Αναφορά στο βιβλίο του Γρηγόρη Δαφνή "Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1922-1940".


γράφει ο Ιωάννης Β. Δασκαρόλης αποκλειστικά για το istorikathemata.com


Την προηγούμενη εβδομάδα το ΒΗΜΑ μοίρασε το πρώτο τεύχος από μια συνέχεια του κλασσικού βιβλίου του Γρηγόρη Δαφνή για τον μεσοπόλεμο. Το βιβλίο αυτό, ουσιαστικά αποτελεί μια δημιουργική συρραφή ιστορικών άρθρων που πρωτοδημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Ελευθερία μετά το 1945. Θα ήμουν ο τελευταίος που θα προσπαθούσα να μειώσω την αξία ενός τέτοιου βιβλίου, αλλά ως εν ενεργεία ιστορικός του μεσοπολέμου οφείλω να παρατηρήσω τα ακόλουθα:


1. Το βιβλίο δεν έχει πηγές. Ούτε με τη μορφή σημειώσεων ούτε έστω συνοπτικά στο τέλος. Ποιος θα διάβαζε σήμερα ένα βιβλίο ιστορίας που δεν αναφέρει την προέλευση των πληροφοριών του;
2. Αν και ιστορία του μεσοπολέμου, ο Δαφνής ασχολείται αποκλειστικά με την πολιτική ιστορία κλείνοντας τα μάτια σε πολλά άλλα ζητήματα της περιόδου τα οποία δεν αναφέρει ούτε καν συνοπτικά.
3. Μεροληπτεί υπέρ των βενιζελικών και αποτυγχάνει να περιγράψει τον μηχανισμό τροφοδοσίας του δεύτερου εθνικού διχασμού.
4. Είναι φανερό ότι δεν είχε την ίδια γνώση και πρόσβαση σε πληροφόρηση σχετικά με τον αντιβενιζελισμό όπως είχε με τον βενιζελισμό. Αποτυγχάνει να μας περιγράψει επαρκώς τις εξελίξεις στους κόλπους του και το ίδιο ισχύει και για το ΚΚΕ.
5. Είναι φανερό διαβάζοντας το έργο του ότι δεν είχε πρόσβαση σε αρχεία και πληροφορίες που έχει ο σύγχρονος ερευνητής άρα η αφήγησή του είναι μοιραία ελλιπής.


Γιατί λοιπόν μέχρι σήμερα θεωρείται αξεπέραστος;


1. Γιατί η απλότητα της γραφής του είναι απαράμιλλη. Επειδή ακριβώς η δουλειά του είναι περισσότερο δημοσιογραφική είχε πολύ λιγότερους περιορισμούς να ικανοποιήσει από έναν ιστορικό. Γράφει περισσότερο ένα ιστορικό παραμύθι και η απλότητα της έκφρασής του θέλγει τον μέσο φιλίστορα αναγνώστη.
2. Γιατί είναι σύγχρονος με τα γεγονότα. Πολλές φορές αυτό μπορεί να ισοφαρίσει πολλά άλλα μειονεκτήματα, καθώς οι αναμνήσεις ενός δημοσιογράφου της εποχής, αναδεύουν το κλίμα της. (Το βενιζελικό κλίμα, θα μπορούσε να προσθέσει κανείς).
3. Γιατί όσο και αν μεροληπτεί υπέρ των βενιζελικών, δεν διστάζει σε πολλά σημεία να υποδείξει τα λάθη τους ή να τα υπονοήσει με μια προσεκτική ασάφεια. Έτσι τελικά το αποτέλεσμα μοιάζει ισορροπημένο και κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει για έλλειψη αντικειμενικότητας.
4. Γιατί περιέργως κανείς δεν προσπάθησε ως τώρα να αξιοποιήσει και να συνθέσει τις δεκάδες θεματικές μελέτες για πτυχές του μεσοπολέμου, παράγοντας μια νέα αφήγηση, που θα εμπεριέχει όλα τα νέα στοιχεία που έχουν προκύψει. Και λέω περιέργως γιατί ο μεσοπόλεμος είναι μόλις 22 χρόνια, 18 αν υπολογίσουμε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.


Επειδή ανέφερα ότι ο Δαφνής μεροληπτεί υπέρ των βενιζελικών, θα ήθελα να το αναλύσω λίγο περισσότερο και αναφερθώ μόνο στην περίοδο 1922-1924.
1. Περιγράφει την επανάσταση του 1922 ως ένα γεγονός σχεδόν αυθόρμητο αν και σήμερα ξέρουμε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι οι συνωμοσίες είχαν ξεκινήσει αμέσως μετά την αποτυχία της εκστρατείας στον Σαγγάριο.
2. Δεν περιγράφει επαρκώς τη βενιζελική revanche που συντελέστηκε με την επανάσταση του 1922 στο κράτος.
3. Υπονοεί τις ευθύνες του Βενιζέλου για την εκτέλεση των έξι, αλλά δεν τις αποσαφηνίζει επαρκώς.
4. Για το αιματοβαμμένο συλλαλητήριο των βασιλοφρόνων στις 9 Δεκεμβρίου 1923 υιοθετεί άκριτα το πόρισμα της επιτροπής που σύστησε η ίδια η επανάσταση για να ερευνήσει τι συνέβη.
5. Δεν περιγράφει επαρκώς τις στρατιωτικές πιέσεις που οδήγησαν στην πτώση του Βενιζέλου το 1924.
6. Δεν περιγράφει την ποδηγέτηση της Εθνοσυνέλευσης από τον Στρατό μέχρι το Δημοψήφισμα του 1924.
7. Δεν αναφέρει στοιχεία για το διαβλητό του δημοψηφ;iσματος του 1924, αλλά μόνο τα υπονοεί αρκετά έξυπνα.
8. Είναι φτωχή η ανάλυση του για τη διακυβέρνηση Παπαναστασίου καθώς συσκοτίζει πίσω από την αναφορά για τον Κατοχυρωτικό νόμο πολλές άλλες πτυχές της διακυβέρνησης χαρακτηριστικά αυταρχικές που εκπορεύονταν από την συγκεκαλυμμένη επέμβαση του Στρατού από τα παρασκήνια.


Διάβασα το βιβλίο του Δαφνή "Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων) το 1998 σε ηλικία 21 ετών. Ήταν το βιβλίο που με καθοδήγησε να ασχοληθώ εντατικά με την περίοδο αυτή και ίσως να το έχω διαβάσει πάνω από τέσσερις φορές, το έχω δε επεξεργαστεί δεκάδες άλλες. Η μεγαλοφυΐα του έργου είναι ότι και ο πλέον προσεκτικός ιστοριοδίφης δεν μπορεί να του προσάψει σημαντικά σφάλματα, αλλά αντίθετα θα υπογραμμίσει το σημαντικό γεγονός ότι το βιβλίο καταφέρνει να "πιάσει" τον παλμό της εποχής. Μετά από 20 χρόνια ενασχόλησης με τον Μεσοπόλεμο, μπορώ να υποστηρίξω βάσιμα ότι μάλλον αποτελεί πλέον εμπόδιο που πρέπει να υπερβούμε, όλοι όσοι ασχολούμαστε με την περίοδο αυτή. Τα πολλά μικρά λάθη, οι ασάφειες, οι ελλείψεις και οι υπερβολές του αν και έχουν επισημανθεί από πολλούς, τελικά παραμένουν στο προσκήνιο και δεν επιτρέπουν την πρόοδο των ιστορικών ερευνών στην περίοδο του Μεσοπολέμου.

Σχόλια

  1. Διάβασα τους 3 τόμους και θεωρώ ότι είναι ένας θησαυρός γνώσεων για την περίοδο του μεσοπολέμου. Όσον αφορά τις κριτικές του κ. Δασκαρόλη δεν έχω λόγους να τους αμφισβητήσω εκτός από τις πηγές. Στο τέλος του έργου υπάρχει εκτενής παράθεση πηγών τόσο από αφηγήσεις όσο και από απομνημονεύματα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αυτό που εννοεί ο κ. Δασκαρόλης, όπως τουλάχιστον το αντιλαμβάνομαι έχοντας αναγνώσει πολλές φορές το έργο αυτό, είναι ότι ο Δαφνής δεν παραπέμπει στις πηγές του αλλά απλώς παραθέτει στο τέλος του έργου τη σχετική βιβλιογραφία.
      Ο επιστήμονας ιστορικός παραπέμπει κατά κανόνα σε υποσημείωση το έργο (βιβλίο, εφημερίδα, πρακτικά Βουλής, κάποιο αρχείο κτλ.) από το οποίο λαμβάνει την πληροφορία την οποία παρουσιάζει προκειμένου να ενισχύσει το κύρος της πληροφορίας και να επιτρέψει σε άλλον ερευνητή να τη μελετήσει. Για τον λόγο αυτό, δεν είναι απαραίτητο (αν και είναι συνήθως χρήσιμο) να παραθέσει και συγκεντρωτική βιβλιογραφία στο τέλος του βιβλίου.
      Ο Δαφνής, ο οποίος είναι δημοσιογράφος και όχι ιστορικός, στο βιβλίο του δεν έχει σχεδόν καμία βιβλιογραφική παραπομπή, επομένως δεν μπορούν να ελεγχθούν οι πληροφορίες του. Από την προσεκτική μελέτη του κ. Δασκαρόλη, φαίνεται ότι ο Δαφνής υπήρξε αρκετές φορές απρόσεκτος, μάλλον εμπιστευόμενος τη μνήμη των αφηγητών του χωρίς να προβαίνει πάντα σε ανεξάρτητη έρευνα. Σε κανένα σημείο, βέβαια, ο Δαφνής δεν προσπαθεί να παραποιήσει σκόπιμα τα γεγονότα, αλλά πρέπει ο ιστορικός, με επιστημονικό και μεθοδικό τρόπο, να επαληθεύσει, διαψεύσει ή ανασκευάσει όσα γράφει ο Δαφνής και γενικότερα όποιος ασχολείται με την ιστορία.

      Διαγραφή
  2. Δεν θα διαφωνούσα ιδιαίτερα ή σθεναρά με πολλές από τις επιμέρους επισημάνσεις του κ. Δασκαρόλη. Αλλά σε μια σίγουρα: "Μεροληπτεί υπέρ των βενιζελικών"!! Λάθος, τα γεγονότα μεροληπτούν υπέρ των πολιτικών επιλογών του Ελ. Βενιζέλου. Είτε αρέσει ή είτε όχι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Υβριστικά σχόλια σαν το παραπάνω - γιατί ουσιαστικά υβρίζει και απαξιώνει την ουσία του ακριβέστατου και οξυδερκεστατου άρθρου του κ. Δασκαρόλη - απαιτούμε από τον διαχειριστή του σάιτ να τα διαγράφει! Και, φυσικά, δεν περιμένουμε να ΄χει διαβάσει ο σχολιαστής αυτός ούτε το βιβλίο του Δασκαρόλη ούτε κι αυτό του Δαφνή, γιατί για να καταλάβεις Ιστορία θέλει μυαλό κι αυτός το ΄χει κάψει με τη μονομέρειά του!

      Διαγραφή
    2. Προς ανώνυμο: Η απάντηση βρίσκεται στο ίδιο το άρθρο μου. Την βάζω ξανά:

      Επειδή ανέφερα ότι ο Δαφνής μεροληπτεί υπέρ των βενιζελικών, θα ήθελα να το αναλύσω λίγο περισσότερο και αναφερθώ μόνο στην περίοδο 1922-1924.
      1. Περιγράφει την επανάσταση του 1922 ως ένα γεγονός σχεδόν αυθόρμητο αν και σήμερα ξέρουμε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι οι συνωμοσίες είχαν ξεκινήσει αμέσως μετά την αποτυχία της εκστρατείας στον Σαγγάριο.
      2. Δεν περιγράφει επαρκώς τη βενιζελική revanche που συντελέστηκε με την επανάσταση του 1922 στο κράτος.
      3. Υπονοεί τις ευθύνες του Βενιζέλου για την εκτέλεση των έξι, αλλά δεν τις αποσαφηνίζει επαρκώς.
      4. Για το αιματοβαμμένο συλλαλητήριο των βασιλοφρόνων στις 9 Δεκεμβρίου 1923 υιοθετεί άκριτα το πόρισμα της επιτροπής που σύστησε η ίδια η επανάσταση για να ερευνήσει τι συνέβη.
      5. Δεν περιγράφει επαρκώς τις στρατιωτικές πιέσεις που οδήγησαν στην πτώση του Βενιζέλου το 1924.
      6. Δεν περιγράφει την ποδηγέτηση της Εθνοσυνέλευσης από τον Στρατό μέχρι το Δημοψήφισμα του 1924.
      7. Δεν αναφέρει στοιχεία για το διαβλητό του δημοψηφ;iσματος του 1924, αλλά μόνο τα υπονοεί αρκετά έξυπνα.
      8. Είναι φτωχή η ανάλυση του για τη διακυβέρνηση Παπαναστασίου καθώς συσκοτίζει πίσω από την αναφορά για τον Κατοχυρωτικό νόμο πολλές άλλες πτυχές της διακυβέρνησης χαρακτηριστικά αυταρχικές που εκπορεύονταν από την συγκεκαλυμμένη επέμβαση του Στρατού από τα παρασκήνια.

      Διαγραφή
    3. -Επίσης και για την περίοδο που μελετώ τώρα (1926-1928), μπορώ να σας πω υπεύθυνα ότι μεροληπτεί υπέρ του βενιζελισμού σε μεγάλο βαθμό. Αναλυτικότερα στο μέλλον...

      Διαγραφή
    4. Πολλά από αυτά έιναι γνωστά, όπως ο βενιζελικός-βενιζελογενής αυταρχισμός.
      Για τα σχέδια εξουσίας μετά την αποτυχία στον Σαγγάριο τι γνωρίζουμε;

      Διαγραφή
  3. "Τα γεγονοτα μεροληπτουν υπερ του Βενιζελου"...οπως βλεπουμε, ο Μαυρογορδατος εχει δημιουργησει σχολη με τις ατακες του! Το θεμα ειναι να παρουσιαζονται στην ολοτητα τους τα γεγονοτα, για να δουμε που εχει δικιο ποιος...αλλα ξεχασα, ο "εθναρχης" ειναι αλανθαστος...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ας πούμε το ΓΕΓΟΝΟΣ ότι ο Μαυρογορδάτος είναι γιος βενιζελικού βουλευτή, και μάλιστα της βουλής των Λαζάρων, μεροληπτεί υπέρ της εγκυρότητας των απόψεών του και του ευρύτερου κύρους του ως καθηγητή. Γενικώς το ΓΕΓΟΝΟΣ ότι όλα τα πολιτικά, εκδοτικά, οικονομικά τζάκια που διοικούν τη χώρα εδώ και 70 χρόνια προέρχονται, σχεδόν μηδενός εξαιρουμένου, απ'τον πυρήνα των αμυνιτών, μεροληπτεί υπέρ του Βενιζέλου...κατά κυριολεξία όμως.

      Διαγραφή
  4. Θα ήθελα να ρωτήσω κάτι σχετικά με την φράση "Γιατί περιέργως κανείς δεν προσπάθησε ως τώρα να αξιοποιήσει και να συνθέσει τις δεκάδες θεματικές μελέτες για πτυχές του μεσοπολέμου, παράγοντας μια νέα αφήγηση, που θα εμπεριέχει όλα τα νέα στοιχεία που έχουν προκύψει. Και λέω περιέργως γιατί ο μεσοπόλεμος είναι μόλις 22 χρόνια, 18 αν υπολογίσουμε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή".

    Ο Μαρκεζίνης αφιέρωσε 4 τόμους (Πολιτική Ιστορία της Συγχρόνου Ελλάδος) για την περίοδο του Μεσοπολέμου. Μάλιστα οι 2 πρώτοι τόμοι πρέπει να είναι εξονυχιστικά λεπτομερειακοί μιας και ο 1ος και ο 2ος τόμος καλύπτουν 2 διετίες (1920-22 και 1922-24) με 466 και 562 σελίδες αντίστοιχα! Δεν έχω διαβάσει δυστυχώς αυτή την σειρά βιβλίων, αλλά έχοντας διαβάσει την άλλη 4τομη σειρά του Μαρκεζίνη (που καλύπτει από το 1828 έως το 1920), γνωρίζω την σχολαστικότητα, την αντικειμενικότητα και την επαρκέστατη τεκμηρίωση του συγγραφέα (από τον τύπο της εποχής, πρακτικά της Βουλής, διπλωματικά έγγραφα, βιβλία που είχαν κυκλοφορήσει έως τότε, αλλά και αφηγήσεις και αρχεία πρωταγωνιστών της εποχής που παραχωρήθηκαν στον συγγραφέα)! Γιατί λοιπόν αγαπητέ κύριε Δασκαρόλη θεωρείτε ότι η περίοδος του Μεσοπολέμου δεν καλύφθηκε επαρκώς απο τον Μαρκεζίνη;

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας