Ο χαρακτήρας των κομμάτων - φατριών κατά την περίοδο της Ελληνικής επανάστασης (1821-1826)

Πριν διηγηθούμε την φατριαστική διαπάλη, η οποία αρχίζει να εντείνεται και να κορυφώνεται το τρίτο έτος της επανάστασης , θα προσπαθήσουμε εν είδι εισαγωγής να αναλύσουμε και να εξηγήσουμε το φαινόμενο, ώστε και ο αναγνώστης να μπορεί πιο εύκολα να παρακολουθήσει τις Οβιδιακές πολιτικές μεταμορφώσεις των ηγετών της επανάστασης. Η προεπαναστατική κοινωνία στον Ελλαδικό χώρο είχε μια μακρά παράδοση κοινοτισμού με τους κατά τόπους προκρίτους να ηγούνται πολιτικά των χωρικών, να χειρίζονται τοπικά προβλήματα, να αντιπροσωπευουν την κοινότητα τους στην Πύλη, να εισπράττουν τους φόρους ως ενοικιαστές. Το στοιχείο της εκλογής των προκρίτων στην αρχή της χρονιάς ήταν εθιμικό και διακοσμητικό, αφού χάρις την οικονομική τους επιφάνεια και το γόητρο που απολάμβαναν στις τοπικές κοινωνίες τους τις περισσότερες φορές ήταν ισόβιοι και το αξίωμα τους το κληρονομούσαν τα παιδιά τους. Οι μετέπειτα οπλαρχηγοί της Επανάστασης σε περίπτωση που δεν ήταν κλέφτες η αρματωλοί, λειτούργούσαν ως προσωπική σωματοφυλακή ("κάποι") των προκρίτων, άρα ήταν υπό μια έννοια υποτακτικοί τους.
Αυτή η τάξη πραγμάτων ήταν μοιραίο να διασαλευτεί με το ξέσπασμα της Επανάστασης και την αναρχία που συνήθως επακολουθεί. Αρχικά όλοι οι πρόχειροι οργανισμοί κεντρικής διοίκησης που συστήθηκαν ελέγχονταν πλήρως από τους προκρίτους και τους Φαναριώτες (Μαυροκορδάτος,
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
Νέγρης κτλ), μια νέα πολιτική δύναμη που αναδείχθηκε χάρις την εγγραματοσύνη της που αρχικά στις πρώτες Εθνοσυνελεύσεις αποτέλεσε πολύτιμο πλεονέκτημα. Η πρώτη ανοιχτή αμφισβήτηση των πρωτείων των προκρίτων ήρθε από τον Υψηλάντη και τους Φιλικούς, αλλά αυτή σύντομα εξουδετερώθηκε όταν ο αδερφός του απέτυχε στην εξέγερση του στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες αλλά και επειδή ο ίδιος ο Υψηλάντης εκ χαρακτήρος αποστρεφόταν τις έριδες και τις δολοπλοκίες. Η δεύτερη αμφισβήτηση της εξουσίας των προκρίτων προήλθε από τους οπλαρχηγούς, ειδικά μετά την συντριβή του Δράμαλη όταν το γόητρο της Κυβέρνησης καταβαραθρώθηκε επειδή κατέφυγε στα πλοία όταν φάνηκε ο κίνδυνος. Ταυτόχρονα η νεοσχηματιζόμενη φατρία των "στρατιωτικών" (Κολοκοτρώνης, Πλαπούτας, Νικήτας Σταματελόπουλος, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Τσόκρης κτλ) μαζί με την Πελοποννησιακή Γερουσία (πρόκριτοι Μαυρομιχαλαίοι κτλ) και τον Υψηλάντη (Φιλικοί) χάρις την σθεναρή τους στάση, είχαν αποσπάσει την εμπιστοσύνη όλων των χωρικών και του απλού λαού. Συχνά οι οπλαρχηγοί άρχισαν να μιλούν για "γοβέρνο μιλιτάρε" (στρατιωτική κυβέρνηση), ώστε να διευθύνουν οι ίδιοι καταλληλότερα τον απελευθερωτικό Αγώνα.

Πολλές μαρξιστικές γραφίδες που ασχολήθηκαν με την επανάσταση (Σταματόπουλος, Βουρνάς) τονίζουν υπεραπλουστευτικά τον δήθεν "ταξικό χαρακτήρα" της διαμάχης αυτής. Οι φτωχοί
Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης
δημοκρατικοί Αγωνιστές που μάχονται "για την ελευθερία και τα δίκια του λαού" και οι πλούσιοι ολιγαρχικοί Τουρκο - κοτζαμπάσηδες, οι καταπιεστές του λαού που καταπνίγουν τις ελευθερίες του. Το σχήμα είναι αρκετά ελκυστικό αλλά είναι ολοφάνερο ότι απέχει από την σύνθετη Ιστορική πραγματικότητα, αφού αδυνατεί να εκφράσει το κλίμα της εποχής, την ιδεολογία και τα πραγματικά κίνητρα των πρωταγωνιστών. Πρώτα - πρώτα σε καμία περίοδο της διαπάλης για την εξουσία δεν υφίσταται μια φατρία - παράταξη με ταξική ομοιογένεια και συνείδηση. Τα πρόσωπα αλλάζουν συνεχώς φατρία με την μεγαλύτερη πιθανή ευκολία, με τις παρατάξεις να τους δέχονται χωρίς επιφυλάξεις. Σχετικά παραδείγματα είναι η ένταξη του Φαναριώτη Θοδωρή Νέγρη στην φατρία των οπλαρχηγών μετά την Εθνοσυνέλευση στο Άστρος και τον παραμερισμό του από τον Μαυροκορδάτο, η αποδοχή του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη της προεδρίας του εκτελεστικού που ελεγχόταν από τους προκρίτους αδιαφορώντας για τους όρκους που είχε κάνει με τους στρατιωτικούς λίγους μήνες πριν, το εντυπωσιακό πέρασμα του μεγαλοκοτζαμπάση της Καρύταινας Κανέλλου Δεληγιάννη στην φατρία των Κολοκοτρωναίων, όταν έμεινε εκτός εξουσίας.

Την ίδια διαδρομή ακολούθησαν οι μεγαλοκοτζαμπάσηδες Λόντος και Ζαίμης όταν η Κυβέρνηση παρά την προσφορά τους στον πρώτο εμφύλιο πόλεμο τους έθιξε αλλά και ορμώμενοι από τοπικιστικά ελατήρια, καθώς οι Στερεοελλαδίτες και οι νησιώτες ήλεγχαν την κυβέρνηση. Άλλο κλασσικό παράδειγμα είναι του γενναίου πολεμιστή και Φιλικού Αναγνωσταρά, ο οποίος αφού
Γρηγόριος Δίκαιος (Παπαφλέσσας)
ζήτησε δύο φορές από την στρατιωτική φατρία (Κολοκοτρώνης κτλ) να σφάξει χωρίς έλεος τους προκρίτους, εντάχθηκε στο κόμμα τους στην Εθνοσυνέλευση του Άστρους, αναλαμβάνοντας και υπεύθυνος για τα στρατιωτικά. Αλλά και ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης πρόσκαιρα εντάχθηκε στο κόμμα των προκρίτων δεχόμενος την θέση του Αντιπροέδρου του Εκτελεστικού (της Κυβέρνησης δηλ), αποκομίζοντας μεγάλα προσωπικά πολιτικά οφέλη, που όμως αποδείχθηκαν πρόσκαιρα. Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση του Γρηγόριου Δίκαιου (Παπαφλέσσα), ο οποίος ξεκίνησε ως Φιλικός και φανατικός εχθρός των προυχόντων. Συνετέλεσε με την παράτολμη ορμή του στην έκρηξη της επανάστασης, κατηγορώντας ανοιχτά τους προύχοντες ως προσκυνημένους. Συντάχθηκε με τον Υψηλάντη και τον Κολοκοτρώνη  δίνοντας τους σχετικούς όρκους, ενώ λίγο μετά συντέλεσε στην πτώση της Τριπολιτσάς στα χέρια των "κυβερνητικών" καταλήγοντας "μινίστρος" για την Παιδεία και τα Εκκλησιαστικά, πριν τον ομολογουμένως ηρωικό θάνατο του στο Μανιάκι. Την ίδια ακριβώς πορεία ακολούθησε ο Ιωάννης Μακρυγιάνης, ο οποίος από πρωτοπαλίκαρο των Κολοκοτρωναίων και υφιστάμμενος του κατά πολύ νεότερου του "Γενναίου", έγινε κυβερνητικός "στρατηγός" με δικό του ένοπλο σώμα το οποίο επίσης απέσπασε από τα παλαιά αφεντικά του. Τα μέλη των δύο κομμάτων που δημιουργήθηκαν δεν είχαν ούτε κοινή ιδεολογία, ούτε κοινά οράματα για το μέλον της Ελλάδας. Άλλωστε ο μοναδικός λόγος για τον οποίο επικράτησαν οι "κυβερνητικοί", ήταν ότι οι άγγλοι δανειστές καταμεσίς του εμφυλίου επέλεξαν τους Υδραίους νησιώτες εφοπλιστές για να δώσουν τις λίρες του δανείου της Ανεξαρτησίας.

