David E. Hoffman, Ο κατάσκοπος του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων, Εκδόσεις Λαβύρινθος


γράφει ο  Γαβριήλ Μιχαήλ Δημητριάδης

Στην ιστορία της κατασκοπείας ο Ψυχρός Πόλεμος κατέχει αναμφίβολα πρωτεύουσα θέση. Αν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος χαρακτηρίστηκε από την εμφάνιση τεχνολογικών «υπερόπλων», ο Ψυχρός Πόλεμος υπήρξε πρωταρχικά ένας πόλεμος κατασκόπων. Τελικά μάλιστα, εάν κρίνει κανείς από το περιεχόμενο του βιβλίου που παρουσιάζουμε εδώ, η κατασκοπεία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη του τελικού νικητή! Η ειρωνεία είναι όμως ότι την πλάστιγγα στον ψυχροπολεμικό πόλεμο των κατασκόπων δεν έγειρε η δράση των πιο γνωστών από αυτούς (όπως ο εμβληματικός Κιμ Φίλμπυ, ο πιλότος Φράνσις Γκάρυ Πάουερς ή το ζεύγος Τζούλιους και Έθελ Ρόζενμπεργκ– για να αναφέρουμε τρία από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα) αλλά κάποιων πολύ λιγότερο γνωστών που, αν και δεν εξελίχθηκαν σε ιδεολογικά σύμβολα, υπήρξαν πολύ πιο παραγωγικοί κατά τη διάρκεια της αφανούς δράσης τους.


Ένα τέτοιο πρόσωπο υπήρξε ο «κατάσκοπος του ενός δισεκατομμυρίου δολλαρίων», τη σχεδόν παντελώς άγνωστη δράση του οποίου περιγράφει με όσα στοιχεία έχουν γίνει γνωστά μέχρι σήμερα ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Αμερικανός δημοσιογράφος Ντέηβιντ Χόφμαν. Οι πληροφορίες που συνέλεξε προέκυψαν μετά από προσωπική του έρευνα τόσο στη Μόσχα (όπου διετέλεσε ανταποκριτής της εφημερίδας Washington Post) όσο και σε αποχαρακτηρισμένα αρχεία της CIA, και η ιστορία που αφηγείται φαίνεται τόσο απίστευτη, ώστε να θυμίζει περισσότερο κάποιο από τα έργα του Τζων Λε Καρέ παρά τη βιογραφία ενός υπαρκτού προσώπου το οποίο, εάν δεν είχε πέσει θύμα προδοσίας που το οδήγησε στον θάνατο, δεν αποκλείεται να είχε γίνει διάσημο ενόσω ακόμη ζούσε.

Ο ήρωας του βιβλίου λέγεται Άντολφ Τολκατσώφ, και εργαζόταν σε ένα ερευνητικό ινστιτούτο της Μόσχας ως άσημος μηχανικός - σχεδιαστής εξαρτημάτων στρατιωτικών ραντάρ για χρήση σε πολεμικά αεροπλάνα. Η εποχή της κατασκοπευτικής του δράσης συνέπεσε με τα χρόνια της προεδρίας του Ρόναλντ Ρέηγκαν, περίοδο κατά την έναρξη της οποίας η CIA αντιμετώπιζε πολύ μεγάλες δυσκολίες στρατολόγησης Σοβιετικών κατασκόπων, ιδιαίτερα μάλιστα στο εσωτερικό της Σοβιετικής Ένωσης. Η ανάγκη όμως για την εξεύρεση πηγών πληροφόρησης πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα ήταν πολύ μεγάλη, προκειμένου να προβλεφθούν τα αναγκαία στρατιωτικά αντίμετρα στις ΗΠΑ, και ευτυχώς οι εθελοντές πληροφοριοδότες δεν απουσίαζαν στη Σοβιετική  Ένωση, όπου οι πολιτικές ακραίας καταστολής της σταλινικής περιόδου και αργότερα η βάναυση καταπίεση κάθε προσπάθειας πολιτικής φιλελευθεροποίησης, όπως εκφράστηκε στην περίπτωση της Άνοιξης της Πράγας την περίοδο της διακυβέρνησης του Μπρέζνιεφ, είχαν προκαλέσει την απέχθεια αρκετών Σοβιετικών πολιτών. Μια τέτοια περίπτωση αποτελούσε ο Τολκατσώφ, οι πληροφορίες του οποίου υπήρξαν κυριολεκτικά ανεκτίμητες. Για τα δεδομένα των συνθηκών κάτω από τις οποίες συνεργάστηκε με τη CIA και της πολυετούς διάρκειας αυτής της συνεργασίας, η οικονομική ανταμοιβή του υπήρξε ικανοποιητική (αν και ο ίδιος ουσιαστικά δεν πρόλαβε να την απολαύσει). 

Οι ίδιες οι αμερικανικές υπηρεσίες όμως τη θεωρούσαν κυριολεκτικά ανεκτίμητη, γεγονός που δικαιολογεί τον συμβατικό χαρακτηρισμό του Τολκατσώφ ως «κατασκόπου του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων». Κατά μία ειρωνεία της τύχης πάντως, οι πληροφορίες του δεν αξιοποιήθηκαν ποτέ στο πλαίσιο κάποιας άμεσης αμερικανοσοβιετικής αντιπαράθεσης. Παρά ταύτα, η αξιοπιστία τους αποδείχθηκε με το παραπάνω στη διάρκεια του πρώτου Πολέμου του Κόλπου, όταν τα υπερσύγχρονα σοβιετικά αεροσκάφη που διέθετε τότε το Ιράκ αποδείχθηκαν ανίσχυρα να αναχαιτίσουν την Αμερικανική Αεροπορία.

Καταληκτικά, πρόκειται για ένα ιδιαίτερα πρωτότυπο και ενδιαφέρον βιβλίο, η αφήγηση του οποίου ρέει άνετα χάρη στις αξιέπαινες μεταφραστικές επιδόσεις του γνωστού ιστορικού Νίκου Νικολούδη. Όσοι αναγνώστες αναζητούν κάτι διαφορετικό στην ιστορία της κατασκοπείας, είναι βέβαιο ότι θα το βρουν στην ιστορία του «κατασκόπου του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων».

Σχόλια

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας