Απόστολος Βακαλόπουλος, Η ανασύνταξη του Ελληνισμού και οι αγώνες του επί Τουρκοκρατίας (1453-1669), Εκδόσεις Ηρόδοτος, Αθήνα 2023.

γράφει ο Αθανάσιος Κωτσάκης

Η πρόσφατη έκδοση  ενός νέου έργου του αείμνηστου πανεπιστημιακού καθηγητή και ιστορικού Απόστολου Βακαλόπουλου (1909-2000), έρχεται να συμβάλει στη γνωστοποίηση στο ευρύτερο κοινό πληροφοριών και ειδήσεων αναφορικά με την Τουρκοκρατία και τους αγώνες του ελληνικού έθνους για επιβίωση κατά τη διάρκειά της. Πρόκειται για μια αξιόλογη προσπάθεια στην ολοκλήρωση της οποίας συνέβαλε σημαντικά, εκτός από τον εκδότη Δημήτριου Σταμούλη, ο γνωστός ιστορικός Νίκος Νικολούδης, ο οποίος συνέγραψε ένα ενδιαφέρον, αναλυτικό επίμετρο, με τίτλο «Ο Απόστολος Βακαλόπουλος και το ιστορικό του έργο».

Το βιβλίο διαιρείται σε τέσσερα μέρη, τα οποία αναφέρονται: α) στα πολιτικά και πολεμικά γεγονότα μετά την Άλωση, β) στην τουρκική εξάπλωση κατά τον 16ο και 17ο αιώνα και στην αντίσταση των Ελλήνων, γ) στις απηχήσεις της Μεταρρύθμισης και της Αντιμεταρρύθμισης στον ελληνικό κόσμο, και δ) στην οργάνωση και ανασύνταξη του νέου ελληνισμού.

Στο έργο παρουσιάζονται κατά τρόπο ευσύνοπτο ιστορικά γεγονότα που άπτονται της οθωμανικής επέλασης και της κατάκτησης του συνόλου του ελληνικού χώρου από τους Οθωμανούς Τούρκους.  Γίνεται επίσης αναφορά στη στάση των Ελλήνων έναντι της Δύσης και των δυτικών ιδεολογικών και εν γένει πνευματικών ρευμάτων, αλλά και έναντι της Ρωσίας, ενώ γίνεται μνεία και στα ελληνικά επαναστατικά κινήματα που ακολούθησαν την Άλωση και προηγήθηκαν της Ελληνικής Επανάστασης. Επιπλέον, γίνεται λόγος για τις συνθήκες διαβίωσης του υπόδουλου Ελληνισμού, για τους θεσμούς τους εκείνη την εποχή, για την κατάσταση της Εκκλησίας, της Παιδείας και της εν γένει πνευματικής ζωής του λαού μας, όπως και της διοικητικής του οργάνωσης και της οικονομικής του ζωής, με αναφορές και στους φορείς αντίστασης εναντίον του αλλόθρησκου και αλλόγλωσσου Οθωμανού κατακτητή.

Ο συγγραφέας παρουσιάζει με ρεαλισμό, χωρίς να τα εξωραΐζει, τα δεινά του Ελληνισμού, ως συνεπακόλουθα της τουρκικής κατάκτησης και κυριαρχίας επί του ελληνικού χώρου, στοιχείο που σήμερα κατά κανόνα απουσιάζει από τη σύγχρονη ιστοριογραφία, στην οποία κυριαρχεί το εθνομηδενιστικό αποδομητικό / νεο-οθωμανικό αφήγημα. Ο Βακαλόπουλος περιγράφει λοιπόν με ακρίβεια την κατάσταση του υπόδουλου Ελληνισμού, ενώ παράλληλα αναφέρεται στους αγώνες του για εθνική επιβίωση και αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Εν τέλει, πρόκειται για μια συνοπτική παρουσίαση σημαντικών γεγονότων, εν είδει συλλογής κειμένων που αναφέρονται στην Τουρκοκρατία. Το βιβλίο αυτό είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, όχι μόνο για τον ειδικό, αλλά και για τον μέσο αναγνώστη, δεδομένου ότι μάς παρέχει σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με την Τουρκοκρατία, με τρόπο ευσύνοπτο, συγκεντρωμένες μέσα σε ένα σχετικά μικρού μεγέθους εύχρηστο βιβλίο.