Ο Τάσος Τσιπλάκος γράφει για το νέο βιβλίο του Κ. Βλάσση "Πρόσφυγες, οικονομία & νομοθεσία κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία: Ο επίμαχος Νόμος 2870/1922"

γράφει ο Τάσος Τσιπλάκος

Σε μια εποχή που η Ελλάδα πλήττεται από την 4πλή απειλή της πανδημίας του κορωνοϊού, της επιθετικότητας -μέχρι τα όρια πολεμικής σύγκρουσης- της Τουρκίας, του προσφυγικού/λαθρομεταναστευτικού προβλήματος και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, το βιβλίο του Κώστα Βλάσση αποτελεί μια πρωτότυπη τιτάνια ερευνητική προσπάθεια που ρίχνει φως σε μια πολύ μακρινή -αλλά και τόσο κοντινή- ξεχασμένη πτυχή της ελληνικής ιστορίας, τότε που το ελληνικό κράτος αντιμετώπιζε σχεδόν τα ίδια προβλήματα, με μεγαλύτερη ένταση φυσικά.

Εκκινώντας από την πραγματική ερμηνεία ενός από τους πλέον παρεξηγημένους Νόμους, που έγινε βορά στις πολιτικές διαμάχες της εποχής, αλλά κυρίως μετέπειτα, καθώς και εργαλείο πολιτικής και όχι μόνο εκμετάλλευσης του τραγικού προσφυγικού προβλήματος -πάνω στο οποίο δημιουργήθηκαν πολλές καριέρες, πολιτικές, ακαδημαϊκές κ.α.- περιγράφει μια ολόκληρη εποχή αποκαλύπτοντας το άγνωστο δράμα που βίωσαν οι ελληνικοί πληθυσμοί, που κατοικούσαν από ετών ή είχαν διαφύγει ως πρόσφυγες λόγω του πολέμου και των τουρκικών πογκρόμ στη Νότια Ρωσσία κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι οποίοι πολλοί από αυτούς ασθενούσαν από την ισπανική γρίπη που θέρισε την Ευρώπη κυρίως, κάτι ανάλογο της σημερινής πανδημίας.

Παράλληλα, περιγράφει την εμπειρία του ελληνικού Κράτους από τις προσφυγικές κρίσεις που ανέκυψαν κατά την 4ετία 1919–1922 (Ουκρανία-Κριμαία, Νικομήδεια, Κιλικία, Σώκια). Ο κρατικός μηχανισμός κλήθηκε να εξυπηρετήσει με ευρύτατα προγράμματα περιθάλψεως αυτές τις ανθρωπιστικές κρίσεις που ανέκυψαν, καθώς και τις οικονομικές προκλήσεις που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι ελληνικές κυβερνήσεις στο διάστημα αυτό, δεδομένης της παράλληλης διεξαγωγής μεγάλης κλίμακας στρατιωτικών επιχειρήσεων σε Ανατολική Θράκη και Δυτική Μικρά Ασία. Οι οικονομικοί περιορισμοί διαμόρφωσαν εν πολλοίς τις εκάστοτε κυβερνητικές προτεραιότητες και πολιτικές, επηρεάζοντας και την τύχη των ομογενών πληθυσμών.

Ταυτόχρονα, η ερευνητική γραφίδα του συγγραφέα επιχειρεί, για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία, τη συγκεντρωτική παράθεση των οικονομικών περιορισμών και τις διαδοχικές καταφυγές της Ελλάδας σε εξωτερικό και εσωτερικό δανεισμό, από το 1917 έως και το 1922.

Ιδιαίτερο επεισόδιο στην εξιστόρηση των προσφυγικών κρίσεων, απετέλεσε η κατά το α΄ εξάμηνο του 1922 αιφνιδιαστική άφιξη ομογενών από τη Νότιο Ρωσία που απασχόλησε τόσο την κοινή γνώμη όσο και την κυβέρνηση. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω γεγονότων, που παρατίθενται ημερολογιακά στο βιβλίο, υπήρξε η ψήφιση του Νόμου 2870 τον Ιούλιο του 1922.

Ο συγγραφέας επεξηγεί σε γενικότερο πλαίσιο την πολιτική σκοπιμότητα με την οποία πολλοί συγγραφείς και δημοσιογράφοι του περασμένου αιώνα ερμήνευαν και σχολίαζαν το συγκεκριμένο Νόμο, προσδίδοντάς του κυρίως εσκεμμένα και λιγότερο από άγνοια ή/και αδιαφορία υπερβολική πολιτική χροιά, δεδομένου και του νοσηρού κλίματος του εθνικού Διχασμού που είχε διαχυθεί σε όλη την ελληνική κοινωνία από το 1915 και μετά.

Για πρώτη φορά τίθενται υπ’ όψιν του ελληνικού αναγνωστικού κοινού πολύτιμα στοιχεία, που βοηθούν στην πληρέστερη κατανόηση των ιστορικών εξελίξεων της εποχής στην Ελλάδα και τον απόδημο Ελληνισμό. Η πολύτιμη και ρηξικέλευθα ερευνητική προσπάθεια του συγγραφέα είναι εξαντλητική και παρουσιάζει, για πρώτη φορά ιστορικά τεκμήρια από πληθώρα επίσημων αρχειακών συλλογών, παρέχοντας στον αναγνώστη τη δυνατότητα να αντιληφθεί το γενικότερο πολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα της εποχής.

Είναι ένα δύσκολο βιβλίο για τους απλούς αναγνώστες των "ιστορικών best sellers", το οποίο ανατρέπει πολλές ριζωμένες αντιλήψεις για τους πρόσφυγες και το προσφυγικό πρόβλημα, αλλά και τις πραγματικές συνθήκες της εποχής και απευθύνεται στους λίγους που επιθυμούν να ανακαλύπτουν την πραγματική ελληνική ιστορία, πέρα από μύθους, σκοπιμότητες και πλασματικά στοιχεία.

Ο συγγραφέας Κώστας Βλάσσης, που η πρωτότυπη ερευνητική δουλειά του δεν αποτελεί έκπληξη για όσους τον γνωρίζουν, με αυτό το βιβλίο έχει πραγματικά ξεπεράσει τις μέχρι σήμερα σημαντικές ερευνητικές εργασίες του για τους εξοπλισμούς του Ελληνικού Στρατού κατά την περίοδο 1936-1940 και την ιστορία των ελληνικών τεθωρακισμένων κατά την περίοδο 1920-1940 και έχει ανεβάσει τον προσωπικό του πήχη -αλλά και το γενικότερο της ιστορικής έρευνας στη χώρα- πολύ ψηλά.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Βιβλιοπαραγωγή & Μικρασιατική Εκστρατεία στον 20ό αιώνα

Ο Νόμος 2870 στην βιβλιογραφία

Ιστορικό Πλαίσιο

Κεφάλαιο 1 - Οικονομία του πολέμου (1917–1922

Κεφάλαιο 2 - Προϊστορία – Εξέλιξη Προσφυγικού (1919–1922)

Μεταπολεμική Παλιννόστηση

Εκστρατεία στην Μεσημβρινή Ρωσσία (1919)

Πρώτες ελεύσεις Καυκασίων (1919–1921)

Προσφυγικές κρίσεις στην Μικρά Ασία (1920–1921)

Ρώσσοι πρόσφυγες

Νικομήδεια

Κιλικία

Κεφάλαιο 3 - Κρίση Μαΐου–Ιουλίου 1922

Προανάκρουσμα

Σώκια

Αιφνιδιασμός από τον Καύκασο

Συμπεράσματα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

1. Πρακτικά Συνεδριάσεων Βουλής (Μάιος–Ιούλιος 1922)

2. Συμπληρωματικό υλικό ημερησίου Τύπου από συνεδρίαση της Συνέλευσης 22 Ιουνίου 1922

3. Εισηγητική Έκθεση Νόμου 2638/1921 περί συμπληρώσεως και τροποποιήσεως των περί αποκαταστάσεως εποίκων και Εποικιστικής Υπηρεσίας νόμων

4. Εισηγητική Έκθεση Νόμου 2738/1922 περί εποικισμού εν Θράκη και αποκαταστάσεως των κατοίκων αυτής

5. Εισηγητική Έκθεση Νόμου 2851/1922 περί ιδρύσεως Εθνικών Ορφανοτροφείων και Οικοτροφείων απόρων μαθητών

6. Εισηγητική Έκθεση Νόμου 2870/1922 περί της παρανόμου μεταφοράς προσώπων εις Ελληνικούς λιμένας εκ της αλλοδαπής

7. Δημοσίευση Νόμου 2870/1922 στην Εφημερίδα Κυβερνήσεως

8. Πανελλήνια έκκληση εράνου υπέρ προσφύγων

9. Περιπτωσιολογική Μελέτη

10. Αιτήσεις πολιτών μετακίνησης εκτός ελληνικής ζώνης Μικράς Ασίας (1921)

11. Εγκύκλιος Διαταγή Στρατιάς Μικράς Ασίας (22 Απριλίου 1921)

12. Κατηγορητήριο Δίκης των Έξι

13. Εγκλητήριο Δίκης των Έξι

14. Περιπτωσιολογική Μελέτη

15. Αντιπολιτευόμενος ημερήσιος Τύπος για προσφυγικό ζήτημα (Μάιος 1922)

16. Ημερήσιος Τύπος & πολιτική διαμάχη/εκμετάλλευση

17. Αντιπολιτευόμενος ημερήσιος Τύπος για προσφυγικό ζήτημα (Ιούλιος 1922)

18. Αντιπολιτευόμενος ημερήσιος Τύπος για προσφυγικό ζήτημα (Ιούλιος 1922)

ΠΗΓΕΣ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ

Α΄ Ευρετήριο Προσώπων

Β΄ Ευρετήριο Γεωγραφικών Όρων

Γ΄ Ευρετήριο Πλοίων

Κωδικός-ISBN: 978-618-80031-5-6

Έτος έκδοσης: 2020

Συγγραφέας: Βλάσσης, Κωνσταντίνος Δ.

(MA Modern History Panteio - MBA Management & BSc Computer Science New York Institute of Technology)

Εκδοτικός οίκος: ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