Η κατάκτηση της Βιθυνίας από τους οθωμανούς Τούρκους και η εδραίωση του κράτους τους (1301-1337)

γράφει ο Κωνσταντίνος Λινάρδος

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ της Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης και του Σελτζουκικού Σουλτανάτου του Ικονίου και κατ’ επέκταση η σταθερότητα στην περιοχή ανατρέπεται. Η ανάκτηση και η εκ νέου μεταφορά της Πρωτεύουσας  στην Κωνσταντινούπολη, συνοδεύεται από συνειδητή παραμέληση και υποβάθμιση της μικρασιατικής χώρας. Η κατάργηση των συνοριακών φυλάκων, η υπέρμετρη φορολόγηση, η ελάττωση του αριθμού των μικροϊδιοκτητών, η ανεπαρκής προστασία από τις επιδρομές εχθρικών ή μισθοφορικών δυνάμεων, οδηγεί σε κοινωνική αποσταθεροποίηση και αποξένωση του πληθυσμού από την μακρινή και αδιάφορη Κωνσταντινούπολη.

Βυζαντινό ιππικό
Την ίδια στιγμή το Σελτζουκικό Σουλτανάτο, συγκλονίζεται από μογγολικές επιθέσεις και τοπικές επαναστάσεις , εισερχόμενο και αυτό σε φάση παρακμής και αποσύνθεσης. Οι λεηλασίες και οι καταστροφές αποδιοργανώνουν το εμπόριο και την αγροτική παραγωγή, ενώ οι φόροι αυξάνονται δραματικά. Στα τέλη του 13ου αιώνα το Σουλτανάτο υφίσταται τυπικά και οι διάφοροι τοπάρχες αρχίζουν να ανεξαρτητοποιούνται ο ένας μετά τον άλλον. Ένας εξ αυτών ήταν ο Οσμάν που αρχικά έλεγχε μια μικρή περιοχή γύρω από το Γενήσεχηρ , σε εδάφη της Βιθυνίας κοντά στο ποταμό Σαγγάριο.

Η άμεση γειτνίαση του με τις αυτοκρατορικές περιοχές και η αδυναμία ή απροθυμία της Κωνσταντινούπολης να τις προστατέψει του δίνει την δυνατότητα μιας πρώτης επέκτασης προς την περιοχή της Βιθυνίας που ακόμη ελεγχόταν από την Κωνσταντινούπολη.

ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΠΡΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Οι στρατιωτικές προσπάθειες του Ανδρόνικου Β’ (1282-1328) , για την αντιμετώπιση της επέκτασης των μουσουλμανικών εμιράτων, στα μικρασιατικά εδάφη, ήταν σπασμωδικές και ελάχιστα αποτελεσματικές ενώ αρχικά ήταν επικεντρωμένες στα ζωτικής σημασίας δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας και όχι στην αναρχούμενη και αντιπολιτευόμενη Βιθυνία. Το 1296 ο Ανδρόνικος αποφάσισε (για πρώτη και μοναδική φορά) να εκστρατεύσει ο ίδιος στην Μικρά Ασία , όμως πριν δοκιμαστεί στην πράξη η αξιοπιστία του στρατεύματος, ένας σεισμός έκανε τον δεισιδαίμονα θρησκόληπτο αυτοκράτορα να επιστρέψει πίσω…

Αμέσως μετά και παρά τους δισταγμούς του , αποφασίζει να στείλει στην Μικρά Ασία , ένα ικανό στρατηγό, συγγενή του , που επιπλέον ήταν και Αρσενιάτης. Ο Ταρχανειώτης στην αρχή είχε ορισμένες στρατιωτικές επιτυχίες , στην περιοχή του Μαιάνδρου, προχωρώντας παράλληλα και σε μεταρρυθμίσεις αφαιρώντας γαίες από αυτούς που τις είχαν σφετεριστεί παράνομα μοιράζοντας τες σε στρατιώτες με μικρή ιδιοκτησία.  Οι ενέργειες του αυτές γρήγορα οδήγησαν στη δημιουργία ενός τοπικού στρατού και έτσι η θέση της Αυτοκρατορίας στη Μικρά Ασία βελτιώθηκε έστω και επιφανειακά. Όμως οι ενέργειες αυτές προκάλεσαν την αντίδραση μερίδας των ισχυρών και του κλήρου. Ο μητροπολίτης Φιλαδελφείας Θεόληπτος, ιθύνων νους της αντίδρασης, ενώθηκε με τους μεγαλοκτηματίες που τα κτήματα τους είχε δημεύσει ο Ταρχανειώτης κατηγορώντας τον στρατηγό ότι σχεδίαζε εξέγερση.

Ο Ταρχανειώτης γνωρίζοντας τα αληθινά κίνητρα των κατηγοριών, απάντησε στον επίσκοπο ότι αιτία της κατακραυγής εναντίον του ήταν το γεγονός ότι ήταν Αρσενιάτης θυμίζοντας του ότι ο Αυτοκράτωρ γνώριζε τις θρησκευτικές του απόψεις όταν του ανέθετε την αποστολή αυτή. Επί πλέον ο Ταρχανειώτης κατηγόρησε τους αντιπάλους του για προδοσία , αφού δεν του επέτρεπαν να ολοκληρώσει την αποστολή που του είχε ανατεθεί. Όμως οι αντίπαλοι του είχαν ένα ισχυρό προστάτη στην Κωνσταντινούπολη τον Πατριάρχη Ιωάννη ΙΒ’ Κοσμά (1294-1303) που συνεχώς διαμαρτυρόταν για τα αξιώματα που δόθηκαν σε ένα Αρσενιάτη. 

Ο Ταρχανειώτης έχοντας την υποστήριξη του εγχώριου πληθυσμού, φοβούμενος και ενδεχόμενη δολοφονία του, αποφάσισε τελικά να αποστατήσει. Όμως οι αντίπαλοι του κατάφεραν με δωροδοκίες να προσεταιριστούν τους Κρήτες πολεμιστές , γεγονός που συνέβαλε αποφασιστικά στην ήττα τη σύλληψη και τύφλωση του.

 (Εκδοτική Αθηνών, Τόμος Θ’ 1071-1453, Σελ. 144,  Επιμέλεια Αγγελική Λαΐου).

Το ``πείραμα `` Ταρχανειώτη φόβισε τον Ανδρόνικο , που πήρε την ολέθρια απόφαση να βασιστεί από εδώ και πέρα σε μισθοφορικές δυνάμεις, προκαλώντας μεγαλύτερη αναταραχή , από τα όποια προσωρινά οφέλη.

Το 1302, ο Μιχαήλ Θ’ διάδοχος του θρόνου επικεφαλής στρατεύματος Αλανών μισθοφόρων, αποβιβάζεται στην Μαγνησία της Μικράς Ασίας. Αρχικά υπήρξαν κάποιες επιτυχίες , γρήγορα όμως τα μισθοφορικά στρατεύματα άρχισαν να προχωρούν σε λαφυραγωγίες , εντός της αυτοκρατορικής επικράτειας. Παράλληλα βλέποντας ότι είχαν να αντιμετωπίσουν και πολυπληθείς στρατιές , αρνήθηκαν να πολεμήσουν. Ο Μιχαήλ αδυνατώντας να επιβληθεί , αποφάσισε να αναχωρήσει για την Πέργαμο, αφήνοντας την περιοχή στην τύχη της …

Πριν προλάβουν οι κάτοικοι να συνέλθουν , αποβιβάστηκε στην Κύζικο τον Ιανουάριο του 1303, σώμα Καταλανών μισθοφόρων , περίπου οκτώ χιλιάδων , με απώτερο σκοπό την εκδίωξη των μουσουλμανικών στρατευμάτων από τα μικρασιατικά δυτικά παράλια.

Το σώμα αυτό αρχικά είχε επιτυχίες , σε αλλεπάλληλες αναμετρήσεις νίκησε τα στρατεύματα του εμιράτου του Καρασί και στη συνέχεια έπραξε το ίδιο και με τα στρατεύματα του Γκερμιγιάν, λύνοντας παράλληλα και την πολιορκία της Φιλαδέλφειας που ήταν και ο βασικός σκοπός της εκστρατείας. Όμως η εκατέρωθεν δυσπιστία με τις τοπικές αρχές ολίγον κατ΄ ολίγον οδήγησε σε ρήξη που σε ορισμένες περιπτώσεις πήρε την μορφή ανοικτής σύγκρουσης. Ο Αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ , αποφάσισε να ανακαλέσει στην Ευρώπη τους Καταλανούς, τερματίζοντας άδοξα ακόμη μία φιλόδοξη προσπάθεια…

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΒΑΦΕΩΣ  (1301) – ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Ανδρόνικος Β΄

Παράλληλα με τα υπόλοιπα μουσουλμανικά μπεηλίκια και οι Οθωμανοί πραγματοποιούν επιθέσεις και λαφυραγωγίες που αποδιοργανώνουν την κοινωνική ζωή στην Βιθυνία. Οι κάτοικοι εξεγείρονται και με δεδομένη την υποβάθμιση της περιοχής τους από την Κωνσταντινούπολη, πιέζουν τον διοικητή της περιοχής Μουζάλωνα , να αναλάβει πρωτοβουλίες. Στις 27 Ιουλίου 1301, ο Μουζάλωνας επικεφαλής σώματος 2000 στρατιωτών , ενισχυμένος και με μερικούς Αλανούς μισθοφόρους, αντιμετωπίζει τον Οσμάν στην περιοχή του Βαφέος κοντά στη Νικομήδεια. Το ανοικτό έδαφος , βοηθούσε τους ευέλικτους ιππείς του Οσμάν , που κατάφεραν να επιβληθούν των αντιπάλων τους. Η πρώτη νίκη επί τακτικού στρατού, αύξησε σημαντικά την αυτοπεποίθηση του και το γόητρο του Οσμάν, εδραιώνοντας τον στις περιοχές που ήδη κατείχε.

Όμως ακόμη σημαντικότερη ήταν η σωστή διαχείριση της νίκης, αφού με δεδομένη την ρευστότητα και το ευμετάβολο των συνθηκών, πριν προχωρήσει σε νέες κατακτήσεις, επεδίωκε πρώτα την ομαλή απορρόφηση των περιοχών που ήδη κατείχε.

Σύμφωνα με τον Αρνάκη `` Η περίοδος εκείνη της φαινομενικής απραξίας που καταναλώθηκε σε ανασυγκρότηση και περισυλλογή , ευνόησε τον Οσμάν που επανέκαμψε ισχυρότερος από πριν και με εντονότερη τη διάθεση να κατακτήσει ολόκληρη την Βιθυνία. Χωρίς να δώσει καμία αφορμή για σύγκρουση με γείτονες είχε την δυνατότητα να αφοσιωθεί σε ζητήματα εσωτερικής πολιτικής , λαμβάνοντας μέριμνα για την διοίκηση και τον στρατό.                                   

Ο τελευταίος φαίνεται ότι υπήρξε το κύριο μέλημα του κι αυτό γιατί μόλις οι συνθήκες το επέτρεψαν , ο στρατός αποδείχτηκε έτοιμος να αναλάβει επιθετικό αγώνα κατά του Βυζαντίου με αποτελέσματα που ήταν καταπληκτικά ``.

(Γεώργιος Αρνάκης – Γεωργιάδης `` Οι πρώτοι Οθωμανοί `` Σελ. 204).

Έτσι αφού απέφυγε να προκαλέσει τους Καταλανούς μισθοφόρους , οι οποίοι ούτως ή άλλως δεν κινήθηκαν προς τις περιοχές του, μόλις εκείνοι αποχώρησαν, άρχισε ξανά τις επιθέσεις,  ολοκληρώνοντας τον έλεγχο της υπαίθρου αλλά και μικρότερων κάστρων της Βιθυνίας, όπως το Βηλόκωμα (Μπιλετζίκ) και την Τρικοκκία (Κοτζάχισερ) εντείνοντας παράλληλα τον οικονομικό αποκλεισμό των Πόλεων.

Η Κωνσταντινούπολη, για πρώτη φορά αντιλαμβάνεται τον Οθωμανικό κίνδυνο, όμως οι αντιδράσεις της εξακολουθούν να είναι υποτονικές και ανεπαρκείς. Το 1306 αποστέλλεται στην Προύσα , ανώτερος αξιωματούχος με μερικούς άνδρες και χρήματα , αλλά η επίθεση 5.000 Οθωμανών έχει ως αποτέλεσμα την ολοσχερή καταστροφή του σώματος και την απώλεια των χρημάτων….

Λίγο αργότερα αποστέλλεται στη Μεοσθυνία , ισχυρότερο σώμα με επικεφαλής τον πρωτοσύμβουλο του θρόνου Κασσιανό, με βασικό στόχο την οχύρωση των φρουρίων και την οργάνωση της άμυνας. Όμως σχεδόν αμέσως υπήρξε ρήξη με τον υπεύθυνο για τις εισπράξεις των φόρων Βαρδαλή. Μεταξύ των δύο αξιωματούχων ανταλλάχτηκαν εκατέρωθεν κατηγορίες ακόμη και για συνεργασία με τον εχθρό. Ο Κασσιανός αποφασίζει να αποσυρθεί στο φρούριο της Χηλής, όπου όμως με την βοήθεια των κατοίκων της συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Άλλη μία απόπειρα βοήθειας της περιοχής κατέληγε με τον χειρότερο δυνατό τρόπο.

(Γεώργιος Αρνάκης – Γεωργιάδης `` Οι πρώτοι Οθωμανοί `` Σελ. 211).

Από το 1310 και μετά η εξουσία της Κωνσταντινούπολης, περιορίζεται στις μεγάλες πόλεις της περιοχής , τις οποίες όμως ακόμη οι Οθωμανοί δεν διαθέτουν μηχανικά μέσα για να εκπορθήσουν. Έτσι επιλέγουν την τακτική της μακροχρόνιας πολιορκίας και για να την κάνουν περισσότερο αποτελεσματική κτίζουν και φρούρια γύρω από τις πόλεις. Από τότε ξεκινούσε ένας συνεχής αγώνας. Από την μία οι διοικητές των πόλεων επιχειρούσαν να εξασφαλίσουν τα χρειώδη προϊόντα και από την άλλη οι Οθωμανοί να τους εμποδίσουν.

Αν και τα πράγματα ήταν δύσκολα, υπήρχε ακόμη δυνατότητα αντίστασης και αντίδρασης από την Κωνσταντινούπολη, κάτι που όμως επί της ουσίας δεν έγινε ποτέ…Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του μοναχού Ιλαρίων, που ως εκπρόσωπος της Μονής Περιβλέπτου, είχε έρθει στους Ελεγμούς, κωμόπολη κοντά στον κόλπο της Κίου, για να φροντίσει θέματα της Μονής. Εκεί διαπίστωσε ιδίοις όμμασι  τόσο την οθωμανική επιθετικότητα όσο και την αυτοκρατορική αδράνεια.                                                                                             

Έτσι αποφάσισε να αναλάβει πρωτοβουλία, συγκροτώντας με δική του πρωτοβουλία στρατιωτικό σώμα από ντόπιους, με το οποίο αντιμετώπισε επιτυχώς τις οθωμανικές επιθέσεις. Το γεγονός προξένησε εντύπωση στην Κωνσταντινούπολη, όμως αντί να ενθαρρύνουν και να ενισχύσουν τον καλόγερο, Πατριάρχης και κλήρος τον κατηγορούσαν ότι δρούσε με τρόπο αντίθετο των καθηκόντων του, επιδιώκοντας την τιμωρία του. Ο Ιλαρίων επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, προκειμένου να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Απευθύνθηκε στον Αυτοκράτορα που όμως επί της ουσίας δήλωνε αναρμόδιος….     

 Στο μεταξύ και ενώ προσπαθούσε να πείσει για την ορθότητα των πράξεων του, ο στρατός που είχε συγκροτήσει χωρίς τον εμψυχωτή του, περιέπεσε σε αδράνεια, δίνοντας την δυνατότητα στους Οθωμανούς να επανέλθουν δριμύτεροι. Τελικά οι αρνητικές εξελίξεις είχαν σαν αποτέλεσμα την μεσολάβηση του Αυτοκράτορα και ο Ιλαρίων έστω και απρόθυμα , παίρνει την άδεια από τον Πατριάρχη να συνεχίσει τις προσπάθειες του. Όμως πλέον οι Οθωμανοί είχαν κυριαρχήσει στους Ελεγμούς και η κατάσταση δεν ήταν αναστρέψιμη…

(Γεώργιος Αρνάκης- Γεωργιάδης `` Οι πρώτοι Οθωμανοί `` Σελ. 211).

Η καταστροφική αδράνεια, είχε ως άμεσο αποτέλεσμα την επιλογή του δρόμου της προσφυγιάς , για πολλούς κατοίκους που σχηματίζοντας καραβάνια, έφευγαν για ασφαλέστερες περιοχές κυρίως στην ευρωπαϊκή πλευρά της Αυτοκρατορίας…

`` Έβλεπε , τότε κανείς ένα θλιβερό θέαμα , αυτούς δηλαδή που κρατούσαν τα υπάρχοντα τους και έρχονταν στην Πόλη, χωρίς καμιά ελπίδα σωτηρίας. Από τα στενά περνούσε καθημερινά πλήθος λαού, που γλίτωσαν μετά από μεγάλες τραγωδίες: δεν υπήρχε άνθρωπος που να μην θρηνεί το χαμό μελών της οικογένειας του ή κάποιου άλλου συγγενή`` (Παχυμέρης- Ιστορία).

 (Σπύρου Βρυώνη, `` Η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού στη Μικρά Ασία ``, Σελ.222).

Σύμφωνα με τον Παχυμέρη, ένας Τούρκος τοπάρχης από την Παφλαγονία ο Αλί Αμούριος με αρκετό στρατό αποφάσισε, για τους δικούς του λόγους να περάσει στην υπηρεσία της Κωνσταντινούπολης , με αντάλλαγμα την περιοχή του Σαγγάριου (η οποία ούτως ή άλλως είχε ήδη χαθεί). Με δεδομένο ότι οι δυνάμεις των Οθωμανών δεν ήταν ακόμη μεγάλες η σύμπραξη την δεδομένη αυτή στιγμή θα μπορούσε να αντιστρέψει την κατάσταση, όμως ο Ανδρόνικος Β’   είτε γιατί δεν του είχε εμπιστοσύνη , είτε γιατί δεν ήθελε να ξοδέψει χρήματα , τα οποία όμως σπαταλούσε αφειδώς αλλού , αρνήθηκε και ο Αλί στράφηκε προς άλλες κατευθύνσεις.

(Κεμάλ Καφαντάρ `` Η κατασκευή του Οθωμανικού κράτους `` Σελ. 253).

Όπως αναφέρει ο Παύλος Καλλιγάς : `` Περί Ασίας ουδόλως βλέπομεν πλέον τον Ανδρόνικον Β’ ενασχολούμενον , μόνον δε εν Ευρώπη μικρόν τι φαίνεται ενεργών. Η χρηματική ένδεια δεν εκώλυσεν αυτόν να επισκευάσει τα βεβλαμμένα δημόσια κτίρια και μάλιστα ναούς εν Βυζαντίω. Εν μέσω χαλεπών καιρών δεν παρημέλησεν ο Ανδρόνικος Β’ τας εν Άθω μονάς , αίτινες ήρξαντο πάλιν αναλαμβάνουσαι άμα απηλλάγησαν από των Καταλανών ``.

(Παύλος Καλλιγάς `` Λασκαρίδαι –Παλαιολόγοι 1204-1453 `` Σελ. 336-7).

Τη κατάσταση έσωσαν προσωρινά οι μογγολικές επιδρομές , αναγκάζοντας τους Οθωμανούς να στρέψουν προς αυτούς την προσοχή τους, όμως η πολιτική ηγεσία της Κωνσταντινούπολης δεν εκμεταλλεύτηκε ούτε αυτή την ευνοϊκή συγκυρία…

Έτσι όταν ο μογγολικός κίνδυνος απομακρύνθηκε , οι Οθωμανοί που ήδη ήταν κύριοι της Βιθυνίας πλην των τριών πόλεων Προύσας , Νίκαιας και Νικομήδειας , επανεμφανίστηκαν γύρω στο 1317 μπροστά από τα τείχη της Προύσας, θέτοντας ξανά σε εφαρμογή το σχέδιο του ολικού αποκλεισμού της Προύσας  που ήταν και ο διακαής τους πόθος.

Η ΠΡΟΥΣΑ ΠΑΡΑΔΙΝΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ (6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1326)

Το 1326 τα πράγματα εντός της πολιορκούμενης Πόλης ήταν πλέον δραματικά, όμως στην Κωνσταντινούπολη είχαν άλλες προτεραιότητες. Ήδη από το 1321 , η αυτοκρατορία βρισκόταν σε εμφυλιοπολεμική κατάσταση και τα χρήματα ξοδεύονταν για την αναζήτηση συμμαχιών.          Το 1325 υπήρξε μια προσωρινή ανακωχή, με τον Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ να προβιβάζει σε συναυτοκράτορα τον ανιψιό και ανταπαιτητή του Θρόνου Ανδρόνικο Γ’. Μία προσπάθεια υπονομευόμενη ευθύς εξαρχής από εκατέρωθεν δυσπιστία.  Τα γεγονότα αυτά είχαν άμεση επίπτωση στην πολιορκία της Προύσας. Σύμφωνα με τον Κατακουζηνό , ο ανιψιός και συναυτοκράτορας ζήτησε στράτευμα για να βοηθήσει την ευρισκόμενη σε άμεσο κίνδυνο πόλη, που όμως δεν του εδόθη…

Τον Φεβρουάριο του 1326, κατέφτασε στην Κωνσταντινούπολη, η Άννα της Σαβοΐας, η νύφη που είχε διαλέξει ο Παππούς , για τον εγγονό του  που απασχολούμενος με το αγαπημένο του χόμπι στην θρακική ενδοχώρα, το κυνήγι, δεν βιαζόταν να επιστρέψει στην Πρωτεύουσα…

 (Παύλου Καλλιγά `` Μελέται ιστορίας - Λασκαρίδες- Παλαιολόγοι `` 1204-1453 , Σελ. 391-392).

Έτσι για τον ένα ή άλλο λόγο η Προύσα έμεινε αβοήθητη και τον Απρίλιο του 1326 οι κάτοικοι της,  χωρίς ηθικό , περικυκλωμένοι από παντού , χωρίς ελπίδα βοηθείας και ευρισκόμενοι στα όρια λιμού αποφάσισαν να παραδοθούν….

Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν με πρωτοβουλία των αποκλεισμένων, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι την πλευρά των Οθωμανών , εκπροσώπησε ο εξωμότης Κιοσέ Μιχάλ.    Αυτός φαίνεται ότι ήταν διοικητής ή άρχοντας περιοχής που από την αρχή συνεργάστηκε με τον Οσμάν ενώ στη συνέχεια εξισλαμίστηκε παίρνοντας ως αντάλλαγμα τιμάρια. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να παραδοθεί η πόλη , ενώ όσοι κάτοικοι επιθυμούσαν να φύγουν θα ήταν ελεύθεροι να το πράξουν καταβάλλοντας 30.000 χρυσά νομίσματα. Οι περισσότεροι κάτοικοι αποφάσισαν να παραμείνουν, ενώ σύμφωνα με το χρονικό του Γιαχσί Φακίχ , επικράτησε ασφάλεια και ηρεμία , ενώ βρέθηκαν πολλά χρήματα που μοιράστηκαν στους πολεμιστές!

`` Παραχώρησαν ασφάλεια και συγχώρεση στο λαό του κάστρου. Ούτε ένα σκουπιδάκι δεν επέτρεψε να αρπάξουν από κανένα τους. Ο Ορχάν Γαζή δώρισε τους θησαυρούς του άρχοντα Μπαράς στους πολεμιστές του Ισλάμ. Υπήρχαν πάρα πολλά πράγματα και τα έδωσε όλα. Οι πολεμιστές πλούτισαν πολύ!

(Ελισάβετ Ζαχαριάδου`` Ιστορία και θρύλοι των παλαιών Σουλτάνων 1300-1400`` Σελ. 162).

Το εδάφιο αυτό είναι σημαντικό γιατί δείχνει ότι δεν έλειπαν τα χρήματα , αλλά το ηθικό και η διάθεση για αντίσταση… Ενώ συμβιβαζόμενοι με την νέα κατάσταση οι διοικητικοί υπάλληλοι αλλά και αρκετοί κάτοικοι που έμειναν , εξισλαμίστηκαν σε μεγάλο ποσοστό.

Το γεγονός αυτό ενισχύεται ότι από το 1347 μέχρι το 1386 , δεν μνημονεύεται κανένας μητροπολίτης Προύσας.

Όμως ακόμη ποιο αποκαλυπτική για τις αιτίες παράδοσης , αλλά και για το κλίμα που επικρατούσε, είναι η απάντηση που έδωσε ο υποδιοικητής της Προύσας , που αποφάσισε να μείνει στην Πόλη, προσφέροντας μάλιστα την περιουσία του στους νέους αφέντες …

`` Ο άρχοντας είχε ένα Βεζίρη (υποδιοικητή) που τον έλεγαν Σαρός. Αυτός δεν έφυγε . Και αυτός ήταν η αιτία να παραδοθεί τούτο το κάστρο. Και αυτός είχε πάρα πολλά πράματα. Κι αυτά ο Ορχάν Γαζή τα δώρισε στους πολεμιστές του Ισλάμ. Ρώτησε ο Ορχάν αυτό τον Βεζίρη. Όταν δώσατε αυτό το κάστρο από τι υποφέρατε και το δώσατε ; Ο Σαρός είπε: Το δώσαμε για διάφορους λόγους. Ο ένας είναι ότι το κράτος σας μεγαλώνει μέρα με τη μέρα και το δικό μας κράτος μικραίνει. Αυτό το ξέρουμε καλά. Ένας άλλος είναι ότι ο πατέρας σου έκανε επιδρομές εναντίον μας και έφευγε. Μπόρεσε να καθυποτάξει τα χωριά μας. Σας δήλωσαν υποταγή και δεν φρόντιζαν καθόλου πια για μας.  Κι εμείς πάλι μάθαμε πως αυτά βρήκαν την ησυχία τους. Κι είπαμε ότι για αυτό πια δεν φροντίζουν για εμάς. Κι εμείς επιθυμήσαμε να βρούμε την ησυχία μας. Άλλος λόγος είναι ότι ο άρχοντας μας συγκέντρωνε πολλά πράματα. Αλλά δεν ωφελούσε. Γιατί δεν βρισκόταν κανείς που να μπορεί να δώσει χρήματα. Όταν ερχόταν η ώρα , κανένας δεν αγόραζε. Όταν είχαμε ανάγκη , δεν βρισκόταν κανένας αγοραστής. Το κάστρο έγινε για εμάς φυλακή. Κι ένας άλλος λόγος είναι πως όταν ο ηγεμόνας έχει εξασθενήσει , η χώρα καταστρέφεται γρήγορα. Κι ένας άλλος πάλι λόγος είναι πως ακούσαμε εκείνον τον χαμένο άρχοντα της Κίτε (Κατοικία , κωμόπολη που καταλήφθηκε εξ εφόδου από τους Οθωμανούς). Κι ένας άλλος πάλι λόγος είναι ότι από τον κόσμο δεν λείπουν οι αλλαγές. Και τώρα γίνεται μια αλλαγή για μας. Αυτά είπε.

(Ελισάβετ Ζαχαριάδου`` Ιστορία και θρύλοι των παλαιών Σουλτάνων 1300-1400`` Σελ. 162).

Σύμφωνα με τον θρύλο,  ο Οσμάν ιδρυτής της δυναστείας , βαριά άρρωστος πρόλαβε να πληροφορηθεί την πτώση της Πόλης. Αμέσως μετά ανέλαβε ο επίσης ικανός υιός του Ορχάν! Η κατάληψη της Προύσας , ήταν κομβικής σημασίας για την εξέλιξη του Οθωμανικού κράτους. Ήταν η πρώτη μεγάλη πόλη που καταλήφθηκε και η οποία αμέσως μετατράπηκε σε Πρωτεύουσα. Μέχρι τότε η Οθωμανική επικράτεια έμοιαζε με ακέφαλο σώμα. Η ανάδειξη της Προύσας σε πρωτεύουσα ενίσχυσε την συνοχή, αλλά και την εθνική συνείδηση,  βάζοντας τις βάσεις για την δημιουργία και διοικητικού μηχανισμού, ενώ το 1328 κόπηκαν και τα πρώτα αργυρά Οθωμανικά νομίσματα.


Ο Ορχάν προσέδωσε αίγλη στην πόλη, με κτίσιμο δημόσιων κτιρίων , ενώ υπήρξε ισχυρό μεταναστευτικό ρεύμα μουσουλμάνων προς την περιοχή , που συνέβαλαν στην μετατροπή της Πόλης , ως το βασικό πολιτικό και οικονομικό κέντρο της Μικράς Ασίας μέχρι τον 17ο αιώνα. Ήδη από το 1333 ο περιηγητής Ιμπν- Μπατούτα χαρακτήριζε την Προύσα μεγάλη πολιτεία με σπουδαία παζάρια και φαρδιούς δρόμους.

(Χαλίλ Ιναλτζίκ `` Η Οθωμανική Αυτοκρατορία `` Η κλασική εποχή 1300-1600 `` Σελ.24).

Η εμπορική ακμή της Προύσας οφειλόταν στο ότι βρισκόταν στο κέντρο ενός εκτεταμένου εμπορικού δικτύου, ενώ η περιοχή μετά την κατάληψη της δεν γνώρισε πολλές περιόδους ανωμαλίας , γεγονός που βοήθησε την πληθυσμιακή της ανάπτυξη.

Από το προϊόντα το εμπόριο του περσικού μεταξιού ήταν το σημαντικότερο , αφού η πόλη είχε μετατραπεί σε διεθνές αγοραστικό κέντρο για τη πρώτη ύλη αυτής της βιοτεχνίας. Στην Προύσα , τον 15ο αιώνα υπήρχαν γύρω στους χίλιους αργαλειούς , με τη τιμή του προϊόντος αλλά και τα έσοδα να εκτοξεύονται στα ύψη. Σύμφωνα με υπολογισμούς το 1487 τα έσοδα σε χρυσά δουκάτα έφταναν τα 40.000, ακμή που διατηρήθηκε μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα.

Εκτός από το μετάξι υπήρχαν και άλλα προϊόντα , όπως υφάσματα , μπαχαρικά και κινέζικες πορσελάνες. Το 1487 τα τελωνειακά έσοδα από τέτοια προϊόντα έφταναν τα 2000 δουκάτα.

(Χαλίλ Ιναλτζίκ `` Η Οθωμανική Αυτοκρατορία `` Η κλασική εποχή 1300-1600 `` Σελ.216-217).

Το 1520 - 1530,  βάση απογραφής εστιών στην Προύσα , υπήρχαν 6165 εστίες Μουσουλμάνων, 69 Χριστιανών, δηλαδή το 1,1% του πληθυσμού 117 εστίες Εβραίων = 6351.

(Σπύρου Βρυώνη, `` Η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού στη Μικρά Ασία ``, Σελ.396).

Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΠΕΛΕΚΑΝΟ (1329)  ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ (1331)

Η απώλεια της Προύσας , δρομολόγησε εξελίξεις, ο νεώτερος Ανδρόνικος , αφού κατηγόρησε τον παππού του για ανεπάρκεια , πέτυχε τον παραγκωνισμό του, καταλαμβάνοντας την αρχή  με το όνομα Ανδρόνικος Γ’ (1328-1341).

Άμεσος στόχος του η σωτηρία της Νίκαιας , που ιδιαίτερα μετά και την απώλεια της Προύσας , ήταν τελείως αποκομμένη, με τους κατοίκους να δυσκολεύονται ακόμη και να ψαρέψουν στη λίμνη της πόλης. Σύμφωνα με το χρονικό του Γιαχσί Φακίχ οι άνθρωποι μέσα στην πόλη πεινούσαν. Ενώ οι χριστιανοί χωρικοί τους παρακινούσαν να παραδοθούν για να σωθούνε…

`` (Οι χριστιανοί) είχαν ταλαιπωρηθεί πολύ από την πείνα, επειδή τα χωριά, που υπήρχαν στην περιοχή είχαν δοθεί ως τιμάρια σε τιμαριούχους. Και (οι μουσουλμάνοι) δεν κάναν καθόλου κακό στους άπιστους αυτών των χωριών , για να μη δίνουν τρόφιμα στους ανθρώπους που ήταν στα κάστρα. Ήρθαν στιγμές που πήγαν στον πόλεμο μαζί με τους μουσουλμάνους :  Έστειλαν μήνυμα στο λαό της Νίκαιας : Ελάτε , κακομοίρηδες! Να βρείτε την ησυχία σας , όπως βρήκαμε και εμείς την ησυχία μας !

(Ελισάβετ Ζαχαριάδου `` Ιστορία και θρύλοι των πρώτων Σουλτάνων 1300-1400``, Σελ. 176)

Τον Ιούνιο του 1329 , ο Ανδρόνικος Γ’ , έχοντας μαζί του 2000 στρατιώτες αποβιβάζεται στο Σκούταρι απέναντι από την Κωνσταντινούπολη. Εκεί ενώθηκαν μαζί του στρατεύματα της Μεσοθυνίας υπό τον διοικητή της Κοντοφρέ και με τις δυνάμεις αυτές , προχώρησε προς το Πελεκάνο , περιοχή κοντά στην Νικομήδεια. Εκεί βρίσκονταν ήδη περίπου 8.000 Οθωμανοί στρατιώτες (σύμφωνα με τον Γρηγορά). Ο Ανδρόνικος προχώρησε σε επιθέσεις , που σύμφωνα με τον υποστηρικτή του Κατακουζηνό , είχαν αρκετή επιτυχία κατορθώνοντας να απωθήσουν το αντίπαλο στράτευμα προκαλώντας του αρκετές απώλειες…

Σύμφωνα με τον Κατακουζηνό το βράδυ έγινε συμβούλιο , στο οποίο αποφασίστηκε , να αποχωρήσει ο στρατός το επόμενο πρωί για την Κωνσταντινούπολη. Η υποχώρηση έγινε υπό τις συνεχείς παρενοχλήσεις του Οθωμανικού ιππικού, που είχαν σαν αποτέλεσμα τον τραυματισμό από βέλος στον μηρό του ίδιου του Αυτοκράτορα. Ο τραυματισμός του προκάλεσε πανικό και σύγχυση (Ο Κατακουζηνός, θεωρούσε ότι οι διαδόσεις ενισχύθηκαν και από ανθρώπους του Ανδρόνικου Β’) , που με την σειρά του οδήγησε σε διάλυση του στρατεύματος που γύρευε προστασία στα παρακείμενα φρούρια.

Μάλιστα (ενδεικτικό της απέχθειας για την Κωνσταντινούπολη, απόρροια της πολιτικής της) στο φρούριο της Φιλοκρήνης , οι κάτοικοι αρνήθηκαν να ανοίξουν τις πύλες της πόλης στους καταδιωκόμενους πολεμιστές, ανοίγοντας τες τελικά , μόνο όταν είδαν ότι κινδύνευαν να εξολοθρευτούν όλοι από τα εχθρικά στρατεύματα…..

Τα χρονικά της εποχής σιωπούν για τις αιτίες της ήττας, που δεν δικαιολογούνται από τα θετικά αποτελέσματα (όπως αναφέρονται) της πρώτης ημέρας της μάχης. Αν πράγματι ο αυτοκρατορικός στρατός νίκησε για ποιο λόγο αποχώρησε την επομένη; Η εξήγηση όμως είναι ότι μάλλον δεν υπήρξε ποτέ νίκη. Η υποχώρηση των Οθωμανικών δυνάμεων ήταν προϊόν τακτικής και όχι στρατιωτικής ήττας…. Το επιτελείο του Ανδρόνικου αντιλήφθηκε , ότι η χρόνια αναποτελεσματικότητα, είχε ως αποτέλεσμα η πρωτοβουλία των εξελίξεων να ανήκει πλέον στους Οθωμανούς. Το στράτευμα σε καμία περίπτωση δεν μπορούσε να προχωρήσει προς την Νίκαια που ήταν και ο σκοπός της εκστρατείας. Η Μικρά Ασία ήταν πλέον χαμένη υπόθεση….

Έτσι μετά από δύο ημερών αναμέτρηση έληξε με συντριπτική ήττα , η μοναδική προσπάθεια που έκανε Ρωμαίος αυτοκράτορας, εναντίον Οθωμανού ηγέτη σε μικρασιατικό έδαφος. Η νίκη στο Πελεκάνο, έδινε πλέον στον Ορχάν την άνεση να ασχοληθεί με την κατάληψη της Νίκαιας , που ήταν ο επόμενος μεγάλος στόχος του. Σύμφωνα με το χρονικό του Γιαχσί Φακίχ ο αποκλεισμός της πόλης ήταν απόλυτος….

`` Οι άνθρωποι της Πόλης δεν μπορούσαν να βγούνε και να ψαρέψουν στη λίμνη. Μερικοί άπιστοι ειδοποίησαν τους πολεμιστές πως βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη θέση. Τότε οι Τούρκοι είχαν πάρει ολόκληρη την περιοχή που βρισκόταν στα χέρια των τιμαριούχων ως νομή. Ειδοποίησαν τον Ορχάν Γαζή σχετικά με την κατάσταση των απίστων. Ήρθε και αυτός στη Νίκαια. Και οι άπιστοι έστειλαν ένα άπιστο στον οποίο είχαν εμπιστοσύνη για να του πει: Κάντε συνθήκη μαζί μας , πως δεν θα μας σκοτώσετε! Ας φύγουν αυτοί που θα φύγουν κι ας μείνουν αυτοί που θα μείνουν. Αν σας παραδώσουμε το κάστρο. Ο Ορχάν Γαζή το δέχτηκε επειδή όπως λένε , η φιλανθρωπία είναι ο τελειότερος ιερός πόλεμος. Κι αυτή η φιλανθρωπία στάθηκε η αιτία για να προσέλθουν στο Ισλάμ. Έβγαλαν τον άρχοντα από την πύλη της Κωνσταντινούπολης και μαζί του έφυγαν και οι άνθρωποι του. Οι κάτοικοι της πόλης και οι περισσότεροι σπαχήδες (εννοεί προνοιάριοι) δεν έφυγαν. Ο Ορχάν Γαζή όρισε συνοδεία για τον άρχοντα και τον οδήγησαν στα πλοία. Πήγε στο μέρος που επιθυμούσε !

(Ελισάβετ Ζαχαριάδου `` Ιστορία και θρύλοι των πρώτων Σουλτάνων 1300-1400``, Σελ. 176).

Η αναίμακτη παράδοση της Πόλης πραγματοποιήθηκε στις 02 Μαρτίου 1331 και επιβεβαιώνεται από τον περιηγητή Ibn Batutta, ο οποίος επισκέφτηκε την πόλη δύο χρόνια μετά αναφέροντας ότι τα τείχη ήταν άθικτα και η τάφρος που τα περιέβαλλε γεμάτη νερό. Όπως και στην περίπτωση της Προύσας, όσοι το επιθυμούσαν ήταν ελεύθεροι να αποχωρήσουν. Όπως όμως αναφέρει το χρονικό οι περισσότεροι κάτοικοι έμειναν και συμβιβάστηκαν με το καθεστώς , ενώ πολλές γυναίκες της πόλης έγιναν σύζυγοι πολεμιστών….

`` Όταν ο άρχοντας έβγαινε από την πύλη, ο Ορχάν Γαζή έμπαινε από την πύλη του Γενή Σεχίρ. Από την μέσα μεριά της πόλης υπήρχε ένας κήπος, ένα πολύ ωραίο μέρος. Οδήγησαν τον Ορχάν κατευθείαν σε αυτό τον κήπο. Κι οι άπιστοι της πόλης παρουσιάστηκαν μπροστά του. Κι ήταν σαν να είχε πεθάνει ο μονάρχης τους και να ανέβαζαν στο θρόνο τον υιό του. Ήρθαν και πολλές γυναίκες.  Ο Ορχάν Γαζή ρώτησε: Που είναι αυτωνών οι άντρες ; Του απάντησαν σκοτώθηκαν , μερικοί στον πόλεμο και μερικοί από την πείνα. Και πολλές από αυτές ήταν όμορφες γυναίκες. Ο Ορχάν Γαζή τις μοίρασε στους πολεμιστές και διέταξε: Παντρευτείτε με αυτές τις χήρες γυναίκες! Πάρτε τες! Κι έτσι έγινε. Υπήρχαν ωραία σπίτια στην πόλη και τα έδωσε στους πολεμιστές που παντρεύτηκαν. Και ποιος δεν θα δεχόταν έτοιμη γυναίκα , μαζί και σπίτι ;

(Ελισάβετ Ζαχαριάδου `` Ιστορία και θρύλοι των πρώτων Σουλτάνων 1300-1400``, Σελ. 177).

Οι επιγαμίες και οι οικειοθελείς εξισλαμισμοί πρέπει να ήταν πολλοί, αφού λίγα χρόνια μετά το 1339 και το 1340 , ο τότε Πατριάρχης Ιωάννης ΙΔ’ Καλέκας , απηύθυνε θερμή έκκληση στους κατοίκους να διατηρήσουν την πίστη τους, έστω και στα κρυφά (κρυπτοχριστιανοί), όμως μάλλον οι εκκλήσεις του δεν είχαν το αναμενόμενο αποτέλεσμα…

Πάντως όταν το 1355 , ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παλαμάς, οδηγήθηκε ως αιχμάλωτος ύστερα από ναυτικό ατύχημα στην Λάμψακο, κατέλυσε σε στη Μονή Υακίνθου που παρέμενε χριστιανική, ενώ διαπίστωσε ότι υπήρχαν κάτοικοι που διατηρούσαν ακόμη την πίστη τους, αλλά και πολλοί μιξοβάρβαροι (αποτέλεσμα μικτών γάμων , πριν τον εξισλαμισμό τους).

(Γεώργιος Αρνάκης- Γεωργιάδης `` Οι πρώτοι Οθωμανοί `` Σελ. 244).

Η μικρή χριστιανική κοινότητα, αντιμετώπιζε σημαντικά οικονομικά προβλήματα τα οποία δυσκόλευαν ακόμη περισσότερο την προσπάθεια της. Παρόλα αυτά εμφανίζεται ως Μητρόπολη στους καταλόγους τον 15ο αιώνα. Για την Νίκαια , υπάρχει μία ακόμη  ενδιαφέρουσα πληροφορία του 17ου αιώνα προερχόμενη από Πατριαρχικό σημείωμα Notitiae Episcopatuum. `` Ο Μητροπολίτης Νίκαιας της Βιθυνίας είχε έξι επισκοπές και σήμερα δεν έχει καμία , ούτε και επαρχία. Του παραχωρήθηκε μόνο η αρχιεπισκοπή Κίου και με αυτή συγχώνευσαν και τη Μητρόπολη``. 

(Γεώργιος Αρνάκης - Γεωργιάδης`` Οι πρώτοι Οθωμανοί `` Σελ. 245).

Πάντως σε αντίθεση με την Προύσα η Νίκαια γρήγορα περιέπεσε σε παρακμή. Ο περιηγητής  Ibn Batutta , αναφέρει ήδη από το 1333, ότι μεγάλο μέρος των οικιών ήταν ερειπωμένο και η πόλη συνολικά αραιοκατοικημένη (προφανώς εξαιτίας των κατοίκων που λόγω του αποκλεισμού και της παράδοσης είχαν αποχωρήσει) . Η παρακμή της Πόλης , συνεχίστηκε και επί των ημερών των Οθωμανών, αφού τα δύο βασικά είδη βιοτεχνιών που την συντηρούσαν οι υφαντουργία και η αγγειοπλαστική , απονεκρώθηκαν λόγω έλλειψης αγορών. 

(Γεώργιος Αρνάκης – Γεωργιάδης `` Οι πρώτοι Οθωμανοί `` Σελ. 247).

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ (ΜΕΣΟΘΥΝΙΑ) -  1337

Η γειτνίαση της Νικομήδειας με την θάλασσα καθιστούσε κάπως ευκολότερο τον εφοδιασμό της με τρόφιμα, δίνοντας της έτσι την δυνατότητα σε σχέση με τις άλλες μεγάλες πόλεις την ευκαιρία να αντισταθεί λίγο περισσότερο. Η Πόλη πάντως ήδη από το 1330 , τελούσε υπό συνεχή πολιορκία, την οποία κατά διαστήματα διασπούσαν αυτοκρατορικές μονάδες που κατάφερναν να τροφοδοτούν την πόλη. Την δεκαετία του 1330, όμως οι Οθωμανοί δημιουργούσαν τις πρώτες ναυτικές τους μονάδες, γεγονός που δυσκόλευε πλέον τις αποστολές βοήθειας , καθιστώντας ουσιαστικά την τύχη της πόλης προδιαγεγραμμένη, άλλωστε ο προηγούμενος Αυτοκράτορας, Ανδρόνικος Β’ είχε ήδη διαλύσει το βυζαντινό ναυτικό ως ασήκωτο οικονομικό βάρος …

Σύμφωνα με τους Γρηγορά και Κατακουζηνό, το 1333, επήλθε συμφωνία μεταξύ Ανδρόνικου Γ’ και Ορχάν , βάση της οποίας η Κωνσταντινούπολη θα πλήρωνε ετήσιο φόρο 12.000 υπέρπυρων , με αντάλλαγμα να μην ενοχλούν οι Οθωμανοί την Νικομήδεια και όσα ακόμη κάστρα  της Μεσοθυνίας παρέμεναν υπό την κυριαρχία της Κωνσταντινούπολης.

(Ελισάβετ Ζαχαριάδου `` Ιστορία και θρύλοι των πρώτων Σουλτάνων 1300-1400``, Σελ 79).

Όμως γρήγορα οι Οθωμανοί παρέβησαν την συμφωνία, σφίγγοντας ακόμη περισσότερο την πολιορκούμενη πόλη, γεγονός που τελικά ανάγκασε την Μαρία Παλαιολογίνα (ετεροθαλής αδερφή του Ανδρόνικου΄Β’ και πιθανή διοικητή της πόλης) να συνθηκολογήσει.  Όπως και στις προηγούμενες περιπτώσεις, η ίδια και όσοι το επιθυμούσαν θα ήταν ελεύθεροι να φύγουν. 

Μετά την Οθωμανική κατάκτηση , η Μητρόπολη της Νικομήδειας περιέπεσε σε οικονομική ένδεια, ενώ δεν αναφέρεται μητροπολίτης από το 1327 μέχρι το 1356. Την χρονιά εκείνη αναφέρεται στα πρακτικά της Εκκλησίας , ότι η Συληβρία κατείχε την Νικομήδεια ως `` ο τόπον επέχων `` και κατά τον ίδιο τρόπο την κατείχε ο Μητροπολίτης , Ουγγροβλαχίας τα έτη 1381-1383. Τα γεγονότα αυτά αποδεικνύουν και την μεγάλη μείωση του χριστιανικού πληθυσμού. Πάντως τον 15ο αιώνα η Νικομήδεια, εξακολουθούσε να υπάρχει ως μητροπολιτική έδρα.

(Σπύρου Βρυώνη, `` Η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού στη Μικρά Ασία ``, Σελ.257).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η κατάκτηση της Βιθυνίας , ήταν το πρώτο σκαλοπάτι μετατροπής του Οθωμανικού κρατιδίου σε παγκόσμια αυτοκρατορία. Η φατρία του Ερτογρούλ πατέρα του ιδρυτή της Οθωμανικής  Αυτοκρατορίας Οσμάν ή Ατμάν, έφτασε στην Μικρά Ασία λόγω των μογγολικών επιδρομών και εγκαταστάθηκε με την συναίνεση της Σελτζουκικής αρχής, στην περιοχή του Εσκή Σεχίρ στα μέσα του 13ου αιώνα. Αρχικά λόγω της πολιτικής σταθερότητας που επικρατούσε ζούσαν ειρηνικά, πουλώντας ή ανταλλάσοντας κατά βάση κτηνοτροφικά προϊόντα.

Η αποδυνάμωση του σελτζουκικού κράτους και η εμφανής αδυναμία της Κωνσταντινούπολης να υπερασπιστεί τα μικρασιατικά εδάφη, έδωσε την δυνατότητα στον Οσμάν που πλέον ηγείτο της φατρίας , να την μετατοπίσει λίγο βορειότερα , στο Γενήσεχηρ  στα όρια της βυζαντινής Βιθυνίας , δίνοντας του παράλληλα την δυνατότητα της κατάκτησης των πρώτων βυζαντινών φρουρίων και την δημιουργία , μιας πρώτης χαλαρής και ευμετάβλητης μικρής οθωμανικής επικράτειας.

Γύρω στο 1300, η αποσύνθεση του σελτζουκικού κράτους του Ρουμ , είναι πλέον οριστική , καθώς και η δημιουργία πολλών ανεξάρτητων μουσουλμανικών εμιράτων. Το Οθωμανικό κρατίδιο που ήταν ένα από αυτά,  ήταν από τα μικρότερα και αδύναμα. Η μετατόπιση του διοικητικού κέντρου προς την Βιθυνία, δείχνει ότι ο Οσμάν δεν αρκείτο πλέον σε απλές επιθέσεις και λαφυραγωγία, αλλά ότι είχε αποφασίσει την σταδιακή εξάπλωση της επικράτειας του, με πρώτη υποψήφια την εύφορη περιοχή της Βιθυνίας.

Οι ντόπιοι διοικητές αντέδρασαν, όμως στην πρώτη τακτική μάχη το 1301, ο Οσμάν αναδείχτηκε νικητής, αυξάνοντας το γόητρο του και εδραιώνοντας τις μέχρι τότε περιοχές που είχε αποσπάσει από τους Βυζαντινούς. Σε αυτή την χρονική περίοδο της μεγάλης πολιτικής ρευστότητας και των έντονων ανακατατάξεων ο Οσμάν έδειξε ότι ήταν καλός πολεμιστής αλλά και σπουδαίος πολιτικός.

Από την μία λόγω των πενιχρών στρατιωτικών δυνάμεων που διέθετε και την έλλειψη πολεμικών τεχνικών μέσων, αποφάσισε να επεκταθεί με υπομονή και σχέδιο. Αρχικά ελέγχοντας τα στρατηγικά σημεία , προσπαθούσε να αποδιοργανώσει την οικονομική ζωή των αντιπάλων του και από την άλλη επιδιώκοντας να διατηρήσει πάση θυσία στην επικράτεια του καθεστώς ασφάλειας και ηρεμίας με ελάχιστους φόρους και ανεκτικότητα.

Παράλληλα φρόντιζε να μην προκαλεί τους ισχυρότερους γείτονες του και ειδικότερα το εμιράτο του Γκερμιγιάνογλου, που εποφθαλμιούσε τα εδάφη του , αν όχι και το ίδιο το μπεηλίκι του Οσμάν…Η καλή φήμη, η δυνατότητα νέων κατακτήσεων , η κατά βάση ανεκτική συμπεριφορά σε όσους  υποτάσσονταν ειρηνικά , η επιδίωξη καλών σχέσεων με τους δερβίσηδες και το ισχυρό ηθικοκοινωνικό κίνημα των Αχήδων , επέφερε την ισχυροποίηση του με τελική κατάληξη των υποταγή των Πόλεων και την ενσωμάτωση της Βιθυνίας της πρώτης μεγάλης και εύφορης περιοχής στην επικράτεια του.

Για τον διάδοχο και υιό του Οσμάν , Ορχάν το ζητούμενο πλέον ήταν η διοικητική οργάνωση, η ενίσχυση της σουλτανικής εξουσίας, η διατήρηση της συνοχής του κράτους του και η προσαρμοστικότητα στις διαρκώς μεταβαλλόμενες εξελίξεις. Οι Οθωμανοί  βρήκαν ικανοποιητικές απαντήσεις στα ζητήματα αυτά, γεγονός που τους επέτρεψε να εξελιχθούν αργότερα σε παγκόσμια δύναμη. Τα πράγματα θα μπορούσαν να έχουν διαφορετική τροπή, αν οι αυτοκράτορες της δυναστείας των Παλαιολόγων συνέχιζαν την πολιτική των προκατόχων τους της Νίκαιας. Όμως η εκδικητική πολιτική του Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου για την Μικρά Ασία, προκάλεσε κοινωνικές και θρησκευτικές αναταράξεις, στις οποίες τα χρόνια του υιού του και διαδόχου του Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου, προστέθηκε και η στρατιωτική ανεπάρκεια.

Πραγματικά επί των ημερών του διαλύθηκε το ναυτικό , ενώ οι λιγοστές και αναιμικές προσπάθειες αντιμετώπισης της μουσουλμανικής προέλασης στην Μικρά Ασία σε αρκετές περιπτώσεις υπονομεύτηκαν εκ των έσω. Αν στο λυκαυγές του 14ου αιώνα , η Κωνσταντινούπολη έδειχνε την μέγιστη σημασία στον επερχόμενο κίνδυνο, θα μπορούσε να αποτρέψει ή έστω να επιβραδύνει τις μουσουλμανικές κατακτήσεις, κάτι που όμως δεν έγινε… Η μάχη στο Πελεκάνο το 1329 , ήταν η τελευταία ουσιαστικά προσπάθεια σωτηρίας της Βιθυνίας , η οποία κατέληξε σε ήττα και καταστροφή, γιατί τα μουσουλμανικά μπεηλίκια και ιδιαίτερα αυτό των Οθωμανών , είχαν πλέον εδραιωθεί και η κατάσταση δεν ήταν αναστρέψιμη (τουλάχιστον όχι χωρίς έξωθεν βοήθεια).

Ο Ανδρόνικος Γ’ , ήταν φανερό ότι έστρεφε την προσπάθεια του στην σωτηρία των ευρωπαικών εδαφών και αρχικά έδειξε ότι μπορούσε να τα καταφέρει. Όμως το πολιτεύεσθαι του ίδιου, η φιλαρχία των συντρόφων του αλλά και γενικότερα η απληστία της αριστοκρατίας προκάλεσε συνεχόμενους εμφυλίους που διευκόλυναν τα μέγιστα την εύκολη μετάβαση και κατάληψη της Θράκης από τους Οθωμανούς Τούρκους , μετατρέποντας τους σε ισχυρή αυτοκρατορία που ήρθε για να μείνει…

Βασική Βιβλιογραφία

Γεώργιος Αρνάκης- Γεωργιάδης , `` Οι πρώτοι Οθωμανοί – Συμβολή στο πρόβλημα της πτώσης του ελληνισμού της Μικράς Ασίας`` (1282-1337).                                                                     

Ελισάβετ Ζαχαριάδου `` Ιστορία και θρύλοι των παλαιών Σουλτάνων (1300-1400), Χρονικό των Γιαχσί Φακίχ- Ασίκ Πασά Ζαντέ.                                                                                                                

Σπύρου Βρυώνη `` Η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού στη Μικρά Ασία και η διαδικασία εξισλαμισμού (11ος-15ος αιώνας).                                                                                                             

Παύλος Καλλιγάς `` Λασκαρίδαι –Παλαιολόγοι (1204-1453).                                                        

Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία του νέου ελληνισμού (Τόμος Α΄).                                                                                    

Cemal Kafadar `` Ανάμεσα σε δύο κόσμους - Η κατασκευή του Οθωμανικού κράτους ``.                

Halil Inalcik `` Η Οθωμανική Αυτοκρατορία  – Η κλασική εποχή (1300-1600).                                                                                           Εκδοτική Αθηνών , Τόμος Θ’ (1071-1453).


Σχόλια

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας