληνική γλώσσα στα ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, στις 1 Ιουνίου 2020, με τίτλο «Αχρείαστο Θρησκευτικό Lockout; Σε Ορθόδοξες χώρες, ο κορονοϊός ΔΕΝ μεταδόθηκε κατά την Ακολουθία των Αγίων Παθών»:⁽¹⁾  

Μετά από ενάμιση χρόνο, στις 27 Δεκεμβρίου 2021 εκείνο το άρθρο δημοσιεύθηκε στην αγγλική γλώσσα, με σχετικά λίγες τροποποιήσεις, με τίτλο «Unnecessary Religious Lockout: Final statistical results of the COVID-19 pandemic in the Christian Orthodox countries in Easter 2020», στην ιατρική ακαδημαϊκή επιθεώρηση (journal) TRANSLATIONAL AND CLINICAL MEDICINE - GEORGIAN MEDICAL JOURNAL (vol. 6.2, pp. 48-56), που εκδίδεται από κοινού από το εθνικό Πανεπιστήμιο της Γεωργίας Ivane Javakhishvili Tbilisi State University (Έκθεμα 1) και από τον Ιατρικό Σύλλογο της ίδιας χώρας Medical Association of Georgia.

 

Eκείνο το άρθρο, που συνέγραψε ο συνεργάτης μας Ιωάννης Παπακωνσταντίνου (John D. Pappas), συνέβαλε στο να ξανανοίξουν οι Ορθόδοξες εκκλησίες στην Ελλάδα από τον Ιούνιο 2020 και συνετέλεσε καθοριστικά στο να παραμείνουν προσβάσιμες στους πιστούς κατά τις περιόδους των Αγίων Παθών το 2021 και 2022, παρά τα άλλα καταναγκαστικά μέτρα μερικού ή ολικού lockdown σε κοσμικούς χώρους (εργασίας, αναψυχής κ.τ.λ.) κατά την τελευταία διετία στην Ελλάδα και την Ορθόδοξη ανατολική Ευρώπη το 2021-2022.

 

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το έναυσμα που κατ' αρχήν επενήργησε στο ιστολόγιό μας ώστε να ενσκήψουμε στο θέμα του θρησκευτικού lockout⁽²⁾ το 2020 στην Ελλάδα, την Ανατολική Ευρώπη και την Καυκασία, ήταν η ιστορικά πρωτοφανής⁽³⁾ εικόνα της μαζικής εγκατάλειψης του Εσταυρωμένου από τους πιστούς την Μεγάλη Πέμπτη 2020 (Έκθεμα 2) σε συνδυασμό μάλιστα με συστημική ενίοτε χλεύη⁽⁴⁾ των Αγίων Παθών και των Αχράντων Μυστηρίων το 2020—όπως και πριν σχεδόν 2000 χρόνια στον Γολγοθά—υπό το κράτος του καταναγκαστικού θρησκευτικού lockdown τότε.

 

Στο πλαίσιο εκείνης της εν πολλοίς εξωπραγματικής και συνάμα πραγματικής συνδυαστικής Ύβρεως κατά του Εσταυρωμένου και της Εκκλησίας το 2020, αποφασίσαμε τότε να αναλύσουμε εκείνο το φαινόμενο, που ως πρωτοφανές στη σύγχρονη Ελλάδα αλλά προτυπωμένο στην Αγία Γραφή, είχε ιστορική, θεολογική και επιστημονική διάσταση, ειδικά μάλιστα υπό το στατιστικό αναλυτικό πρίσμα ότι το σύνολο των δώδεκα Ορθοδόξων χωρών (όπου οι Ορθόδοξοι συνιστούν πληθυσμιακή πλειονότητα) υποδιαιρέθηκε εν τοις πράγμασι (de facto) σε δύο διακριτά υποσύνολα: αφενός (α) πέντε Ορθόδοξες (Γεωργία, Βουλγαρία κ.τ.λ.) που επέτρεψαν την προσέλευση των πιστών στην Ακολουθία των Αγίων Παθών και αφετέρου (β) επτά ομόδοξες χώρες (Ελλάδα, Ρωσία κ.τ.λ.) όπου οι κρατικές Αρχές απαγόρευσαν οποιαδήποτε παρουσία των πιστών σε Χριστιανικούς ναούς κατά την Μεγάλη Εβδομάδα. Δηλαδή το θρησκευτικό lockout, εκεί όπου εφαρμόσθηκε και εκεί όπου δεν εφαρμόσθηκε, προσέλαβε τη μορφή «ενός τεράστιου πειράματος,⁽⁵⁾ σε πολυεθνικό επίπεδο, που διεξήχθη στην Ευρασία την Μεγάλη Εβδομάδα 2020 όσον αφορά στο κατά πόσο ο COVID-19 μεταδίδεται μεταξύ των προσκυνητών κατά την Ακολουθία των Αγίων Παθών σε Ορθόδοξες Χριστιανικές χώρες» (a huge experiment, on a multinational level, was conducted in Eurasia in Holy Week 2020 as to what extent COVID-19 is transmitted among worshippers in Easter liturgies in Orthodox Christian countries).

 

Η μεθοδική ανάλυση επί 40 ημέρες, από την Ανάσταση μέχρι την Ανάληψη 2020, εκείνου του πολυεθνικού (διηπειρωτικού) «πειράματος» κατέληξε σε απροσδόκητα αποτελέσματα, αφού «σε εκείνο το διχοτομικό θρησκευτικό πλαίσιο, κατεγράφη στατιστικά ένα μη προβλεφθέν φαινόμενο» (in that dichotomic religious context, an unanticipated phenomenon was recorded statistically), συγκεφαλαιωτικά το εξής:

 

«Περισσότερο από ένα μήνα μετά την Ανάσταση, και σε αντίθεση με συναφείς επιδημιολογικές προβλέψεις ή και προειδοποιήσεις, οι θάνατοι εκ του COVID-19 στις (5) Ορθόδοξες χώρες που επέτρεψαν την προσέλευση των πιστών στην Ακολουθία των Αγίων Παθών ήσαν κατά μέσο όρο και αναλογικά (ανά 1.000.000 κατοίκους) λιγότεροι από τους αντιστοίχους θανάτους στις (7) ομόδοξες χώρες που επέβαλαν τότε θρησκευτικό lockout. Λιγότεροι θάνατοι, ΟΧΙ περισσότεροι.»

 

[More than a month after the Resurrection, the deaths from COVID-19 in the (5) countries that allowed participation of the faithful in Easter liturgies were on average and proportionally (per 1.000.000 people) less than such deaths in the (7) Orthodox countries that imposed a horizontal religious lockout in the same period; less deaths, ΝΟΤ more.]

 

Κατά λογική ακολουθία, όπως προσδιορίζεται στο δημοσιευθέν άρθρο, το θρησκευτικό lockout το 2020 ενδείκνυτο να ανακληθεί ως μέτρο τότε (και έκτοτε) και να υποκατασταθεί απλώς από στοιχειώδη μέτρα υγειονομικής προστασίας των πιστών κατά του COVID-19, όπως τελικά έγινε, σύμφωνα με το τελικό συμπέρασμα της μελέτης:

 

«Εν κατακλείδι, έχει πλέον τεκμηριωθεί στατιστικά ότι η προσέλευση των πιστών στην Ορθόδοξη Ακολουθία των Αγίων Παθών δεν συνιστά αφ' εαυτή συντελεστή διάδοσης του COVID-19, υπό την προϋπόθεση ότι βασικές υγειονομικές προφυλάξεις λαμβάνονται από την Εκκλησία και εφαρμόζονται επαρκώς από τους πιστούς.»

 

(In sum, it has been statistically established that attendance in Orthodox liturgies of the Holy Passions does not contribute, in and by itself, to the spread of COVID-19, as long as basic safety precautions are taken by the church and duly observed by the faithful.)

 

Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε η μελέτη-άρθρο την εορτή της Αναλήψεως, στις 28 Μαΐου 2020.⁽⁶⁾  Από εκεί και πέρα άρχισε η σταδιακή δημοσιοποίηση του άρθρου: Η αρχική μελέτη στην ελληνική γλώσσα απεστάλη προς δημοσίευση στα ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ στις 31 Μαΐου 2020 και στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ την επομένη ημέρα, στις 1 Ιουνίου 2020. Αμφότερα τα ιστολόγια την δημοσίευσαν την ίδια ημέρα, 1 Ιουνίου 2020. Αμέσως κατόπιν, μετά από δύο ημέρες (3 Ιουνίου 2020), τα αρχεία της μελέτης, μαζί με τους διαδικτυακούς συνδέσμους των δύο δημοσιεύσεων, απεστάλησαν διά e-mail στον Πρωθυπουργό της Ελλάδος, και παράλληλα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών, όπως επίσης και σε εκατοντάδες επισκοπές της Ορθοδοξίας  στο εξωτερικό,⁽⁷⁾ προκειμένου οι εκκλησιαστικοί ποιμενάρχες να ενημερώσουν με την σειρά τους αρμοδίως τους κυβερνητικούς αξιωματούχους των χωρών τους.

 

Μετά δε από ένα χρόνο,⁽⁸⁾ η μελέτη υπεβλήθη επίσημα στην αγγλική γλώσσα στην ως άνω ιατρική επιστημονική επιθεώρηση TRANSLATIONAL AND CLINICAL MEDICINE - GEORGIAN MEDICAL JOURNAL,⁽⁹⁾  στις 8 Ιουνίου 2021, προς αξιολόγηση (peer review) από επιστημονική επιτροπή, τελική έγκριση (21 Αυγούστου 2021) και δημοσίευση σε αυτό το ιατρικό journal (27 Δεκεμβρίου 2021).

 

Μετά δε την διεθνή επιστημονική προσεπικύρωση της μελέτης, ως δημοσιευμένου ακαδημαϊκού άρθρου πλέον, το ατόπημα του θρησκευτικού lockout σε Ορθόδοξες χώρες μάλλον πέρασε από τον τομέα ευθύνης των επιδημιολόγων στον τομέα μελέτης των ιστοριογράφων, και όχι μόνον: Επαφίεται ίσως σε θεολόγους και ιερωμένους να εξηγήσουν (εάν επιδέχεται λογικής εξήγησης) το παράδοξο των συγκριτικά καλύτερων επιδόσεων στην αντιμετώπιση της Πανδημίας στις Ορθόδοξες χώρες όπου οι εκκλησιές παρέμειναν ανοιχτές την Μεγάλη Εβδομάδα του 2020. Η επιστήμη εδώ «σηκώνει τα χέρια», διότι μπορεί μεν να καταγράφει (διαπιστώνει) αυτό το παράδοξο φαινόμενο στατιστικά, πλην όμως αδυνατεί να το επεξηγήσει (ερμηνεύσει) ορθολογικά, όπως επισημαίνεται στο άρθρο.⁽¹⁰⁾ Κάποιοι μάλιστα θεολόγοι ή ιερωμένοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ευλόγως—αφού δεν υφίσταται επιστημονικώς επαρκής λογική εξήγηση (conclusive explanation)—ότι ίσως εκείνο το παράδοξο φαινόμενο στην Ορθοδοξία συνιστά μία πρώτη απάντηση του Εσταυρωμένου στην ιστορικά πρωτοφανή μαζική εγκατάλειψή Του στα Άγια Πάθη το 2020.

                                                   

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

(1) Παράλληλα με τα ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, το ίδιο άρθρο δημοσιεύθηκε στην ελληνική γλώσσα και στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ, την ίδια ημέρα (1 Ιουνίου 2020), με τίτλο «Αχρείαστο Θρησκευτικό Lockout: Ένα πείραμα τεραστίων διαστάσεων», και αναδημοσιεύθηκε μετέπειτα με παρόμοιους τίτλους σε άλλα ιστολόγια (enromiosini.gr, aktines.blogspot.com, dikaiopolis.gr, choratouaxoritou.gr, κ.τ.λ).

 

⁽²⁾ Ο όρος «θρησκευτικό lockout» εισήχθη στη διεθνή ακαδημαϊκή βιβλιογραφία από τον συγγραφέα του άρθρου (John D. Pappas). Ως θρησκευτικό lockout εννοιολογείται η κατάσταση κατά την οποία οι ιεροί ναοί λειτουργούν ενδοστρεφώς, κεκλεισμένων των θυρών, δηλαδή με παρουσία μόνον ιερωμένων, ψαλτών και νεωκόρων (χωρίς να εφαρμοσθεί πλήρες κλείσιμο-lockdown των ιερών ναών, όπως συνέβη σε κοσμικούς χώρους εργασίας, αναψυχής κ.τ.λ.), ώστε οι προσκυνητές να αποκλείονται εκτός ή και μακράν του χώρου των εκκλησιών (locked out).

 

⁽³⁾ Όπως επεσήμανε το ιστολόγιό μας, σε προηγούμενο άρθρο, με τίτλο «Ιστορική ημέρα η Mεγάλη Πέμπτη 2020, με τον Εσταυρωμένο εγκαταλελειμμένο», που δημοσιεύσαμε την Μεγάλη Παρασκευή (17 Απριλίου) του 2020, ο Εσταυρωμένος εγκατελείφθη μόνος επί του Τιμίου Σταυρού την Μεγάλη Πέμπτη από το χριστεπώνυμο πλήρωμα κατ' εκείνο το έτος, για πρώτη φορά στην Ελληνική Ιστορία, επί λέξει ως εξής:

 

«Στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων και στα ιστορικά κατάστιχα, η Μεγάλη Πέμπτη του έτους 2020 αποτυπώνεται ήδη ως μία ιστορική ημέρα, μοναδική στη μακραίωνη Ελληνική Ιστορία: Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ορθοδοξίας, σε συμβολικό και λειτουργικό πλαίσιο της θείας λειτουργίας των Αγίων Παθών, ο Εσταυρωμένος εγκατελείφθη ΜΟΝΟΣ επί του Τιμίου Σταυρού από όλο το χριστεπώνυμο πλήρωμα. Και μάλιστα καταναγκαστικώς, πανδήμως και ανεξαιρέτως. . . Το σκηνικό του Γολγοθά—η μοναξιά και εγκατάλειψη του Ιησού επί του Τιμίου Σταυρού—επανελήφθη μετά από δύο χιλιετίες, και μάλιστα επί το «αυθεντικότερο», ήτοι την Μεγάλη Πέμπτη του έτους 2020, οπότε σχεδόν ΟΛΟΙ οι πιστοί παρέμειναν ευπειθότες «μακρόθεν» σχεδόν ΟΛΩΝ τών ιερών ναών ανά την Ελληνική Επικράτεια, και όχι μόνον, διά τον φόβο των προστίμων τα οποία επαπειλούντο να επιβληθούν από (ένοπλα) όργανα της Τάξεως έξωθεν των εκκλησιών. Κάποιες δε δημοσιογραφικές γραφίδες εχλεύαζαν (και χλευάζουν) την θαυματουργική επενέργεια της Ιεράς Ακολουθίας των Αγίων Παθών. Όπως περίπου και τότε, πριν από σχεδόν 2000 χρόνια.»

 

Επίσης, από ιστορική άποψη, επισημαίνεται ρητά σε εκείνο το άρθρο ότι «ουδέποτε ο Εσταυρωμένος παρέμεινε μόνος στις εκκλησιές των μαχομένων Ελλήνων την Μεγάλη Πέμπτη, ούτε στο λιμοκτονούν Μεσολόγγι των Ελευθέρων Πολιορκημένων το 1826 (δεδομένου ότι η Έξοδος επεσυνέβη μία εβδομάδα πριν την Ανάσταση), ούτε στον Μωριά και τις Δυτικές Σποράδες επί Καποδίστρια προς εξάλειψη της Πανώλους το 1828 (που ξέσπασε αρχικά στην Ύδρα σχεδόν τρεις εβδομάδες μετά την Ανάσταση)»—παρά τις μάταιες (ανιστόρητες) απόπειρες κάποιων κρατικοδίαιτων κονδυλοφόρων το 2020 να εμπλέξουν υβριστικώς το όνομα του πρώτου Κυβερνήτη Ιωάννου Καποδίστρια, ως δήθεν διατάξαντος αντίστοιχο ταυτόχρονο κλείσιμο των εκκλησιών σε όλη την ελληνική επικράτεια το 1828 προς αντιμετώπιση της Πανώλους, κάτι που γνωρίζουμε καλώς, εκ πρωτογενών πηγών, ότι ουδέποτε έγινε.

 

⁽⁴⁾ Το πρωτοφανές φαινόμενο της μαζικής εγκατάλειψης του Εσταυρωμένου από τους πιστούς την Μεγάλη Εβδομάδα του 2020, συνδυάσθηκε με συστημική  χλεύη των Αγίων Παθών τότε—όπως και πριν σχεδόν 2000 χρόνια στον Γολγοθά—σύμφωνα με την οποία οι εκκλησίες παρουσιάζοντο ως «υγειονομικές βόμβες» έτοιμες να «εκραγούν» κατά τον εορτασμό του Πάσχα (ΤΑ ΝΕΑ 2-4-2020), υπό το πρίσμα μάλιστα δημοσιευθέντων ιοβόλων ισχυρισμών ότι «αντί να έρθει ο κορονοϊός από τους πρόσφυγες και μετανάστες, ήρθε από τους Αγίους Τόπους» (ΑΥΓΗ 6-3-2020), ότι «μέσα στους τρόπους μετάδοσης [του κορονοϊού] είναι και το σάλιο» (ΑΝΤ1 11-3-2020), ότι ο ιός μεταδίδεται και διά της Θείας Κοινωνίας και επομένως η Θεία Κοινωνία «πρέπει να αποφευχθεί με την σημερινή της μορφή, μέχρι να έχουμε ασφαλές εμβόλιο» (ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 3-5-2020), κ.ο.κ.

 

⁽⁵⁾ Στο διχοτομικό πλαίσιο της διαιρέσεως του Ορθόδοξου κόσμου σε δύο επιστημονικώς διακριτά υποσύνολα, η ανάλυση και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του θρησκευτικού lockout σε Ορθόδοξες χώρες το 2020, όσον αφορά στη διάδοση του κορονοϊού, κατέστη συγκρισιολογικά εφικτή—ως σύγκριση δύο διακριτών και μη κοινώς τεμνομένων υποσυνόλων—βάσει συναφών στατιστικών δεδομένων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και εθνικών οργανισμών.

 

⁽⁶⁾ Για λόγους επιστημονικής μεθοδολογίας, το άρθρο-μελέτη δεν ήταν δυνατόν να ολοκληρωθεί προ της εορτής της Αναλήψεως (28 Μαΐου 2020), διότι έπρεπε να συμπεριλαμβάνει και να αξιολογεί στατιστικά δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και εθνικών οργανισμών μέχρι και 39 ημέρες μετά την εορτή της Αναστάσεως. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται ρητά στο άρθρο-μελέτη, «δεδομένου ότι (α) η περίοδος επώασης του COVID-19 είναι 3-14 ημέρες  (Harvard Medical School,  29-5-2020) και (β) η μέση περίοδος νοσοκομειακής περίθαλψης (median hospitalization LoS) ασθενών με κορονοϊό κυμαίνεται από 4 μέχρι 21 ημέρες σε χώρες εκτός Κίνας (Rees, E. M., et al.), το χρονικό διάστημα των 39 ημερών μετά την Ανάσταση (20 Απριλίου - 28 Μαΐου) είναι επαρκές για την εξαγωγή επιστημονικώς τεκμηριωμένων και ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με την διάδοση του κορονοϊού κατά την Μεγάλη Εβδομάδα (12-19 Απριλίου) στις Ορθόδοξες χώρες» [Given that (a) the incubation period of COVID-19 is 3-14 days (Harvard Medical School, 29 May 2020) and (b) the median hospitalization period (LoS) of patients with coronavirus ranges from 4 to 21 days in countries outside China (Rees, EM, et al.), the 39-day period from Easter Sunday to Ascension Day (April 19 - May 28) is  sufficient in order for epidemiologists to draw reasonably sound conclusions about the spread of COVID-19 during Holy Week (April 12-19) in Orthodox countries in 2020].

 

⁽⁷⁾ Προπαρασκευαστικά, ενάμιση μήνα προηγουμένως, από τις 21 Απριλίου 2020, οι Μητροπολίτες των Ορθοδόξων χωρών είχαν ενημερωθεί διά e-mail σχετικά και με την προηγηθείσα ως άνω δημοσίευση (υποσημείωση 3), με τίτλο «Ιστορική ημέρα η Μεγάλη Πέμπτη 2020, με τον Εσταυρωμένο εγκαταλελειμμένο», στα ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ την Μεγάλη Παρασκευή του 2020.

 

⁽⁸⁾ Η παρέλευση ενός έτους για την διεθνή δημοσίευση της μελέτης στην αγγλική γλώσσα το 2021, θεωρήθηκε ως αναγκαία το 2020, προκειμένου στο μεταξύ να αποφασισθεί η άμεση κατάργηση του θρησκευτικού lockout τον Ιούνιο 2020, και επακολούθως να καταγραφούν συναφή επισυμβάντα, ως αποχρώσες ενδείξεις ότι η αρχική μελέτη στην ελληνική γλώσσα «έπιασε τόπο», ότι δηλαδή (α) το ατόπημα του αχρείαστου θρησκευτικού lockout δεν επανελήφθη το Δεκαπενταύγουστο και τα Χριστούγεννα 2020, και κυρίως το Πάσχα 2021, (β) τα δημοσιογραφικά δημοσιεύματα διαφόρων επιστημολογούντων κατά της Ιεράς Ακολουθίας των Αγίων Παθών μειώθηκαν δραστικά, σε βαθμό αμελητέας απήχησης, και (γ) το ενδεχόμενο άλλου θρησκευτικού lockout απεσύρθη οριστικά από τα agenda των διαβουλεύσεων μεταξύ κυβερνήσεως και Εκκλησίας, ανεξάρτητα από τα άλλα μέτρα για την αντιμετώπιση της Πανδημίας σε κοσμικούς χώρους εργασίας ή αναψυχής.

 

⁽⁹⁾ Ο συγκεκριμένος λόγος που επελέγη το έγκριτο ιατρικό journal της Γεωργίας TRANSLATIONAL AND CLINICAL MEDICINE - GEORGIAN MEDICAL JOURNAL για την διεθνή δημοσίευση της μελέτης ως ακαδημαϊκού άρθρου στην αγγλική γλώσσα, σχετίζεται με τις κορυφαίες στον Ορθόδοξο κόσμο επιδόσεις αυτής της χώρας, που δεν εφήρμοσε θρησκευτικό lockout (Εκθέματα 3-4), όσον αφορά στην αντιμετώπιση και καταστολή του κορονοϊού το 2020, όπως προσδιορίζεται στο άρθρο:

 

«Είναι αξιοσημείωτο ότι οι επιδόσεις της Γεωργίας στον έλεγχο της πανδημίας του κορονοϊού την Άνοιξη 2020 αναδείχθηκε ως πρότυπο στον Ορθόδοξο κόσμο: Από τις 15 Μαΐου 2020, οι νέοι θάνατοι με κορονοϊό στη Γεωργία ήσαν μηδέν (0) κάθε μέρα μέχρι την Ανάληψη, ως αποτέλεσμα των ἐν μέτρῳ κυβερνητικών της αποφάσεων κατά της πανδημίας, οι οποίες εβασίσθησαν ισορρόπως τόσο σε ιατρικές εισηγήσεις όσο και σε θρησκευτικές παραδόσεις την Μεγάλη Εβδομάδα. Σε αυτό το πλαίσιο, τα στατιστικά ευρήματα αυτής της μονογραφίας μπορούν ενδεχομένως να αποβούν χρήσιμα για την αποτελεσματική και ἐν μέτρῳ (ισόρροπη) διαχείριση της πανδημίας το Πάσχα, σύμφωνα με το επιτυχώς εφαρμοσθέν πρότυπο της Γεωργίας.»

 

(It is noteworthy that Georgia's performance in curbing the coronavirus pandemic in Spring 2020 has evolved to a paradigm in the Orthodox world: As of May 15, 2020, new coronavirus deaths in Georgia were zero (0) every day until Ascension Day, as result of Georgia's measured anti-pandemic policies, that took into due consideration both medical suggestions and religious traditions in Holy week. In this context, the statistical findings in this monograph might be useful for the effective and measured  management of the pandemic in Easter, according to the successfully applied model of Georgia.)

 

Σε κάθε δε περίπτωση, η μελέτη ενδείκνυτο να δημοσιευθεί σε αγγλόγλωσσο ιατρικό journal Ορθόδοξης χώρας, αφενός μεν λόγω της θεματολογίας της (που αφορά Ορθόδοξες μόνο χώρες), αφετέρου δε διότι τα συμπεράσματά της ισχύουν αποδεδειγμένα και είναι εφαρμόσιμα σε χώρες που είναι Ορθόδοξες και όχι άλλων δογμάτων, για τους λόγους που επισημαίνονται στη μελέτη (ιδέ και την επόμενη υποσημείωση παρακάτω).

 

⁽¹⁰⁾ Η μέχρι τούδε αδυναμία προς επαρκή ορθολογική  (επιστημονική) εξήγηση του παραδόξου των (καλύτερων) επιδόσεων των Ορθοδόξων χωρών όπου οι εκκλησίες παρέμειναν ανοιχτές την Μεγάλη Εβδομάδα το 2020, σκιαγραφείται στο άρθρο ως εξής:

 

«Μη-οριστική εξήγηση του φαινομένου. Ένας από τους λόγους που ο κορονοϊός  δεν  μεταδόθηκε  μεταξύ των πιστών στην Ακολουθία  των Αγίων  Παθών σε Ορθόδοξες χώρες το 2020, σε αντίθεση με όσα έλαβαν χώρα τότε σε ετερόδοξες εκκλησίες ανά τον Κόσμο, ίσως μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στο τελετουργικό της Ορθοδοξίας, όπου ούτε πολυπληθής χορωδία υφίσταται, ούτε οι πιστοί συμμετέχουν ενεργά σε ομαδική υμνολογία (που αμφότερες αποτελούν χαρακτηριστικά ετεροδόξων, όχι Ορθοδόξων, εκκλησιαστικών λειτουργιών). Επιπροσθέτως, η διαφορά στη μεταδοτικότητα του COVID-19 μεταξύ Ορθοδόξων και ετεροδόξων χωρών στη Μεγάλη Εβδομάδα, θα μπορούσε επίσης να αποδοθεί εν μέρει στις πολιτικές καθολικού εμβολιασμού κατά της φυματίωσης, που εφαρμόζονται στις περισσότερες Ορθόδοξες χώρες (Pawel Piwowarczyk and Michal Borys 2020,  Georgi Gotev 2020, Jop de Vrieze 2020). Ακόμη όμως και αν ευσταθούν εν μέρει αυτές οι εξηγήσεις σχετικά με την διαφορά μεταδοτικότητας του κορονοϊού μεταξύ Ορθοδόξων και ετεροδόξων χωρών, εν τούτοις δεν εξηγούν το οξύμωρο των (καλύτερων) επιδόσεων των Ορθοδόξων χωρών που επέτρεψαν την συμμετοχή των πιστών στην Ακολουθία των Αγίων Παθών, σε σύγκριση με τις (χειρότερες) επιδόσεις των ομοδόξων χωρών που επέβαλαν θρησκευτικό lockout τότε.

 

[Inconclusive explanation of the phenomenon. One of the reasons that the coronavirus was not transmitted among the faithful in Orthodox  liturgies  in Holy Week of 2020, in contrast to what took place then in some heterodox churches around the world, might partially be attributed to the Orthodox rite, in which neither a large choir exists nor the faithful participate actively in group hymnology (both of which are characteristic of heterodox, not Orthodox, liturgies). Moreover the difference in COVID-19 transmission between Orthodox and non-Orthodox countries might also be partially due to universal TB-vaccination policies in most Orthodox countries (Pawel Piwowarczyk and Michal Borys 2020,  Georgi Gotev 2020, Jop de Vrieze 2020). But even if these explanations as to the difference in coronavirus transmissibility in Orthodox countries vis-a-vis heterodox countries are valid, they still do not explain the paradox of the (better) performance of Orthodox countries that allowed the faithful to participate in liturgies in Holy Week, in comparison to the (worse) performance of Orthodox countries that imposed religious lockout at the time.]

 

Σε κάθε περίπτωση όμως, όπως επισημαίνεται στο άρθρο, «η εξήγηση του φαινομένου μπορεί να επιδέχεται περαιτέρω έρευνας και διαλογικής αντιπαράθεσης, αλλά η ύπαρξη του φαινομένου καθ' εαυτού είναι αδιαμφισβήτητη, υπό το πρίσμα των τελικών και οριστικών (απολογιστικών) στατιστικών δεδομένων.» (the explanation of the phenomenon may be amenable to further research and academic debate, but the existence of the phenomenon per se is indisputable, in light of the final and conclusive statistical data.)

Στην Αγγλική, το δημοσιευθέν άρθρο, με τίτλο «Unnecessary Religious Lockout: Final statistical results of the COVID-19 pandemic in the Christian Orthodox countries in Easter 2020»,  είναι δωρεάν αναγνώσιμο και προσκτήσιμο (freely readable and downloadable) εδώ:

 

https://www.academia.edu/82207349/Unnecessary_Religious_Lockout_Comprehensive_statistical_results_of_the_COVID_19_pandemic_in_the_Christian_Orthodox_countries_in_Easter_2020