 Κάποιοι μαρξιστές αποδίδουν τον χαρακτηρισμό "ολιγαρχικοί" στην φατρία των προκρίτων και "αποκαλούν "δημοκρατικούς" τους οπλαρχηγούς. Το πόσο "δημοκρατικός" είναι κάποιος ο οποίος (Νικηταράς ο "Τουρκοφάγος") θέλει να εγκαταστήσει στρατιωτική δικτατορία ("γοβέρνο μιλιτάρε"), η
Ιωάννης "Γενναίος" Κολοκοτρώνης
αυτός που ποδηγετεί και κατευθύνει δια της βίας την εκλογή πληρεξουσίων, παραμένει ένα ερωτηματικό. Άλλωστε όλοι οι πρωταγωνιστές, πλην των Φαναριωτών, είχαν μια εντελώς θολή γνώση (αν είχαν κάποια) για τις ιδεολογίες του Ευρωπαικού Διαφωτισμού, τα πολιτευματα της Γαλλίας και της Αμερικής. Η ψηφοφορία η ίδια, στις πόλεις των επαρχιών γινόταν δια βοής με τον κόσμο να μαζεύεται στην πλατεία και να επικυρώνει αυτόν που του παρουσίαζε ο εκάστοτε ισχυρός της περιοχής. Ο εκλογικός νόμος δεν προέβλεπε καμία διαδικασία ψηφοφορίας, και ο πληρεξούσιος εκλεγόταν με ομοφωνία και οι ψηφοφόροι υπέγραφαν όλοι το σχετικό έγγραφο της εκλογής του. Υπάρχουν πολλές καταγγελίες στα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας για νοθεία και άσκηση πολιτικής βίας, αλλά είναι δύσκολο να ανιχνευτεί ποιες είναι καταγγελίες έγκυρες και ποιες υποκινούμενες από την αντίπαλη φατρία. Ο πρώτος πρέσβης της Αγγλίας Ντώκινς αναφέρει ότι καμία Ελληνική Εθνοσυνέλευση την εποχή της επανάστασης δεν ήταν αντιπροσωπευτική. Διακριθείς στην "πολιτική" χειραγώγηση των χωρικών, ο Γενναίος Κολοκοτρώνης περιγράφει με λιτό τρόπο στα απομνημονεύματα του πως "έπειθε" με απειλές τους κατοίκους της υπαίθρου να υποστηρίζουν τους υποψηφίους που υποδείκνυε. Άλλωστε στα χρόνια της αναρχίας πριν την έλευση του Όθωνα, όταν οι συγκεκριμένοι "δημοκρατικοί", όπως θα δούμε, ήλεγχαν όλη την ύπαιθρο πλην του Ναυπλίου, η αυθαιρεσία, η βία, η ανομία και η ληστεία εξαθλίωσε πλήρως τους πληθυσμούς που υποδέχτηκαν τον Όθωνα σαν "μεσσία" που θα τους απάλλασσε από την αφόρητη καταπίεση των οπλαρχηγών.


Ένας άλλος ενδιαφέροντας πολιτικός διαχωρισμός που έτεμνε κάθετα την ταξική κοινωνική διαστρωμάτωση στην Επαναστατική Ελλάδα, ήταν ο έντονος τοπικισμός που οφειλόταν στην αντίληψη των περισσοτέρων Ελλήνων ότι Πατρίδα τους είναι η περιοχή που έζησαν όλη τους την ζωή
Πανούτσος Νοταράς
και η αντίληψη τους ότι άλλοι ομοεθνείς τους σε άλλες επαναστατημένες περιοχές είναι "ξένοι". Η αντίθεση Πελλοπονήσιων Στερεοελλαδιτών - Νησιωτών είναι ένα ισχυρό σχήμα που θα το δούμε να λειτουργεί συχνά και να καθοδηγεί τους πρωταγωνιστές στις αποφάσεις τους. Αυτό που βλέπουμε να κατευθύνει όλα τα πρόσωπα χωρίς εξαίρεση στην συγκεκριμένη περίοδο, είναι το προσωπικό συμφέρον και η φιλοδοξία, η αγωνία να μην μείνουν εκτός αξιωμάτων και τελικά η δίψα για εξουσία. Το κοινό όραμα για μια ελεύθερη πατρίδα ερχόταν δεύτερο στις προτεραιότητες όλων. Σε μερικές δε περιπτώσεις οπλαρχηγών που είχαν γαλουχηθεί με τις αρχές του αρματολισμού στην Δυτική και Ανατολική Στερεά Ελλάδα ήταν και εντελώς ασήμαντο. Υπήρχαν και φωνές λογικής υπέρ της γενικότερης ενότητας (Πανούτσος Νοταράς, Δημ. Υψηλάντης) αλλά αυτές παρέμειναν στο περιθώριο σε όλη την εξεταζόμενη περίοδο. Αναμφίβολα η έλλειψη μιας Αρχής με αδιαφιλονίκητο κύρος παραδεκτή από όλους (Αλέξανδρος Υψηλάντης, Καποδίστριας, κάποιος ξένος Βασιλιάς) φλόγιζε την ακόρεστη φιλοδοξία όλων και τους έσπρωχνε στην φιλονικία για τα πρωτεία.

Ι. Β. Δ.  
 
Πηγή
(απόσπασμα από μια ανέκδοτη βιογραφία που ετοιμάζω για τον Ιωάννη "Γενναίο" Κολοκοτρώνη)

Σχόλια

  1. Blogοδεσποτάδες,
    ΣΑΣ χαιρετώ!

    Κι έχω την άποψη αφού «η προσπάθεια [ΣΑΣ] αυτή κινείται προς την ανίχνευση και την στοιχειοθέτηση μιας ιστορικής θεώρησης απαλλαγμένης από φορμαλισμούς και λοιπά Μαρξιστικά απωθημένα», ότι καλό θα ήταν να στοιχειοθετούσατε με συγκεκριμένες αναφορές στη βιβλιογραφία τις τοποθετήσεις σας ότι
    - «Πολλές μαρξιστικές γραφίδες που ασχολήθηκαν με την επανάσταση (Σταματόπουλος, Βουρνάς) τονίζουν υπεραπλουστευτικά τον δήθεν “ταξικό χαρακτήρα” της διαμάχης αυτής» και ότι
    - «Κάποιοι μαρξιστές αποδίδουν τον χαρακτηρισμό “ολιγαρχικοί” στην φατρία των προκρίτων και αποκαλούν “δημοκρατικούς” τους οπλαρχηγούς»...
    Διαφορετικά αυτά που λέτε ακούγονται ως αυθαίρετα και αφοριστικά...

    Πιο κάτω θα παραθέσω [σχετικά με το θέμα των εμφύλιων αντιπαλοτήτων και συγκρούσεων κατα τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης – κι όχι μόνο] ένα απόσπασμα από δικό μου κείμενο που έγραψα και δημοσίευσα στο blog μου πριν μερικά χρόνια [link: http://aneforiwn.blogspot.com/2009/03/102009-1821.html]...
    «Με την εξέλιξή της επανάστασης, αυτός ο συμβιβασμός δεν ολοκληρώθηκε με “ειρηνικό τρόπο”, λόγω των οξύτατων μεταξύ τους αντιθέσεων, όπως π.χ. ανάμεσα στους προκρίτους (Ζαΐμηδες, Λόντοι, Δεληγιανναίοι) και τους στρατιωτικούς (Κολοκοτρώνης) της Πελοποννήσου. Οι πρόκριτοι έβλεπαν ότι τα προνόμιά τους απειλούνταν από τις ανερχόμενες δυνάμεις και δεν μπορούσαν να το ανεχτούν. Το 1824 είχαν ήδη διαμορφωθεί δυο παρατάξεις (έμποροι και πρόκριτοι, η μία, και μεγαλοκαπεταναίοι, κυρίως Πελοποννήσιοι, η άλλη). Τις αντιθέσεις τους θα τις λύσουν με τα όπλα. Οι συγκρούσεις μεταξύ τους ξεκινούν τον Οκτώβρη του 1824 με την άρνηση των κατοίκων της Αρκαδίας να πληρώσουν φόρους, γεγονός που η τότε κυβέρνηση το αντιμετώπισε στέλνοντας εκεί 500 οπλισμένους Ρουμελιώτες.

    Οι εμφύλιες συγκρούσεις κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, αποτελούν έκφραση διαφορετικών ταξικών συμφερόντων και συμμαχιών, αλλά και των σχέσεων διαφόρων μερίδων της μετέπειτα άρχουσας τάξης με τα διαφορετικά συμφέροντα ξένων κρατών (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία), ήταν όμως και παράλληλα ένα χαρακτηριστικά της Επανάστασης των Ελλήνων. Τούτες (οι εμφύλιες συγκρούσεις) ΔΕΝ οφείλονταν στο καταραμένο διχαστικό DNA των Ελλήνων, όπως κάποιοι συστηματικά προσπαθούν να υποβάλουν και να επιβάλουν, αλλά αντανακλούσαν τις αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό της υπό διαμόρφωση αστικής ελληνικής κοινωνίας και μάλιστα στην ιστορική στιγμή της πορείας για τη δημιουργία του εθνικού κράτους. Αντιθέσεις που βεβαίως προϋπήρχαν στους κόλπους της παλιάς φεουδαρχικής κοινωνίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

    Με την ολιγάριθμη τάξη των αστών που επιδίωκαν ένα ανεξάρτητο κράτος υπό καθεστώς συνταγματικής μοναρχίας με βασιλιά έναν πρίγκιπα από την Ευρώπη δεν άργησαν να συνταχθούν και οι αστοί νοικοκυραίοι των νησιών που ως τότε κινούσαν τα πλοία τους με δικά τους έξοδα και επιθυμούσαν μια ισχυρή κεντρική εξουσία ικανή να συγκεντρώνει τα δημόσια έσοδα για να χρηματοδοτεί την κίνηση του ελληνικού στόλου.

    Πιο κοντά στην αστική παράταξη βρισκόταν η παράταξη των κοτζαμπάσηδων, με την οποία συχνά συμμαχούσε ο αρχηγός των αστών Μαυροκορδάτος. Με βάση τον πολιτικό συνασπισμό αυτό (αστοί, νησιώτες, κοτζαμπάσηδες) ηττήθηκαν πολιτικά η παράταξη των στρατιωτικών και οι Φιλικοί στην Α' Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου. Από τότε, η Φιλική Εταιρεία (που προετοίμασε την Επανάσταση) περίπου εξαφανίζεται από το προσκήνιο μαζί με τα σύμβολα της (σταυροί, φοίνικες κ.λπ.) και επικρατούν οι δυνάμεις που συνδέονται οικονομικά με τη θάλασσα (επιβολή της γαλανόλευκης σημαίας), δηλαδή αυτές οι δυνάμεις που αποτελούν ήδη ή θα αποτελέσουν την αγγλόφιλη, αστική παράταξη.

    Η δημιουργία του ελληνικού αστικού κράτους δηλ. μιας κεντρικής εθνικής (πολιτικής) διοίκησης (όπου υπάρχει πλέον ή γίνεται προσπάθεια να υπάρξει συγκεντροποίηση εξουσιών), σηματοδότησε και τη διάλυση ή/και κατάργηση όλων των επαρχιακών, εδαφικών, τοπικών εξουσιών, δηλαδή των καπετανάτων, των οπλαρχηγών και των προκρίτων (όπως στην Μάνη, το Σούλι, στην Ύδρα)»
    .

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Κατ΄αρχάς σε καλωσορίζω και σου εύχομαι καλή ανάγνωση.

    Κατά δεύτερον, δεν αντιλαμβάνομαι ακριβώς το νόημα της τοποθέτησης σου σχετικά με τις "μαρξιστικές γραφίδες". Αμφοσβητείς ότι οι αναλύσεις των δύο συγγραφέων που αναφέρω αποδίδουν ταξικό χαρακτήρα (όπως στο κείμενο που παράθεσες) στην εμφύλια διαμάχη;

    Κατά δεύτερον, πιστεύω ότι έφερα αρκετά παραδείγματα που αποδεικνύουν περίτρανα πως οι ταξικές ταξινομήσεις και κατηγοριοποιήσεις ήταν εντελώς σχετικές και πάντως πολύ φτωχές για να περιγράψουν μια σύνθετη πραγματικότητα.

    Δες τι κάνετε: παίρνεις ένα κουτάκι και γράφεις απέξω "καπεταναίοι", σε ένα άλλο γράφεις "κοτζαμπάσηδες" και τα κουτάκια αυτά τα μετακινείς δεξιά και αριστερά. Όπως όμως -πιστεύω- αποδεικνύω, οι ταξινομήσεις αυτές είναι εντελώς αυθαίρετες και σχηματικές.

    Γράφεις ότι στην μια παράταξη ήταν οι "μεγαλοκαπεταναίοι". Σε αυτή την παράταξη ήταν οι πρόκριτοι Σισίνης, Δεληγιάννης, Λόντος, Ζαίμης(αυτοί οι 2 στην Β΄φαση του εμφυλίου), Μαυρομιχάλης όπως ο Φαναριώτης Νέγρης και η Μπουμπουλίνα. Θεωρείς ότι το όνομα "μεγαλοκαπεταναίοι" αποδίδει ακριβώς το περιεχόμενο της ομάδας αυτής; Αφού η ομάδα αυτή, όπως λες, "απειλούσε τα προνόμια των προκρίτων", γιατί όλοι οι πελοποννήσιοι πρόκριτοι συνάχτηκαν μαζί της;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Κατ’ αρχάς, δεν μπορεί να θεωρηθεί μαρξιστικά η επανάσταση του 1821 για τον απλούστατο λόγο ότι δεν υπάρχουν κεφαλαιοκρατικοί μηχανισμοί στην προεπαναστατική Ελλάδα (και, βασικά, δεν δημιουργήθηκαν ποτέ στην Ελλάδα). Οι μαρξιστές (όχι όμως ο Μαρξ ή ο Λένιν που είχαν το μεγάλο προσόν να γνωρίζουν πολύ καλή ιστορία) κακώς προσπαθούν να εφαρμόσουν τη μαρξική θεωρία σε παλαιότερες εποχές.
    Ο Κορδάτος, π.χ., σημειώνει ότι η σεισάχθεια που νομοθέτησε ο Σόλων ευνόησε στην πραγματικότητα τους πλούσιους. Στην εποχή που το να πουλάς το παιδί σου για δούλο όταν δεν είχες να πληρώσεις το χρέος, η σεισάχθεια ήταν μάλλον προοδευτικό μέτρο.
    Συγκεκριμένα για τον Βουρνά, ο Βουρνάς δεν είναι καλός ιστορικός και δεν πρέπει η άποψή του να λαμβάνεται υπ’ όψιν χωρίς ενδελεχή έρευνα. Το προσόν του Βουρνά είναι η γλαφυρότητά του, όχι η ιστορική του ευρυμάθεια.
    Αντιθέτως, ο Σταματόπουλος είναι από τους σημαντικότερους νεοέλληνες ιστορικούς, ειδικά δε το έργο του για τον Ανδρέα Λόντο (το οποίο ευτυχώς κυκλοφορεί και πρέπει να το διαβάσει όποιος ενδιαφέρεται για την εποχή), μέσα στη συντομία του εξηγεί με καταπληκτικό τρόπο σειρά ζητημάτων που δεν έχουν ουσιαστικά τεθεί ποτέ για την επανάσταση. Βέβαια, το μεγάλο έργο του, «Ο εσωτερικός αγώνας», δεν είναι ίσως τόσο επιμελημένο όσο θα έπρεπε να είναι, κυρίως σε ζητήματα βιβλιογραφίας και παραπομπών, εν τούτοις θέτει το ζήτημα στην ορθή βάση, στα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των διαφόρων ελληνικών ομάδων κατά τη διάρκεια της επαναστάσεως (ίσως με κάποιες υπερβολές αλλά σε γενικές γραμμές είναι ψύχραιμος και, κυρίως, σοβαρός).
    Για να μην μακρηγορώ, η ελληνική επανάσταση του 1821 είναι ένα εξαιρετικά πολυεπίπεδο και πολύπλοκο ζήτημα, στο οποίο ακόμη η ιστορική έρευνα δεν έχει μπορέσει να απαντήσει στο βασικό ερώτημα, πως οργανώθηκε εσωτερικά η ελληνική επανάσταση. Τρεις αποτυχημένοι τύποι στην Οδησσό, ένας ηλικιωμένος φιλόσοφος στο Παρίσι, ένας θερμόαιμος πατριώτης που δεν είχε κάποιο σαφές σχέδιο, μια επαρχία ρημαγμένη από τουρκαλβανούς, και όμως ελευθερωθήκαμε. Το όλο σκηνικό είναι παλαβό, αλλά ελευθερωθήκαμε! Αν δεν απαντήσουμε σε αυτή τη βασική ερώτηση, είναι αδύνατον να ασχοληθούμε με τα υπόλοιπα ζητήματα, είτε τα θέτουν αριστεροί, είτε τα θέτουν δεξιοί. Επομένως, αναγκαστικά πρέπει να εργαστούν με διάφορες απλουστεύσεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. H επανάσταση του 1821 είναι ασφαλώς εθνική επανάσταση με πολλές πτυχές ...Άλλαζε το υπάρχον καθεστώς της κοινωνίας και οι δομές της ..... Ας μην ακυρώνουμε τις θυσίες ,τους κινδύνους που πέρασαν εκείνοι οι άνθρωποι για να δημιουργηθεί το ελληνικό κράτος....Κάποιοι είχαν πιο αγνά κίνητρα από κάποιους άλλους.....!!Έπισης κάποιοι ήταν πιο ικανοί από κάποιους άλλους.....πάντως έχει μεγάλο ενδιαφέρον η συγκεκριμένη περίοδο.....Συμπερασμά...αν υπήρχε κοινή αρχή και ενότητα θα είχαν ελευθερωθεί και άλλες περιοχές του Ελλαδικού χώρου.....( Μακεδονία , Κρήτη....)

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας