Το σχέδιο του Ιωάννη Μεταξά για προληπτικό στρατηγικό χτύπημα στο ανατολικό Αιγαίο χωρίς κήρυξη πολέμου (Μάρτιος - Ιούνιος 1914)


γράφει ο Ιωάννης Β. Δασκαρόλης (σε πρώτη δημοσίευση στο istorikathemata.com)

Πρόλογος - η συνθήκη των Αθηνών και οι τουρκικές διεκδικήσεις στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου ( Νοέμβριος 1913-Ιανουάριος 1914)

Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο η Ελλάδα χάρις το περίφημο θωρακισμένο καταδρομικό Αβέρωφ, όχι μόνο είχε κυριαρχήσει πλήρως σε όλο το ανατολικό Αιγαίο απελευθερώνοντας τα νησιά του από τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά είχε κλείσει τον τουρκικό στόλο στα Δαρδανέλλια από όπου αυτός όσες φορές προσπάθησε να εκπλεύσει γνώρισε τη συντριβή. 

Η επανάληψη των ελληνοτουρκικών σχέσεων επισφραγίστηκε με την υπογραφή της συνθήκης των Αθηνών μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της Ελλάδος. Η συνθήκη που υπογράφηκε στις 14/27 Νοεμβρίου 1913, έπαυσε επίσημα τις εχθροπραξίες μεταξύ τους, παραχωρώντας τη Μακεδονία την Ήπειρο, την Κρήτη και κάποια νησιά του Αιγαίου στην Ελλάδα. Η συνθήκη όμως άφηνε μετέωρο το καθεστώς των νησιών του ανατολικού Αιγαίου το οποίο προέβλεπε ότι θα ρυθμιζόταν από τις Μεγάλες Δυνάμεις. 

Με συλλογική διπλωματική διακοίνωση της 31ης Ιανουαρίου/13ης Φεβρουαρίου 1914, οι Μεγάλες Δυνάμεις κοινοποίησαν στην ελληνική κυβέρνηση και στην Υψηλή Πύλη την απόφασή τους για τα νησιά του Αιγαίου: Τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου, εκτός από την Ίμβρο και την Τένεδο, εκχωρούνταν στην Ελλάδα υπό τον όρο ότι θα παρέμειναν ανοχύρωτα, δεν θα χρησιμοποιούνταν για ναυτικό ή στρατιωτικό σκοπό, θα καταπολεμούνταν τα λαθρεμπόριο μεταξύ των νησιών και της Μικράς Ασίας και θα δίνονταν εγγυήσεις προστασίας των μουσουλμανικών μειοψηφιών. Η διακοίνωση προέβλεπε ότι τα νησιά θα εντάσσονταν οριστικά στην Ελλάδα όταν ο ελληνικός στρατός εκκένωνε τη Βόρειο Ήπειρο η οποία θα αποτελούσε τμήμα του νέου αλβανικού κράτους. 

Η προτεινόμενη λύση όμως ουσιαστικά άφηνε άλυτο το ζήτημα, καθώς δεν προέβλεπε καμιά άσκηση πίεσης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία για να συμμορφωθεί με την απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων, ο Βενιζέλος όμως, έσπευσε να συμμορφωθεί με το περιεχόμενο της, εκκενώνοντας τη Β. Ήπειρο.  Η συντριβή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο και η οριστική απώλεια των βαλκανικών εδαφών της, είχε εξάψει τον εθνικισμό τόσο στην ηγεσία της όσο και στην κοινή γνώμη. Στις 3/16 Φεβρουαρίου 1914 ο μέγας βεζίρης, Σαΐντ Χαλίμ πασάς, απέρριψε τη διπλωματική διακοίνωση των Μεγάλων Δυνάμεων, θεωρώντας τα νησιά αναπόσπαστο μέρος των ασιατικών κτήσεων της Αυτοκρατορίας.

Η Υψηλή Πύλη δεν αποδεχόταν την εκχώρηση στην Ελλάδα όσων νησιών βρίσκονταν κοντά στα Δαρδανέλλια, αλλά και γενικότερα την εκχώρηση των μεγάλων νησιών στο βορειοανατολικό Αιγαίο, όπως η Χίος και η Μυτιλήνη. Ήδη ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα σε συζήτηση με τον Άγγλο ομόλογό του τον Ιανουάριο του 1914, υπογράμμισε την νομιμότητα των τουρκικών διεκδικήσεων στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, δηλώνοντας ότι αν η Ελλάδα δεν παραχωρούσε οικειοθελώς τη Χίο και τη Μυτιλήνη, η Τουρκία θα τα αποσπούσε διά της βίας. Αλλά και ο Διεθνής παράγοντας όχι μόνο δεν στήριζε αποφασιστικά την Ελλάδα στην διαφαινόμενη διένεξη, αλλά τόσο η Αγγλία όσο και η Γαλλία προέτρεπαν τον Βενιζέλο να προβεί σε παραχωρήσεις αποκλείοντας κάθε πιθανότητα για συμμαχία και ναυτική βοήθεια. 

Ο ναυτικός ανταγωνισμός εξοπλισμών στο Αιγαίο και το ελληνικό αδιέξοδο (Ιανουάριος - Ιούνιος 1914)

Για να αλλάξει τις ισορροπίες στο Αιγαίο και να αμφισβήτησει έμπρακτα την Ελληνική κυριαρχία, η Οθ. Αυτοκρατορία προέβη στην παραγγελία ενός μεγάλου θωρηκτού τύπου υπερντρετνοτ στην Αγγλία το οποίο καθελκύστηκε στις 21 Αυγούστου 1913, αλλά και ενός ακόμη (Rio de Janeiro) στις 10 Δεκεμβρίου 1913 (ονομάστηκε σουλτάνος Osman Ι), αποκτώντας σοβαρή ναυτική υπεροπλία στο Αιγαίο. Παρά τις επίμονες προειδοποιήσεις του Γενικού Επιτελείου για την ανεπιθύμητη εξέλιξη, η κυβέρνηση υποτίμησε τον κίνδυνο και δεν αντέδρασε άμεσα προλαβαίνοντας τουλάχιστον να αγοράσει το Rio de Janeiro

Το πρόβλημα για την Ελλάδα δεν περιοριζόταν στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου αλλά αφορούσε και την Μακεδονία καθώς η ναυτική υπεροχή της Τουρκίας θα εμπόδιζε την μεταφορά ελληνικού στρατού από τον Νότο προς τον Βορρά για να αντιμετωπίσει την ελλοχεύουσα Βουλγαρία, οδηγώντας οποιαδήποτε ελληνική αμυντική προσπάθεια σε βέβαιη αποτυχία. Ομοίως όλα τα μεγάλα λιμάνια της Χώρας όπως ο Πειραιάς και η Θεσσαλονίκη, θα παρέμεναν στο έλεος του Τουρκικού ναυτικού.  Η υπαρκτή πιθανότητα μιας ανίερης συμμαχίας μεταξύ Βουλγαρίας και Τουρκίας και η άρνηση της Σερβίας να τηρήσει τις υποχρεώσεις της που απέρρεαν από το Σύμφωνο Αμυντικής Συμμαχίας μεταξύ των δύο χωρών, δημιουργούσαν ένα εφιαλτικό σκηνικό και απειλούσαν την Ελλάδα με ολικό στρατιωτικό όλεθρο.

Το θωρηκτό Λήμνος

Οι σχέσεις των δύο χωρών παρέμεναν ιδιαίτερα τεταμένες καθώς τον Φεβρουάριο του 1914 εξαπολύθηκαν οι πρώτες σκληρές διώξεις εις βάρος των Ελλήνων της Μικράς Ασίας που οργανώθηκαν συστηματικά από την κυβέρνηση των Νεότουρκων και υποβοηθήθηκαν από την έλευση χιλιάδων μουσουλμάνων προσφύγων από την Μακεδονία. Την εκτέλεση των διώξεων ανέλαβε η μυστική υπηρεσία «Ειδική Οργάνωση» [Τεσκιλατι Μασχούσα] δρώντας με ένοπλες ομάδες/συμμορίες που τελούσαν υπό την καθοδήγηση αξιωματικών του Οθωμανικού Στρατού και στελεχώνονταν και από μουσουλμάνους πρόσφυγες από τον Καύκασο και τα Βαλκάνια. Οι διωγμοί που είχαν την μορφή εθνοκάθαρσης, συνεχίσθηκαν με διαλείμματα μέχρι τον Ιούλιο του 1915 και οδήγησαν στη φυγή περίπου 150.000 Ελλήνων από τις εστίες τους, ενώ στις εγκαταλειφθείσες περιουσίες τους εγκαταστάθηκαν μουσουλμάνοι πρόσφυγες από τα Βαλκάνια. 

Καθώς ο Αύγουστος που είχε οριστεί ως ημερομηνία παράδοσης των δύο πλοίων στην Τουρκία πλησίαζε, η Ελλάδα προσπάθησε την τελευταία στιγμή να ισορροπήσει την κατάσταση στο Αιγαίο αγοράζοντας δύο θωρηκτά από την Αμερική τα οποία μετονομάστηκαν Κιλκίς και Λήμνος. Όμως τα δύο αυτά θωρηκτά ήταν παλαιάς τεχνολογίας, είχαν μικρή δύναμη πυρός, ενώ δεν μπορούσαν να αναπτύξουν υψηλές ταχύτητες πλεύσης και οι Έλληνες ιθύνοντες τα χαρακτήριζαν ως "πλωτές χελώνες". Τα δύο πλοία ήταν εντελώς ακατάλληλα για να διατηρήσουν το ισοζύγιο ισχύος στο Αιγαίο, ενώ κόστισαν ακριβότερα από όσο κόστισε τελικά το Rio de Janeiro στους Τούρκους. 

Έτσι, στο δεύτερο τρίμηνο του 1914, η Ελλάδα είχε βρεθεί σε πραγματική απορία πως να αντιδράσει απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο. Διατυπώθηκαν σκέψεις απελπισίας όπως αυτή του ναυαρχου Κουντουριώτη, να ενεδρεύσει στη Mάλτα με ένα υποβρύχιο την πλεύση των δύο θωρηκτών προς την Κωνσταντινούπολη και να τα βυθίσει αιφνιδιαστικά παίρνοντας την ευθύνη προσωπικά. Το πρόβλημα όμως περιπλεκόταν καθώς υπήρχε η φήμη ότι ανάμεσα στα πληρώματα των δύο σκαφών θα υπήρχαν Άγγλοι αξιωματικοί και ναύτες.


Ο Βενιζέλος ήθελε οπωσδήποτε να αποφύγει έναν νέο πόλεμο για τον λόγο αυτό απέστειλε απεσταλμένο στην Κωνσταντινούπολη με τη μυστική αποστολή να προτείνει στην Τουρκία συγκυριαρχία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Ο αντισυνταγματάρχης Ιωάννης Μεταξάς ως υπαρχηγός του Γενικού επιτελείου στις πολλές συναντήσεις του με τον πρωθυπουργό, του τόνιζε ότι αν η Τουρκία αποκτούσε την ναυτική υπεροπλία δεν θα περιοριζόταν στα νησιά, αλλά ίσως επεδίωκε μια νέα αναμέτρηση στη Μακεδονία, καθώς λόγω των μη επαρκών συγκοινωνιών, η Ελλάδα δεν θα προλάβαινε να μεταφέρει εγκαίρως στρατεύματα στον Βορρά. Αναμφίβολα ο Βενιζέλος είχε βρεθεί σε δυσχερή θέση, καθώς ο Βασιλιάς, το Γενικό επιτελείο, η αντιπολίτευση, η κοινή γνώμη, αλλά και οι πρόσφυγες που είχαν εκδιωχθεί από την Μικρά Ασία απαιτούσαν δυναμική απάντηση εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ ο ίδιος προωθούσε μια πολιτική κατευνασμού και συμβιβασμού. 

Το σχέδιο του Ιωάννη Μεταξά για προληπτικό στρατηγικό χτύπημα εναντίον της Τουρκίας

Σε εκείνη την δύσκολη συγκυρία ο Μεταξάς μελέτησε και συνέταξε από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούνιο του 1914 το περίφημο άκρως απόρρητο σχέδιο εκπόρθησης των Δαρδανελλίων χωρίς προηγούμενη κήρυξη πολέμου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το σχέδιο προέβλεπε ένα ταχύ Ελληνικό προληπτικό συντριπτικό χτύπημα εναντίον του εχθρού με αιφνιδιαστική μεταφορά τριών μεραρχιών από την ηπειρωτική Ελλάδα στα στενά των Δαρδανελλίων. 

Πιο συγκεκριμένα, τα Α΄, Β΄ και Γ΄ Σώματα Στρατού θα προετοίμαζαν μια μεραρχία πλήρους σύνθεσης, κατάλληλα εφοδιασμένη και εξοπλισμένη χωρίς να προβούν σε τοπική επιστράτευση ώστε να μην προκαλέσουν υποψίες στον εχθρό. Το σύνολο του εκστρατευτικού Σώματος θα ήταν 27.000 οπλίτες που θα επιβιβάζονταν σε επιταγμένα ατμόπλοια στον Πειραιά και στην Θεσσαλονίκη. Τα ατμόπλοια θα μετέφεραν το Εκστρατευτικό Σώμα στην Λήμνο, όπου θα ενοποιούνταν οι δύο στολίσκοι και ακολούθως θα αποβίβαζαν τις ελληνικές δυνάμεις αιφνιδιαστικά στα Δαρδανέλλια στον μυχό του κόλπου του Ξηρού, όπου θα είχαν μεγάλη αριθμητική υπεροχή έναντι των μικρών δυνάμεων του εχθρού που δεν θα είχε προλάβει να επιστρατευτεί. 

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή απόβαση θα ήταν ότι ο ελληνικός στόλος θα είχε επιτεθεί και θα είχε βυθίσει το σύνολο του τουρκικού στόλου που βρισκόταν ανεπτυγμένος στην περιοχή, κάτι που θα ήταν πολύ πιθανό αφού ο ελληνικός στόλος θα χτυπούσε πρώτος συντριπτικά, χωρίς να έχει προηγηθεί κήρυξη πολέμου. 

Η απόβαση στην Καλλίπολη το 1915

Η απόβαση θα ξεκινούσε το μεσονύκτιο θα διαρκούσε 24 ώρες και η επιχείρηση θα έπρεπε να ολοκληρωθεί σε 5 μέρες. Οι Έλληνες θα υπερείχαν έναντι των Τούρκων 4:1, τα τουρκικά στρατεύματα που δεν ξεπερνούσαν τους 7.000 ενόπλους ήταν διεσπαρμένα στη χερσόνησο και η στρατιωτική συντριβή τους ήταν σχεδόν βέβαιη. Αφού το εκστρατευτικό σώμα θα καταλάμβανε τα οχυρά των Στενών από τους Τούρκους, ο ελληνικός στόλος θα έπλεε ανενόχλητος προς τον Βόσπορο και θα απειλούσε με τα πυροβόλα του την Κωνσταντινούπολη. Ταυτόχρονα το εκστρατευτικό σώμα θα προωθούσε τις δυνάμεις του προς την Κωνσταντινούπολη για να καθηλώσει τα τουρκικά στρατεύματα που θα αποστέλλονταν από Βορρά για να επανακαταλάβουν τα πυροβολεία των Στενών. Καθώς η Τουρκία θα είχε δεχθεί ένα συντριπτικό ναυτικό και κυρίως ηθικό χτύπημα, η Ελλάδα θα πρότεινε εκεχειρία και διαπραγματεύσεις ζητώντας κυρίως να εξασφαλίσει τα κεκτημένα.    

Το σχέδιο ουσιαστικά παραβίαζε κάθε διεθνή νομιμότητα αφού δεν προέβλεπε κήρυξη πολέμου ούτε διακοπή διπλωματικών σχέσεων, αλλά καθιστούσε πολύ πιθανή μια ελληνική νίκη καθώς και την εξασφάλιση των ελληνικών κεκτημένων. Η διεθνής καταφορά εναντίον της Ελλάδας θα σιγούσε, αφού η Ελλάδα βρισκόταν ουσιαστικά σε αυτοάμυνα αντιμετωπίζοντας την συνεχή πολεμική απειλή των Τούρκων σε λόγια και σε έργα.

Υπέρ του προληπτικού συντριπτικού χτυπήματος στα Δαρδανέλια είχαν εκφραστεί ο Βασιλιάς (αν και δεν είχε φτάσει στην τελική έγκρισή του στο σχέδιο), ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Β. Δούσμανης, ο υπουργός Ναυτικών Κ. Δεμερτζής, αλλά ο Βενιζέλος

δίσταζε καθώς θεωρούσε ότι είχε μικρές πιθανότητες επιτυχίας. Καθώς όμως η κατάσταση με την Τουρκία συνεχώς επιδεινωνόταν και το δημόσιο φρόνημα εκφραζόταν απροκάλυπτα υπέρ μιας νέας ένοπλης αντιπαράθεσης με την γείτονα, ο Βενιζέλος προέτρεπε τον Μεταξά να ολοκληρώσει τη μελέτη του. 

Επίλογος - Η απρόσμενη λύση του προβλήματος

Στις 28 Ιουνίου 1914 ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάρδος, διάδοχος του θρόνου των Αψβούργων, δολοφονήθηκε από τον Σέρβο εθνικιστή Γαβρίλο Πρίντσιπ στο Σεράγεβο της Βοσνίας. 

Η δολοφονία αυτή οδήγησε σε πολεμική ανάφλεξη όλη την Ευρώπη και συνεπακόλουθα η Αγγλία δέσμευσε τα δύο ελλιμενισμένα τουρκικά θωρηκτά, σώζοντας απρόσμενα την Ελλάδα την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή. 

Ο Βενιζέλος βρισκόταν ήδη στις Βρυξέλες για να συναντηθεί με τον Μεγάλο Βεζύρη Χαλίμ Πασά με πρόθεση για παραχωρήσεις στο καθεστώς των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και μια συμφωνία αμοιβαίας ανταλλαγής πληθυσμών. Η έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατέστησε τις παραχωρήσεις αυτές περιττές. 

Η εκστρατεία των Δαρδανελλίων όμως, έμελλε να βρεθεί ξανά στο προσκήνιο μόλις ένα έτος μετά...  

Πηγές

Μεταξάς Ιωάννης, Το προσωπικό του ημερολόγιο (τόμος Β1), εκδόσεις Γκοβόστη.

Μελέτες και υπομνήματα του υπαρχηγού του Γενικού επιτελείου Ιωάννη Μεταξά (Σεπτέμβριος 1913-Ιούλιος 1914)

Ι. Μελέτη περί των δυνατών πολεμικών επιχειρήσεων μεταξύ Ελάδος και Τουρκίας.

ΙΙ.Υπέράσπισης των νήσων Λέσβου, Χίου και Σάμου εναντίον Τουρκικής επιθέσεως

ΙΙΙ. Σχέδιο εκστρατείας βάσει της καταστάσεως της 10ης Ιουνίου 1914

Η Ιστορία του εθνικού διχασμού κατά την αρθρογραφία του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Ιωάννη Μεταξά, εκδόσεις Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 1994.

Στρατηγός Ξενοφών, Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία, εκδόσεις Δημιουργία, Αθήνα 1999.

Βεντήρης Γεώργιος, Η Ελλάς του 1910-1920 (τόμος Α΄), εκδόσεις Ίκαρος, 

Πλουμίδης Σπυρίδων, Τα μυστήρια της Αιγηϊδος (Το μικρασιατικό ζήτημα στην ελληνική πολιτική (1891-1922), εκδόσεις βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 2016.

Συρίγος Άγγελος, Μειονοτικές και άλλες διατάξεις στη Σύμβαση των Αθηνών (1913) https://www.academia.edu/Μειονοτικές και άλλες διατάξεις στη Σύμβαση των Αθηνών (1913)_

Ιωακείμ Γ. Ιωακείμ, Ιωάννης Μεταξάς (Η ανοδική πορεία του πό την στρατιωτική στην πολιτική δράση (1871-1922), εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 2005.

Σφέτας Σπυρίδων, Το ζήτημα των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού και της γερμανικής πολιτικής (1914/1915)https://infognomonpolitics.gr/2014/06/19141915/

Παπαφλωράτος Ιωάννης, Τα σχέδια για εκπόρθηση των Στενών των Δαρδανελλίων 1914-15, περιοδικό Ναυτική Επιθεώρηση (τ. 552), Μάρτιος 2015.

Σχόλια

  1. Εξαιρετικό άρθρο από τον συγγραφέα ενός από τα βιβλία που "ήρθαν για να μείνουν" - εννοώ το"Δημοκρατικά Τάγματα - Οι Πραιτωριανοί της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας" (εκδόσεις Παπαζήση), την ανάγνωση του οποίου μόλις τελείωσα.

    Συμπληρωματικά να πούμε πως ενάντια στη συμφωνία ανταλλαγής πληθυσμών είχε τεθεί ο τότε επιτετραμμένος (αν θυμάμαι καλά τον βαθμό) στο Βερολίνο Ίων Δραγούμης, απειλώντας με παραίτηση.

    Αυτό που πρέπει να τονιστεί, επίσης, είναι ότι το ναυάγιο της αγοράς εκ μέρους μας του Ρίο ντε Τζανέιρο υπήρξε ο λόγος παραίτησης του Νικολάου Στράτου από τη θέση του Υπουργού Ναυτικών το Νοέμβριο του 1913 και η προσχώρησή του έκτοτε στον αντιβενιζελισμό. Ο ίδιος κατήγγειλε ότι ο Βενιζέλος δεν επιθυμούσε αναβάθμιση του υπό κατασκευήν σκάφους (όπως μεθόδευαν ο Στράτος και ο τότε Υπουργός Εξωτερικών Λάμπρος Κορομηλάς) και πως αυτό βρισκόταν σε ευθυγράμμιση με τη βρετανική πολιτική, όπως είχε γίνει σαφές στον Έλληνα πρωθυπουργό κατά τις συνομιλίες που είχε στο περιθώριο των διαπραγματεύσεων για τη συνθήκη του Λονδίνου, το Δεκέμβριο του 1912, στις άτυπες επαφές του με τον τότε Υπουργό Οικονομικών Λόυντ Τζωρτζ και τον τότε Υπουργό Ναυτικών Τσώρτσιλ. Σύμφωνα με τον Στράτο, οι Βρετανοί δεν ήθελαν οι Έλληνες να έχουν μεγάλα πλοία, ώστε να υπάρχει "συμπληρωματικότητα" ανάμεσα στις ναυτικές δυνάμεις των δύο χωρών.

    Αν κάνω λάθος, ας με διορθώσει ο κ. Δασκαρόλης, προς τον οποίο απευθύνω και τα παρακάτω ερωτήματα:

    - Μήπως με το επεισόδιο αυτό συνδέεται και η παραίτηση του Κορομηλά από το Υπουργείο Εξωτερικών λίγο αργότερα;

    - Ο Κορομηλάς ήταν αδελφός του πεθερού του Στράτου, Δημητρίου (συγγραφέα του "Αγαπητικού της Βοσκοπούλας") αλλά και ετεροθαλής αδελφός του στρατηγού Χατζανέστη. Ξέρουμε, άραγε, ποια στάση τήρησε κατά την δίκη και την εκτέλεση των Έξ;

    Ευχαριστώ εκ των προτέρων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πριν από όλα σας ευχαριστώ για τα θετικά σχόλια.

      Δράττομαι της ευκαιρίας να πω για τα Δημοκρατικά Τάγματα συμπληρώμενου ενός έτους κυκλοφορίας και 2 εκδόσεων, ότι οι (πάντως περιορισμένες) αντιδράσεις που έχω λάβει από την ακαδημαϊκή κοινότητα κυμαίνονται μεταξύ έκπληξης, αιφνιδιασμού και ενθουσιασμού. Νομίζω ότι το βιβλίο δεν έχει εκτιμηθεί σε όλο του το εύρος και αυτό θα συμβεί (αν συμβεί) μετά από αρκετό καιρό. Πάντως, εκτός απροόπτου, νομίζω ότι θα βρει τον δρόμο του και θα πάρει τη βιβλιογραφική θέση που του αξίζει. Έχω ήδη πρόσθετο υλικό για μια επαυξημένη έκδοση, αλλά ακόμη είναι νωρίς.

      Τώρα σχετικά με τον Κορομηλά. Είναι σαφές ότι ο Κορομηλάς ήδη από τον Εθνικό Διχασμό μπορεί να θεωρηθεί ως αντιβενιζελικός, με την έννοια ότι διαφωνούσε με πολλές απόψεις και πρακτικές του βενιζελισμού, ενώ παρέμενε αταλάντευτα οπαδός της Βασιλείας. Φαίνεται όμως ότι είχε διατηρήσει καλές σχέσεις τόσο με τον Βενιζέλο όσο και με πολλούς βενιζελικούς αξιωματούχους (Καφαντάρης, Άθως Ρωμανός) με τους οποίους διατηρούσε πυκνή αλληλογραφία. Επίσης σύστησε στον Βασιλιά Κωνσταντίνο να μν επανέλθει στον Θρόνο και επέκρινε τους χειρισμούς που έγιναν μετά το 1921.

      Μετά την επανάσταση του 1922, ήταν σαφές σε πολλούς ότι ο αντιβενιζελισμός είχε καταρρεύσει και ο Βενιζέλος σκέφτηκε τον Κορομηλά ως ηγέτη του αντιβενιζελισμού στην Ελλάδα με τον οποίο θα υπήρχε αμοιβαία συνεννόηση και κατανόηση ώστε να αμβλυνθούν τα πολιτικά πάθη. Έτσι, του πρότειναν να επιστρέψει στην Ελλάδα και να τον βοηθήσουν να αναλάβει την ηγεσία του αντιβενιζελισμού αντί του ανερχόμενου Μεταξά.

      Ο ίδιος απέκλεισε κάθε τέτοιο ενδεχόμενο υπογραμμίζοντας την κάθετη αντίθεση του στη στρατιωτική επανάσταση, στην εκτέλεση των έξι, στον βενιζελικό ρεβανσισμό και στον εξευτελισμό των πολιτικών αξιωμάτων. Επίσης επέστησε την προσοχή στην ηγεσία των βενιζελικών ότι αυτό που χαρακτήριζε την ψυχοσύνθεση του αντιβενιζελισμού ήταν το μίσος που αναζωπυρώθηκε από την εκτέλεση των Έξι και τον θάνατο του Βασιλιά στην εξορία.

      Στα πλαίσια ενός σύντομου μηνύματος δεν μπορώ να μπω σε λεπτομέρειες. Ελπίζω στο μέλλον να επανέλθω με ένα αναλυτικό άρθρο.

      Διαγραφή
  2. Πολύ ενδιαφέροντα τα στοιχεία για τον Κορομηλά. Νομίζω όταν το 1917 ανέλαβε την διακυβέρνηση της Ελλάδας ο Βενιζέλος, ότι ο Κορομηλάς παρέμεινε στην θέση του πρεσβευτή στην Ρώμη και δεν αντικαταστάθηκε (στα πλαίσια μιας κάποιας κομματικής εκκαθάρισης υπηρεσιακών παραγόντων).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Σχετικά με την επισήμανση του κ. Δασκαρόλη ότι οι "αντιδράσεις" που έχει "λάβει από την ακαδημαϊκή κοινότητα κυμαίνονται μεταξύ έκπληξης, αιφνιδιασμού και ενθουσιασμού": Πράγματι το σύγγραμμα "Δημοκρατικά Τάγματα" απετέλεσε κεραυνό εν αιθρία με τα όσα απεκάλυψε για αυτή την σκοτεινή (εμφυλιακή) διάσταση της ιστορίας της Νεωτέρας Ελλάδος και το φρενοκομείο του Εμφυλίου Διχασμού, που συνετέλεσε αρχικά στην Μικρασιατική Καταστροφή και στη συνέχεια στην εθνικό όνειδος του Εμφυλίου Πολέμου 1943-1949, και όχι μόνον...

    Αυτό το σύγγραμμα κατέλυσε άπαξ δια παντός το αφήγημα ότι οι "προοδευτικοί" (Βενιζελικοί, αριστεροί κ.τ.λ.) ήσαν οι "καλοί" και τα "θύματα" ενώ οι "συντηρητικοί" (Βασιλικοί, δεξιοί κ.τ.λ.) ήσαν η "κακοί" και οι "θύτες". Δυστυχώς σχεδόν όλοι τους ήσαν εξουσιομανείς, τυφλωμένοι από την δίψα για εξουσία, σε σημείο μάλιστα που να μην μπορούν πλέον να δουν το εθνικό συμφέρον και να βλάπτουν (άπαντες) την πατρίδα. Εξ ού και το φρενοκομείο του Εμφυλίου Πολέμου, η απώλεια της Βορείου Ηπείρου σε διπλωματικό επίπεδο (το 1945-1948) και η κάκιστη διαχείριση του "Μακεδονικού" ζητήματος μεταπολεμικά σε γεωπολιτικό επίπεδο (1946-2019).

    Σε αυτό το πλαίσιο, αυτό το ρηξικέλευθο σύγγραμμα αποτελεί τον μίτο για να μπορέσει η ακαδημαϊκή κοινότητα να τα "ξαναρίξει" ιστοριογραφικά για αυτή την αυτοκαταστροφική (εμφυλιακή-εξουσιομανή) διάσταση του Γένους μας. Προς αυτόν τον σκοπό όμως, οι καθηγητές Α.Ε.Ι. θα χρειασθούν κάποιο χρόνο για να μελετήσουν και ξαναμελετήσουν αυτό το σύγγραμμα και να το πάνε πιό πέρα με επακόλουθες δικές τους μελέτες και ιστοριογραφικές έρευνες. Ο κ. Δασκαρόλης φύτεψε τον (εθνοενωτικό) σπόρο, που όμως χρειάζεται τον χρόνο του για να ανθίσει και καρπίσει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Κωνσταντίνος Δ. Βλάσσης13 Σεπ 2020, 9:52:00 μ.μ.

    Συγχαρητήρια για την ανάρτηση και την ανακίνηση του συγκεκριμένου ζητήματος που ανάγεται του ιστορικού ελληνοτουρκικού ναυτικού ανταγωνισμού για επικράτηση στο Αιγαίο Πέλαγος.

    Να σημειώσω, ότι ο Νικόλαος Στράτος δεν παραιτήθηκε, αλλά ουσιαστικά αποπέμφθηκε από τον Βενιζέλο, ο οποίος δεν του συγχώρησε την πρωτοβουλία να υπογράψει την σύμβαση μεγέθυνσης του υπό ναυπήγηση καταδρομικού μάχης (κι όχι θωρηκτού) ΣΑΛΑΜΙΣ. Υπ' όψιν ότι τον απουσιάζοντα στο Λονδίνο Βενιζέλο, κατά την στιγμή της υπογραφής της σχετικής σύμβασης με τον γερμανικό ναυπηγικό οίκο που είχε αναλάβει την ναυπήγηση, αντικαθιστούσε ο υπουργός Εξωτερικών Λάμπρος Κορομηλάς.
    Ενώ όμως ο Κορομηλάς παραιτήθηκε τον Αύγουστο του 1913, ο Στράτος εξαναγκάστηκε σε παραίτηση τον Νοέμβριο του ιδίου έτους. Ο Βενιζέλος -μάλλον ψευδώς- ισχυρίσθηκε ότι είχε ενημερώσει τον Σταύρο ότι θα τον απομάκρυνε από το υπουργείο με το τέλος του πολέμου, κάτι που διέψευσε κατηγορηματικά ο τελευταίος. Από τότε ο Στράτος ενετάχθη στην αντιπολίτευση κατά του Βενιζέλου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σωστές οι παρατηρήσεις σας κ. Βλάσση. Εγώ θα προσθέσω μόνο ένα σχετικό γεγονός από το ημερολόγιο Μεταξά (τόμος Β1, σελ. 230-231) στην οποία ο ίδιος υπήρξε αυτόπτης μάρτυς. Εκείνη την εποχή είχε υπογραφεί συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας για αύξηση της χωρητικότητας του θωρηκτού Σαλαμίς, η οποία όμως δυσαρέστησε σφοδρά την Αγγλική πλευρά.

      Τον Δεκέμβριο του 1912 που βρισκόταν η ελληνική αποστολή στο Λονδίνο, ο ναυτικός ακόλουθος Κριεζής πήγε στο ξενοδοχείο όπου είχε καταλύσει η ελληνική αντιπροσωπεία και ζήτησε τον Βενιζέλο για να του μεταφέρει τη δυσαρέσκεια των Άγγλων ιθυνόντων. Ο Βενιζέλος οργισμένος τηλεγράφησε στον Κορομηλά να ακυρώσει αμέσως τη συμφωνία, ενώ είπε στον Μεταξά ότι η Ελλάδα θα διεξήγαγε ναυτικό πόλεμο μόνο ως σύμμαχος των μεγάλων δυνάμεων, άρα η σύνθεση του ναυτικού της έπρεπε να είναι σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους. "Οι Άγγλοι δεν έχουν ανάγκη από ελληνικά ντρέντονοτ" κατέληξε.

      Διαγραφή
    2. Κωνσταντίνος Δ. Βλάσσης14 Σεπ 2020, 8:15:00 μ.μ.

      Να διευκρινισθεί, ότι οι συνομιλίες με τα γερμανικά ναυπηγεία για μεγέθυνση του υπό ναυπήγηση ΣΑΛΑΜΙΣ ήταν εν γνώσει του Βενιζέλου, αλλά προφανώς όταν απουσίαζε στο Λονδίνο, όπου συνέπεσε και η κρούση από την βρετανική πλευρά περί συντονισμού των δύο χωρών και αναπτύχθηκαν οι επιφυλάξεις του Ναυαρχείου για την απόκτηση βαρέων μονάδων από το ελληνικό Ναυτικό, αιφνιδιάστηκε πλήρως.

      Διαγραφή
  5. Συγχαρητήρια για το αρθρο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Σας ευχαριστώ για την κοινοποίηση, πολύ επίκαιρο το άρθρο σχετικά με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας