Η εκτελεστική επιτροπή της Κρήτης του 1908. Στο κέντρο ο Αντώνιος Μιχελιδάκης αριστερά του ο πολιτικός αντίπαλος του, Ελευθέριος Βενιζέλος. |
Ο Κοτσυφός επέταξε και κάθισε στο βάτο
κι ήβαλε ο γέρο Μιχελής το Βενιζέλο κάτω.
(κρητική μαντινάδα για την πολιτική επικράτηση του Μιχελιδάκη επί του Βενιζέλου στις εκλογές του 1903)
Ο Αντώνιος Μιχελιδάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1844 και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Ροδιά Ηρακλείου με την οποία συνέδεσε το όνομά του και σήμερα υπάρχει εκεί μνημείο προς τιμήν του. Το 1866 αγόρασε ένα ακίνητο, στο νοτιοδυτικό άκρο της Ροδιάς, από το μουσουλμάνο Νουσχέτ Τζεμάλ Κουγιουμουτζάκη, για 40.000 γρόσια. Το αναπαλαίωσε, διατηρώντας τους πετρόκτιστους περιμετρικούς τοίχους, ώστε να διατηρήσει τον αγροτικό χαρακτήρα. Ένα σπίτι που διατηρεί την αίγλη και την αρχοντιά του μέχρι σήμερα.
Κρητική Επανάσταση του 1866, εκπροσώπηση των Κρητών στο συνέδριο του Βερολίνου το 1878
Αφού ολοκλήρωσε την δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο γυμνάσιο Σύρου, φοίτησε στη Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά την έκρηξη της επανάστασης στη Κρήτη το 1866, ηλεκτρίστηκε από το εθνικό προσκλητήριο και κατέβηκε εθελοντής στο νησί διακόπτοντας τις σπουδές του. Σύντομα, αν και σε πολύ νεαρή ηλικία, ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο στην οργάνωση της εξέγερσης στις Ανατολικές επαρχίες του νησιού, εκλεγόμενος πληρεξούσιος στη γενική συνέλευση των επαναστατημένων Κρητών. Επί τρία έτη πολέμησε στη πρώτη γραμμή αντιμετωπίζοντας όλες τις κακουχίες του άνισου αυτού πολέμου και ήταν από τους τελευταίους που κατέθεσε τα όπλα. Ακολούθως, αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του, ανέλαβε την διεύθυνση του "Κρητικού Γυμνασίου" στο Ηράκλειο το 1871.
Κατά την επανάσταση του 1878 ανέλαβε την εκπροσώπηση των Κρητών στο συνέδριο του Βερολίνου παρουσιάζοντας υπόμνημα με την θέληση τους να προσαρτηθεί το νησί τους στην Ελλάδα. Όταν η Ένωση αποκλείστηκε από τους συνέδρους, ο Μιχελιδάκης ήταν μέλος της επιτροπής που διαπραγματεύτηκε απευθείας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία μια σειρά από προνόμια για τους Χριστιανούς κατοίκους της Κρήτης που έμειναν γνωστά με την ονομασία "Σύμβαση της Χαλέπας". Από το 1879 εκλεγόταν ανελλιπώς πληρεξούσιος στα αυτοδιοικητική βουλή των Κρητών, ως αρχηγός του "Εθνικού Κόμματος", διατελώντας πρόεδρος της Κρητικής Βουλής τα έτη 1901, 1903, 1905, 1907 αλλά και της Β΄ συντακτικής συνέλευσης.
Αγώνας για την Ένωση
Αγώνας για την Ένωση
Το σπίτι του Αντώνιου Μιχελιδάκη στις Ροδιές, σήμερα |
Όταν το 1908 η βουλή των Κρητών κήρυξε την Ένωση με την Ελλάδα και διόρισε αρμόδια εκτελεστική επιτροπή και παρά το γεγονός ότι ο πρίγκιπας Γεώργιος είχε εξαναγκαστεί σε παραίτηση μετά την επανάσταση στο Θέρισο, ο Μιχελιδάκης ορίστηκε πρόεδρος της. Αργότερα το 1910, εξελέγη "τιμής ένεκεν", μαζί με άλλους 4 Κρητικούς, βουλευτής του ελληνικού χώρου. Ο ίδιος εξελέγη τότε βουλευτής Αττικοβοιωτίας. Οι υπόλοιποι 4 ήταν οι Ελευθέριος Βενιζέλος, Γεώργιος Ι. Παπαμαστοράκης, Μανούσος Κούνδουρος και Χαράλαμπος Πολογεώργης.
Τότε παρενέβη η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ζητώντας την ακύρωση της εκλογής των Κρητικών, με το αιτιολογικό ότι ήταν Οθωμανοί υπήκοοι. Η Ελληνική Κυβέρνηση υπαναχώρησε. Το 1911 όταν το νησί βρέθηκε πάλι σε επαναστατικό αναβρασμό και δημιουργήθηκε επαναστατική συνέλευση, ο Μιχελιδάκης εκλέχθηκε εκ νέου πρόεδρος αυτής. Η επιτροπή αυτή παρέδωσε την εξουσία στον Στέφανο Δραγούμη το 1912, που κατήλθε στο νησί ως τελευταίος ύπατος αρμοστής για να καθορίσει την διαδικασία της πολυπόθητης Ένωσης του νησιού με την Ελλάδα.
Ο Μιχελιδάκης υπήρξε ο βασικότερος πολιτικός αντίπαλος του Βενιζέλου, ήδη από την εποχή της αντιπαράθεσης του τελευταίου με τον πρίγκιπα Γεώργιο στην οποία υποστήριξε τον πρίγκιπα. Στις εκλογές του 1899 το κόμμα του νίκησε τον Βενιζέλο στο Ηράκλειο και είχε την πλειοψηφία στην πρώτη Κρητική Συνέλευση. Συνεπακόλουθα, στήριξε τον Θρόνο και τον βασιλιά Κωνσταντίνο κατά τον Εθνικό Διχασμό και προσχώρησε στο Λαϊκό κόμμα του Δημητρίου Γούναρη. Στις φορτισμένες εκλογές του 1915 κατήλθε αντίπαλος του Βενιζέλου στο Ηράκλειο με το Κόμμα Εθνικοφρόνων και κατηγορήθηκε ότι υποκίνησε βιαιοπραγίες εις βάρος υποστηρικτών του Βενιζέλου.
Σε εκείνες τις επεισοδιακές εκλογές απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής καθώς το βενιζελικό κόμμα πρώτευσε με συντριπτική διαφορά, όμως έλαβε το χαρτοφυλάκιο της Δημόσιας Εκπαιδεύσεως στην κυβέρνηση Στέφανου Σκουλούδη το 1916. Ακολούθως, μετά την επικράτηση Βενιζέλου και την ανάληψη της εξουσίας το 1917, εκτοπίστηκε στη Λέσβο μαζί με άλλους επιφανείς υποστηρικτές του Βασιλιά Κωνσταντίνου. Μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το 1920, απελευθερώθηκε αλλά εγκατέλειψε την πολιτική λόγω του προχωρημένου της ηλικίας του και επέστρεψε στην γενέτειρα του. Πέθανε στο Ηράκλειο στις 31 Ιανουαρίου 1923.
Αποτίμηση
Σε εκείνες τις επεισοδιακές εκλογές απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής καθώς το βενιζελικό κόμμα πρώτευσε με συντριπτική διαφορά, όμως έλαβε το χαρτοφυλάκιο της Δημόσιας Εκπαιδεύσεως στην κυβέρνηση Στέφανου Σκουλούδη το 1916. Ακολούθως, μετά την επικράτηση Βενιζέλου και την ανάληψη της εξουσίας το 1917, εκτοπίστηκε στη Λέσβο μαζί με άλλους επιφανείς υποστηρικτές του Βασιλιά Κωνσταντίνου. Μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το 1920, απελευθερώθηκε αλλά εγκατέλειψε την πολιτική λόγω του προχωρημένου της ηλικίας του και επέστρεψε στην γενέτειρα του. Πέθανε στο Ηράκλειο στις 31 Ιανουαρίου 1923.
Αποτίμηση
Ο Μιχελιδάκης υπήρξε ενάρετος άνθρωπος, λάτρης της φύσης και φλογερός πατριώτης. Ανάλωσε την ζωή του αγωνιζόμενος για την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και ευτύχισε στη δύση της ζωής του να δει το όνειρο του πραγματοποιημένο.
Επίμετρο - Ο Χαιρετισμός του δημάρχου Μαλεβιζίου Κώστα Μαμουλάκη, σε τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του Αντώνιου Μιχελιδάκη στις 10.11.2014
Μνημείο του Αντώνιου Μιχελιδάκη στις Ροδιές |
Ο Δήμαρχος Μαλεβιζίου Κώστας Μαμουλάκης, στον χαιρετισμό του ανέφερε: «Συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ, στον όμορφο και ένδοξο τόπο της Ροδιάς για να τιμήσουμε τη μνήμη ενός μεγάλου ανδρός. Τη μνήμη του Αντώνη Μιχελιδάκη, που αν και δε γεννήθηκε εδώ, τίμησε τη Ροδιά ως δεύτερη πατρίδα του. Οι κάτοικοι της Ροδιάς και γενικότερα οι Μαλεβιζιώτες δικαιούμαστε να καμαρώνουμε για τον σπουδαίο πατριώτη και πολιτικό Μιχελιδάκη, ο οποίος επέλεξε τη Ροδιά ως τόπο κατοικίας του και αναψυχής. Γιατί είναι βέβαιο πως γοητεύτηκε από την ηρωική ιστορία και τις φυσικές καλλονές του τόπου και επέλεξε τη Ροδιά για να φτιάξει την εξοχική του κατοικία, αφού αγόρασε και αναστήλωσε την ερειπωμένη τότε έπαυλη του Αγιάν Αγά. Στην έπαυλη αυτή, στην οποία ο Μιχελιδάκης αγαπούσε να διαμένει και να δέχεται τους υψηλούς προσκεκλημένους του, έχουν διαμείνει μεγάλες προσωπικότητες της πολιτικής κυρίως ιστορίας του τόπου, με εξέχον παράδειγμα τον ύπατο αρμοστή της Ελλάδας στην Κρητική Πολιτεία, πρίγκιπα Γεώργιο.
Δε θα μιλήσω καθόλου για τη ζωή και την πλούσια δράση του Μιχελιδάκη. Ο εκλεκτός καλεσμένος μας κ. Αντώνιος Χουρδάκης, διαπρεπής καθηγητής και Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κρήτης, που τιμάει με την παρουσία του τη σημερινή μας εκδήλωση, θα μας διαφωτίσει με τον καλύτερο τρόπο. Θέλω μόνο να τονίσω ότι ο Μιχελιδάκης υπήρξε σπουδαίος παράγοντας της εποχής διαπρέποντας σε όλα τα πεδία που αναμείχθηκε, με τρόπο πάντοτε πρωταγωνιστικό. Στην Εκπαίδευση, στην Επανάσταση στην Πολιτική…. Διετέλεσε πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας και Υπουργός των μετέπειτα ελληνικών κυβερνήσεων, μετά την πολυπόθητη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Ακόμα και οι μεγαλύτεροι πολιτικοί του αντίπαλοι αναγνώριζαν τις σπάνιες αρετές του ανδρός, που ακολουθούσε αταλάντευτα τα ιδανικά και τη συνείδηση του.
Επιτρέψτε μου κλείνοντας να διαβάσω ένα μικρό απόσπασμα από όσα έγραψε την ημέρα του θανάτου του η εφημερίδα Νέα Εφημερίς, η ναυαρχίδα του βενιζελικού κόμματος στο Ηράκλειο, του οποίου ο Μιχελιδάκης υπήρξε ίσως ο σοβαρότερος αντίπαλος. «Η ηθική και το δίκαιον, έγραψε η νέα Εφημερίς, επιβάλλουν να ομολογήσωμεν δημόσια ότι ο Αντώνιος Μιχελιδάκης υπήρξε ως άτομον επαναστάτης και ως πολιτικός λευκός και άσπιλος, έντιμος και ανιδιοτελής… Θερμός πατριώτης και γενναίος αγωνιστής της εθνικής ιδέας».
Πηγές
Συλλογικό έργο, Ιστορία των Ελλήνων, τόμος 11, εκδόσεις Δομή
Αντώνιος Μιχελιδάκης, Λόγος Εκφωνηθείς την 25 Μαΐου 1878 εις το υπό της Γενικής Συνελεύσεως των Κρητών τελεσθέν μνημόσυνον υπέρ της ψυχής του Χριστοφόρου Αργυράκη…, Εν Αθήναις, 1878
http://www.kairatos.com.gr/voyleytes.htm
http://www.rethnea.gr/article.aspx?id=19821
https://www.neakriti.gr/article/eidiseis/1311430/a-mixelidakis-o-teleytaios-prwthypoyrgos-tis-kritikis-politeias/
Μετά από Μομφεράτο, Αργυρόπουλο και Κουρούκλη, είναι η σειρά του Μιχελιδάκη να παρουσιαστεί στο λίκνο του "σοβαρού" αντιβενιζελισμού, που παρά όσα λέγονται τώρα τελευταία, αποτελεί το istorikathemata και ο Φιλίστωρ. Τι ακολουθεί ο Γούναρης; Μόνο αντιβενιζελισμός, τυφλός μάλλον, Τίποτε άλλο. Και είναι κρίμα γιατί αναμφίβολα ο διαχειριστής γνωρίζει ιστορία και δεν μπορεί, όσο και αν προσπαθεί φιλότιμα, να διαγράψει τη μεγάλη εθνική συμβολή του βενιζελισμού στη σύγχρονη Ελλάδα. Χωρίς το Βενιζέλο τα σύνορα μας θα φτάνανε το πολύ ως τας Σέρρας και όποιος είναι τίμιος με τον εαυτό του το παραδέχεται αυτό...
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν νομιζω οτι ο διαχειριστης παραγνωριζει τα θετικα του Βενιζελου! Απο εκει και περα υπαρχουν απειρες σελιδες στο διαδικτυο να εκθειαζουν τον Βενιζελο, τον Πλαστηρα, τον Παπαναστασιου, τον Παπανδρεου κλπ βενιζελογενεις, οποτε δεν κατανοω γιατι σε πειραζει να παρουσιαζονται προσωπικοτητες του αντιβενιζελισμου.
ΔιαγραφήΥ.Γ. Ειλικρινα θεωρεις κακο το να παρουσιαστει καποιο αρθρο/βιογραφια για τον Γουναρη;
Ο Γούναρης είναι κόκκινο πανί για τον βενιζελισμό γιατί ο εθνικός διχασμός ξεκινά στην ουσία επί πρωθυπουργίας του το 15 με τη σύγκρουση Βενιζέλου - Γούναρη από την οποία ο Βενιζέλος και χαμένος βγήκε και σε ρήξη με τον βασιλιά ήρθε.
ΔιαγραφήΚάποιες απορίες σχετικά με τον Γούναρη:
Διαγραφή1. Στις αρχές του 1920 είχε συνάντηση με τον Μεταξά στην Ιταλία, όπου δηλώνει και αυτός και ο βασιλιάς ότι θα συνεχίσουν την Μικρασιατική Εκστρατεία (αναφέρει σχετικά ο Μαρκεζίνης). Και την ίδια περίοδο στέλνει και μια επιστολή σε κάποιους συνεργάτες του (δε θυμάμαι τώρα ονόματα) όπου τονίζει ότι θα συνεχιστεί η πολιτική του Βενιζέλου στο Μικρασιατικό, σε περίπτωση νίκης των αντιβενιζελικών, με στήριγμα την αγγλική πολιτική και αντάλλαγμα "τον σεβασμό των λαϊκών ελευθεριών" δλδ. την αναγνώριση της αλλαγής του καθεστώτος. Ποιος τους έδωσε το θάρρος, από βρετανικής πλευράς, να θεωρούν δυνατό κάτι τέτοιο, τη στιγμή που η Βρετανία επίσημα συνέχιζε να αντιτίθεται στην επάνοδο του Κωνσταντίνου και των υποστηρικτών του; Γενικά, ξέρουμε τι επαφές είχαν με Βρετανούς παράγοντες πριν τις εκλογές του '20;
2. Όταν ο Μεταξάκης, μετά τη συνάντησή του με τον Λόυντ Τζωρτζ, στις αρχές του '22, αποκάλυψε πως ο Βρετανός πρωθυπουργός μίλησε τόσο απαξιωτικά για την τότε κυβέρνηση και είπε πως θέλει την επάνοδο του Βενιζέλου, πώς αντέδρασε ο Γούναρης στο "άδειασμα" αυτό, από τον ομόλογό του που κατ' ιδίαν του έλεγε να συνεχίσει τον πόλεμο;
3. Ένας διπλωματικός σάκος χάθηκε από εκεί που διέμενε ο Γούναρης (νομίζω σε κάποιο ξενοδοχείο στην Ερμού) όταν συνελήφθη από την Επανάσταση του Πλαστήρα. Το θέμα δεν ξέρω αν το έψαξε ποτέ κανείς. Άραγε, τα έγγραφα που χάθηκαν να συμπίπτουν με κάποια από όσα αποκάλυψε ο φίλος του Πατρινού πολιτικού Α. Φραγκούλης στο "La Grece et la crise mondiale"; Δεν το έχω διαβάσει, αλλά έχω ακούσει πως είναι η πιο σημαντική αντιβενιζελική πηγή, με σημαντικότατο πρωτογενές υλικό. Μεταφράστηκε ποτέ στα ελληνικά;
Αγαπητέ ανώνυμε,
ΔιαγραφήΝομιζώ οτι αδικείτε τον Γούναρη. Μπορούμε να λέμε διάφορα για την Μικρασιατική Εκστρατία και να βρίσκουμε λάθη στους μεν η στους δε ανάλογα με τους ποιούς συμπαθούμε. Δεν είμαστε όμως ετσι όρθοί /αντικειμενικοί. Ο Μαρκεζίνης είναι μια αξίολογη πηγή. Υπάρχουν όμως και πολλές άλλές που κάποιος θα πρέπει να μελετήσει πρωτού καταλήξει, αν ειναί δυνατόν, σε συμπερασματά.
Φιλικά
Γιάννης
Σε τι αδικώ, αγαπητέ Γιάννη, τον Γούναρη; Ήθελε ή όχι να συνεχίσει την Μικρασιατική Εκστρατεία; Εκτός κι αν θέλετε να πιστέψουμε την βενιζελική προπαγάνδα που επιβιώνει ως τις μέρες μας στο ευρύ κοινό, ότι δήθεν οι αντιβενιζελικοί είχαν προεκλογικό σύνθημα "Τα παιδιά μας πίσω!", "Οίκαδε" και άλλα τέτοια μυθεύματα...
ΔιαγραφήΗ απάντησή μου ειναι οτι ο Γούναρης και ήθελε και δεν ήθελε να συνεχισει την Μικρασιατική εκστρατεια. Θα έλεγα οτι «εμπλεξε» χωρις να το θέλει σε μια κατάσταση που δεν ήτανε δικό του δημιούργημα και δεν ήξερε ποία ειναι η σώστη λύση. Αυτό βέβαι α δεν σημαίνει οτι έπρεπε να εκτελεστεί. Αύτο τουλάχιστον είναι το δικό μου συμπέρασμ α από οσα εχω διαβάσει. Δεν είμαι επαγγελματίας ιστορικός και φυσικά μπορεί να κάνω και λάθος.
ΔιαγραφήΣε καμία περίπτωση δεν δέχομαι την βενιζελική προπαγάνδα για "Οίκαδε" και άλλα τέτοια μυθεύματα. Η «εικόνα » του Βενιζέλου έχει υπερδιογκωθεί ενώ όλοι οι πολιτικοί του αντίπαλοι έχουν πάει στο πυρ το εξώτερον.
Φιλίκα
Γιάννης
Στο γενικό συμπέρασμα δεν διαφωνούμε - αλλά δεν είναι ΑΥΤΟ το αντικείμενο της ερώτησής μου, ή, μάλλον, των ερωτήσεών μου! Και, αν κρίνω από τα όσα γράφετε στα δύο μηνύματά σας, δεν καταλάβατε, αγαπητέ Γιάννη, ούτε σε τι βιβλιογραφία παραπέμπω ούτε ποιους "συμπαθώ" ούτε τι "συμπεράσματα" έχω βγάλει για το Μικρασιατικό...
ΔιαγραφήΑναφορικά με τις πηγές μου, στο πρώτο μήνυμα αναφερόμουν όχι απλά στον Μαρκεζίνη, αλλά σε επιστολή του ίδιου του ανιψιού του Δημητρίου Γούναρη, του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, προς τον Μαρκεζίνη, το 1968. Εκεί, ο Π. Κανελλόπουλος αναφέρει ότι ο θείος του, σε συνάντησή τους στην Πίζα, τον Σεπτέμβριο του 1920 (δλδ. λίγο πριν την επάνοδό του στην Ελλάδα, μετά από την τριετή εξορία) τού είχε πει σχεδόν αυτολεξεί:
"Καλά έκαμεν ο Βενιζέλος και εδέχθη την εντολήν εις την Μικράν Ασίαν. Το ίδιον θα έπραττα και εγώ. Δεν ήτο νοητή η άρνησις. Εκπληρούται μέγα όνειρον του Ελληνισμού. Εάν κερδίσωμεν τας εκλογάς θα συνεχίσωμεν τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις. Και ο Θεός βοηθός" (Σπ. Μαρκεζίνη, "Πολιτική Ιστορία της Συγχρόνου Ελλάδος", τ. Α', σ. 48).
Και η πηγή μου σχετικά με τη συνέχιση της πολιτικής στην Ανατολή με στήριγμα την Βρετανία είναι επιστολή του Γούναρη προς την τριμελή αντιπροσωπεία του Κόμματος Ελευθεροφρόνων στην ηγεσία της "Ηνωμένης Αντιπολίτευσης", στις 25 Μαΐου 1920, από τη Ρώμη. Στο διαδίκτυο υπάρχει διαθέσιμη ολόκληρη στην πολιτική βιογραφία που συνέγραψε ο βουλευτής Αχαΐας Ν. Νικολόπουλος το 2006 για τον Δημήτριο Γούναρη και προέρχεται από το βιβλίο του στενού συνεργάτη του τελευταίου, Άριστου Καμπάνη, "Ο Δημήτριος Γούναρης και η Ελληνική κρίσις των ετών 1918-1922" (1946). Θα τη διαβάσετε εδώ ολόκληρη στις σελ. 250-257, από το βιβλίο του Νικολόπουλου (στη σελ. 255 και εξής η αναφορά στην Αγγλία):
https://issuu.com/nikosnikolopoulos/docs/______________________________-___________
Ο Γούναρης συνέχισε την Μικρασιατική Εκστρατεία και από πατριωτισμό και επειδή βρέθηκε προ τετελεσμένου σε μία κατάσταση της οποίας δε γνώριζε τις λεπτομέρειες όταν ανέλαβε την εξουσία. Άλλωστε, γύρισε από την εξορία μόλις τον τελευταίο μήνα πριν τις εκλογές και κανείς από την προηγούμενη κυβέρνηση δεν ενημέρωσε αρμοδίως τους διαδόχους του (μιλάμε για εποχές άγριου Διχασμού, θυμίζω). Ο ανιψιός του, ωστόσο, ο Π. Κανελλόπουλος, λέει στον Μαρκεζίνη (βλ. παραπάνω) ότι δεν είχε αναφερθεί στις αντιρρήσεις που είχε ο Μεταξάς ενάντια στην εκστρατεία και τις οποίες ήξερε και από το 1915 και του τις είχε επαναλάβει σε συνάντηση που είχαν στο Μιλάνο στις 30-31 Μαΐου 1920 (στη συνάντηση, την οποία αναφέρει και ο Μεταξάς στο Ημερολόγιό του, συμμετείχαν και οι: Βασιλιάς Κωνσταντίνος, Πετραλιάς, Πεσμαζόγλου, Λεβίδης).
(συνεχίζεται)
(συνέχεια από το προηγούμενο σχόλιο)
ΔιαγραφήΑπό τα ερωτήματα, λοιπόν, που έθεσα, κανένα δεν στρέφεται κατά του Γούναρη, όπως εντελώς άστοχα νομίζετε! Αντίθετα, μού δημιουργείται η εντύπωση πως είχε κάποιες διαβεβαιώσεις από τους Άγγλους ήδη από πριν την επάνοδό του στην Ελλάδα. Αλλά ακόμη και αν δεν ήταν έτσι, και αυτά που έγραφε από την εξορία το 1920 ήταν απλώς ευσεβείς πόθοι δικοί του, όταν ανέλαβε πρωθυπουργός και είχε επαφές με τον Λόυντ Τζωρτζ και άλλους Βρετανούς επισήμους, είχε διαβεβαιώσεις από αυτούς σε επαφές πρόσωπο με πρόσωπο. Και επαναλαμβάνω και ότι χάθηκε ένας διπλωματικός σάκος στα 1922, ενώ όταν ξεκίνησε η ακροαματική διαδικασία της "Δίκης των Εξ", απαγορεύθηκε στους κατηγορουμένους να αναφερθούν προς εξήγηση της πολιτικής τους σε διπλωματικά έγγραφα υψίστης σημασίας "κατά ρητή και εκβιαστική αξίωση του Βρεττανού πρέσβεως" (έτσι το αναφέρει ακριβώς το αφιέρωμα που διένειμαν τα - όχι και τόσο αντιβενιζελικά, ε;- "ΝΕΑ" πρόσφατα σχετικά με την Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή … )
Η ερώτηση δεν είναι, όπως νομίζετε, "τι βλάκας που ήταν ο Γούναρης", αλλά ποιος του έδινε διαβεβαιώσεις που ήταν αναξιόπιστες και συχνά ακόμη και ανειλικρινείς. Επάνω σε ΑΥΤΟ κινούνται τα τρία ερωτήματα!
Έχετε, λοιπόν, είτε εσείς, αγαπητέ Γιάννη, είτε κάποιος άλλος σχολιαστής, να απαντήσετε κάτι σε αυτά τα ερωτήματα; Επαναλαμβάνω: ξέρει κανείς κάποιο ιστορικό στοιχείο για τις επαφές του Γούναρη με τους Βρετανούς την περίοδο 1920-22; Νομίζω πως αξίζει τον κόπο να ασχοληθούμε με αυτές τις αδιευκρίνιστες πτυχές εκείνης της περιόδου - θα με ενδιέφερε πολύ και η γνώμη του Φιλίστορος καθώς και το αν γνωρίζει κάτι σχετικό με το βιβλίο του Φραγκούλη.
Για ποιο λόγο πιστεύεις πως ο Γούναρης χρειαζόταν διαβεβαιώσεις από τους Άγγλους για να συνεχίσει την εκστρατεία? Επίσης σε ποιο σημείο γράφει ότι "θα συνεχιστεί η πολιτική του Βενιζέλου στο Μικρασιατικό......., με... αντάλλαγμα...την αναγνώριση του καθεστώτος"? Ρωτάω γιατί ο Γούναρης κατηγορήθηκε και γι αυτό, πως δηλαδή διεξήγαγε στρατιωτικές επιχειρήσεις μπας και πετύχει την αναγνώριση του Κωνσταντίνου. Εγώ πάντως δεν έχω τέτοια εντύπωση.
ΔιαγραφήΑγαπητέ Γιάννη Γ.,
ΔιαγραφήΑρχίζω με το δεύτερο σημείο:
Όπως ανέφερα, στην επιστολή στην οποία παραπέμπω, ο Γούναρης αναλύει διεξοδικά το σκεπτικό του στο σημείο αυτό στις σελ. 255-256. Το νόημα αυτό συμπυκνώνεται στις δύο παρακάτω φράσεις:
"Η Ελλάς εν τη εποπτεία διαρρυθμίσεως των πραγμάτων της Ανατολής θα ευρεθή κατά το μέλλον εν επαφή προς τα συμφέροντα ωρισμένων μεγάλων Δυνάμεων, και ιδιαίτερον της Αγγλίας, πολύ περισσότερον ή κατά το παρελθόν (σελ. 255)…
Και τελειώνω συνεχίζων την γνώμην μου εν τη παρατηρήσει, ότι εκ της αυτοτελούς κατά την ιδίαν ημών κρίσιν διαρρυθμίσεως των εσωτερικών ημών πραγμάτων, ήρτηται και η διάσωσις της εξωτερικής ημών αυτοτελείας και η πραγματοποίησις της εξωτερικής πολιτικής, την οποίαν πιστεύω μέγιστον διά την Ελλάδα όφελος: Της πολιτικής της αμφοτεροβαρούς συναρμογής των συμφερόντων αυτής προς τα εφαπτόμενα αυτών συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων (σελ. 256)".
Αυτό λέγεται πέντε μήνες πριν τις εκλογές και έξι μήνες πριν την επάνοδο του Κωνσταντίνου από έναν εξόριστο πολιτικό. Δεν αναφέρομαι στην περίοδο της διεξαγωγής της εκστρατείας, δεν ετέθη έτσι ευθέως από τους Συμμάχους. Μην ξεχνάμε ότι για τους Γάλλους η πολιτική αλλαγή παρέσχε το πρόσχημα για την εγκατάλειψη της Ελλάδος στο Μικρασιατικό, άρα δεν έθεταν καν έναν τέτοιον όρο (για τους Ιταλούς δεν το συζητώ καν). Υπήρχαν κάποιες σκέψεις, όμως, στο Φόρεην Όφφις να τεθεί ένα δίλημμα στο νόημα αυτό όταν πρωτοανέλαβαν οι αντιβενιζελικοί γιατί, ίσως υπό την επήρεια των βενιζελικών ή και της δικής τους …προπαγάνδας, πίστευαν οι Βρετανοί πως οι νέοι κυβερνώντες θα αποχωρούσαν από την Μικρά Ασία. Δε νομίζω, πάντως, να τούς το ανέφεραν ποτέ γιατί ο φόβος τους αποδείχθηκε αβάσιμος αμέσως, ήδη με τη Διάσκεψη του Λονδίνου στις αρχές του 1921.
Όσον αφορά το πρώτο σημείο, αναφέρω ενδεικτικά:
Ο Γούναρης στον πρώτο διάλογο με τον Μεταξά και τον Πρωτοπαπαδάκη, που μνημονεύει ο Μεταξάς στο Ημερολόγιό τους, στις 25 Μαρτίου 1921, του εξέθεσε γιατί αναγκάστηκε να συνεχίσει την πολιτική του Βενιζέλου και γιατί δεν μπόρεσε να βρει συμβιβαστική λύση στο Λονδίνο, για να τερματισθεί ο πόλεμος. Και στη δεύτερη συνομιλία, στις 29 Μαρτίου, ο Γούναρης αναφέρει ότι οι Άγγλοι οι ίδιοι ήθελαν να απορρίψουμε τις επιτροπές και του το διεμήνυσαν και μέσω του ιδιαιτέρου προσώπου μέσω του οποίου συνεννοούντο με την ελληνική αντιπροσωπία (μάλλον ο Kerr, αν θυμάμαι καλά από τον Ξ. Στρατηγό). Το αποκορύφωμα βρίσκεται στη φράση του Γούναρη: "…Πολιτικήν δεν δυνάμεθα να αλλάξωμεν, είμεθα υποχρεωμένοι να εξακολουθήσωμεν τον πόλεμον μέχρι τέλους, έστω και αν κινδυνεύσωμεν να καταστραφώμεν. Άλλως οι Άγγλοι θα παύσουν να μας θεωρούν σοβαρόν Έθνος, άμα δεν είμεθα συνεπείς εις ό, τι υποσχόμεθα, και θα μας εγκαταλείψουν και θα υποστηρίξουν την Τουρκίαν…" Από αυτό το σημείο και όλο τον προηγηθέντα διάλογο καταλαβαίνω πως εμείς υποσχόμασταν στην Αγγλία συνέχιση του πολέμου και η Αγγλία μάς διαβεβαίωνε ή μάς άφηνε να πιστεύουμε ότι θα μάς στηρίξει ώστε να πετύχουμε τη διατήρηση των όρων των Σεβρών ή έστω ένα ανεκτό καθεστώς για τη Μικρά Ασία και διατήρηση της Ανατολικής Θράκης. (Χαρακτηριστικό είναι και το σημείο που αναφέρει πιο πριν ο Γούναρης: "Ημείς, διά να έχωμεν την αγγλικήν υποστήριξιν εις την Θράκην πρέπει να είναι η Αγγλία πεπεισμένη ότι δυνάμεθα να συντρίψωμεν τον Κεμάλ και να επιβάλωμεν την Συνθήκην των Σεβρών").
(συνεχίζεται)
(συνεχίζω από το προηγούμενο)
ΔιαγραφήΚαι τότε και αργότερα, πριν τον Σαγγάριο, αυτά και άλλα βρετανικά λόγια (ή και …μισόλογα) εξελήφθησαν από τους Έλληνες ως παρότρυνση της Βρετανίας για συνέχιση των εχθροπραξιών και απόρριψη των προτάσεων συμβιβασμού, που, όμως, θα οδηγούσαν σε υποχώρηση σε σχέση με το "κεκτημένο" της Συνθήκης των Σεβρών. Και αυτό θα προκαλούσε όχι μόνο τις βολές των βενιζελικών ότι "κατεδάφισαν το οικοδόμημά τους" αλλά και αντικειμενικό κίνδυνο για την επιβίωση των Μικρασιατών στις εστίες τους.
Δεν υπονόησα, αγαπητέ Γιάννη Γ., ότι συνέχισε ο Γούναρης τον πόλεμο μόνο ή κυρίως για μικροκομματικούς λόγους. Σαφώς και έκανε και λάθη και είχε, ως πολιτικός, και τις δικές του ευθύνες και ιδιοτέλειες και ασυνέπειες. Τι να πει κανείς για τον Βενιζέλο, ο οποίος αμέσως μετά την ήττα του στις εκλογές, είχε την έγνοια μήπως και δε συνεχίσουν οι αντίπαλοί του την πολιτική του και εγκαταλείψουν την εκστρατεία, αλλά, δύο μήνες μετά, στη Διάσκεψη του Λονδίνου, ο ίδιος συμβούλευε, τους διαδόχους του να δεχθούν όρους που θα ανέτρεπαν τη συνθήκη των Σεβρών;
Το βασικό είναι αυτό που λέει ο συνονόματός σου στο δεύτερό του σχόλιο: ο Γούναρης "«έμπλεξε» χωρίς να το θέλει σε μια κατάσταση που δεν ήτανε δικό του δημιούργημα και δεν ήξερε ποια είναι η σωστή λύση".
Φίλε μου, τα αποσπάσματα του Γούναρη που παραθέτεις, λένε το αντίστροφο από αυτό που φαίνεται πως έχεις συμπεράνει. Δεν λένε, δηλαδή, πως η εσωτερική πολιτική κατάσταση εξαρτάται από την εξωτερική πολιτική και πως η συνέχιση της εκστρατείας θα οδηγήσει στην αναγνώριση του καθεστώτος. Αντιθέτως λένε πως η επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής εξαρτάται από την εφαρμογή αυτοτελειακής πολιτικής στο εσωτερικό.
ΔιαγραφήΌταν ο Γούναρης λέει στον Μεταξά πως οι Άγγλοι δεν θα μας θεωρούν σοβαρό έθνος αν αλλάξουμε πολιτική, εννοεί τις υποσχέσεις του βενιζέλου και δεν τεκμαίρονται από αυτή τη φράση πιθανές υποσχέσεις που μπορεί να έδωσε στους Άγγλους προεκλογικά. Τα έθνη τα δεσμεύουν οι κυβερνήσεις και όχι οι αντιπολιτεύσεις.
Εδώ θέλω να επισημάνω πως η συνομιλία του Γούναρη με τον Μεταξά δεν αποτελεί ασφαλές κριτήριο για να διαμορφώσει κανείς άποψη για τις αρχικές προθέσεις του Γούναρη σχετικά με τη συνέχιση ή όχι της εκστρατείας. Απευθύνεται σε κάποιον ταγμένο από παλιά εναντίον της και είναι φυσικό, προκειμένου να τον επιστρατεύσει στην προσπάθεια συνέχισής της να την παρουσιάζει μάλλον ως αναγκαίο κακό.
Τέλος, οι επιχειρήσεις του καλοκαιριού του 21 διεξήχθησαν παρά τη δεδηλωμένη αντίθεση των Άγγλων.
Ένα χρόνο (και βάλε...) μετά, ας επανέλθω στο θέμα διατυπώνοντας πιο καλά το αρχικό μου ερώτημα (και προς τον φίλο Γιάννη Γ. που μάλλον δεν κατάλαβε τι εννοούσα):
ΔιαγραφήΓιατί ο Γούναρης κι ο Κωνσταντίνος στις αρχές του 1920 άλλαξαν γνώμη για τις πιθανότητες επιτυχίας της Μικρασιατικής Εκστρατείας μολονότι ο Μεταξάς επέμεινε στην άποψη που είχε εκφράσει και το 1915 - και βάσει της οποίας οι δύο πρώτοι είχαν διαφωνήσει με τον Βενιζέλο τότε; Μήπως υπήρξαν, το 1920, κάποιες ανεπίσημες υποσχέσεις των Άγγλων για βοήθεια σε περίπτωση που διαδέχονταν τον Βενιζέλο;
Θυμίζω πως ο Γούναρης κρυβόταν στην Ιταλία, μετά την απόδρασή του από την Κορσική, ενώ ο Βασιλιάς βρισκόταν εξόριστος στην Ελβετία - και η Βρετανία επίσημα συνέχιζε να αντιτίθεται στην επάνοδο του Κωνσταντίνου και των υποστηρικτών του.
Ειλικρινά, μού προκαλεί ΚΑΤΑΠΛΗΞΗ το ήθος λογοκριτή που απηχεί το πρώτο σχόλιο!!! Μιλάμε για ένα σάιτ όπου ο διαχειριστής φτάνει στο σημείο να "αυτοδιορθώνεται" λόγω οξύτητας σε παλιότερο άρθρο του (Πτολεμαίος Σαρρηγιάννης) - κι όμως! Κάποιοι δεν εκτιμούν ούτε αυτό, και φτάνουν στο σημείο να μη σέβονται την ίδια την ελευθερία λόγου του ίδιου του διαχειριστή!!! Προσέξτε! Δεν αμφισβητούν το περιεχόμενο του άρθρου του, τού απαγορεύουν εντελώς να μιλά καν για κάποια πρόσωπα ή θέματα!!!! Και δεν είναι το πρώτο κρούσμα…
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν έχει σβήσει το σάιτ αυτό σχόλια φιλοβενιζελικά, μάλλον το αντίθετο έχει κάνει - και καλά έκανε, αν κρίθηκε πως το ύφος τους ήταν απρεπές. Και εδώ έχουμε ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ όχι σε σχόλιο, αλλά ΣΕ ΑΡΘΡΟ από σχολιαστή σε σάιτ που του δίνει τη δυνατότητα ΕΛΕΥΘΕΡΑ να σχολιάζει…
Μάλλον ο πρώτος σχολιαστής απαιτεί να σβηστούν όλες οι "προσωπογραφίες" που δεν τού αρέσουν στα "Ιστορικά Θέματα" - π.χ. του Περικλή Ι. Αργυρόπουλου, εμπνευστή της ναυτικής αναδιοργάνωσης της Ελλάδος πριν τους Βαλκανικούς. Τού προτείνω να ζητήσει την ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ των αρχείων κάθε προσωπικότητος που αντετέθη στον Βενιζέλο και, ακόμη καλύτερα, να σβηστούν ακόμα και οι αναφορές των ονομάτων τους στον γραπτό και δημόσιο λόγο ή να μπει μπροστά από τα μιαρά τους ονόματα ο χαρακτηρισμός "εθνοπροδότης" ή ό, τι άλλο θα του γούσταρε! Και να συντάξει κι ένα Index Librorum Prohibitorum, για να ΚΑΨΟΥΜΕ και όσα βιβλία παρεκκλίνουν της γραμμής που εκείνος συμμερίζεται!
Κι επειδή έχουμε φτάσει να μας ζητείται να εξηγούμε τα αυτονόητα, ΕΥΓΕ στον hellenicwarrior84 για το ήθος του, αν και η δική μου άποψη είναι λιγότερη φιλοβενιζελική από τη δική του! Επίσης, ΝΟΣΤΑΛΓΩ το ΑΔΑΜΑΝΤΙΝΟ κριτήριο και ήθος ενός ΜΑΧΗΤΙΚΟΥ βενιζελικού σχολιαστή του σάιτ, του NF, που μακάρι ο άνθρωπος να είναι καλά και να επανέλθει σχολιάζοντας σύντομα!!! Κανείς από αυτούς τους δύο δεν έχει ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙ στον Φιλίστορα να γράφει για όποιον γουστάρει!!! Αν κάποιος διαφωνεί με κάποιο άρθρο, ή με σημεία του, διατυπώνει τη διαφωνία και ανασκευάζει ή καταρρίπτει επιχειρήματα. ΔΕΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΥΠΑΓΟΡΕΥΕΙ!!! Αυτό κάνανε αυτοί οι δύο αξιέπαινοι σχολιαστές, που η γνώμη τους σίγουρα ήταν αντίθετη με την κύρια γραμμή των "Ιστορικών Θεμάτων" -υπήρξαν κι άλλοι τέτοιοι, αλλά δεν τους θυμάμαι τώρα.
ΥΓ. Ειλικρινά, ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ "προσωπογραφία" Γούναρη για να διαβάσουμε και να γράψουμε επιχειρήματα υπέρ ή κατά, να ζυγίσουμε πού υπερτερεί και πού υστερεί έναντι του Βενιζέλου. Δεν θα κάνω τη χάρη στον επίδοξο λογοκριτή του σάιτ να του πω τώρα ποια άποψη έχω για τον Γούναρη, από τη στιγμή που δεν δίνει όχι απλά το δικαίωμα διαλόγου στους σχολιαστές αλλά το ίδιο το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου στο σάιτ στο οποίο ΕΛΕΥΘΕΡΑ και ΑΛΟΓΟΚΡΙΤΑ μπορεί και σχολιάζει, έτσι;
Και για να μη δυναμιτίσω το κλίμα, αν νομίζω ο Φιλίστωρ πως αυτό κάνω, ας σβήσει το σχόλιό μου - μαζί, όμως, με το σχόλιο που το προκάλεσε!!! Δεν είμαι εγώ αυτός που ήρξατο χειρών αδίκων.
Απο οτι εχω διαπιστωσει το site εχει σαφη ιδεολογικη τοποθετηση αλλα δινει βημα και μαλιστα μεγαλο και σε αντιθετες γνωμες.
ΔιαγραφήΑγαπητέ Ηλιας1966, αυτό που λες είναι πασιφανές για όποιον παρακολουθεί τα "Θέματα Ελληνικής Ιστορίας" και το τονίζω κι εγώ στο σχόλιό μου. Αλλά δεν αναφέρομαι σε αυτό! Εδώ λέμε πως ο πρώτος σχολιαστής απαγορεύει στο ... site να έχει ιδεολογική κατεύθυνση και θεματολογία μη αρεστή σε εκείνον!!!
ΔιαγραφήΚαλό μεσημέρι και καλή εβδομάδα,
ΑπάντησηΔιαγραφήΠροφανώς η επιλογή της θεματολογίας αποτελεί προνόμιο του διαχειριστή και των υπολοίπων συνεργάτων μας. Κατά τα άλλα, το πιο σημαντικό δεν είναι μόνο η επιλογή του θέματος αλλά ο τρόπος διαπραγμάτευσής του. Επίσης οφείλω να παρατηρήσω ότι για πολλές ιστορικές προσωπικότητες που έχω βιογραφήσει, οι πληροφορίες αυτές έλειπαν από το διαδίκτυο, άρα η χρησιμότητά τους είναι πολλαπλή.
Καλά και ο NF όταν δεν τον βόλευε η κατάσταση έβγαζε άλλο πρόσωπο του στυλ " ναι υπήρξαν πατριώτες αντιβενιζελικοί αλλά άνηκαν στην κακή πλευρά που έφερε την καταστροφή και οι ξένοι βασιλιάδες κλπ κλπ ". Έτσι είναι οι οπαδοί του " βενιζελισμού". Όλοι θέλουν να παραστήσουν τους υπεράνω και τους αντικειμενικούς αλλά....
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν και ίσως είναι λάθος να σχολιάζεις κάποιον που πλέον δεν είναι μαζί μας ως συνομιλητής, για τον NF έχω να πω ότι μου λείπει, καθώς αναμφίβολα είναι γνώστης και μου έμαθε πολλά πράγματα. Κατά τη γνώμη μου το μεγάλο του μειονέκτημα είναι ότι δεν εξετάζει σοβαρά τα επιχειρήματα του συνομιλητή του και αποκλείεται να μεταβάλλει γνώμη ακόμη και αν είναι φανερό ότι σφάλλει.
ΔιαγραφήΘυμάμαι συγκεκριμμένα 2 συνομιλίες μας, μία για τις ευθύνες του πρίγκιπα Ανδρέα στο Σαγγάριο και η άλλη σχετικά με τον Μεταξά το 1921. Ενώ και στις δύο ήταν φανερό ότι είχε άδικο, δεν το παραδέχθηκε. Όσο έξυπνος και να είσαι, αν οχυρώνεσαι και δεν είσαι πρόθυμος να ακούσεις σοβαρά τον άλλον, αποκλείεται να βελτιωθείς....
Αγαπητέ Φιλίστορ,
Διαγραφήείμαι ο συντάξας το 3ο σχόλιο. Η παρέμβασή μου δεν σήμαινε ότι συμφωνούσα με τις απόψεις του NF. Δεν θα είχε κανένα νόημα να αναφερθώ σε κάτι τέτοιο, ασχέτως αν ισχύει η όχι (από όσα έγραψα, είναι προφανές ότι δεν ισχύει, σε γενικές γραμμές). Αυτό που ήθελα να πω είναι πως σε ένα σάιτ σαν το δικό σου, που δίνει τόση ελευθερία στους σχολιαστές, οφείλουν και αυτοί να σέβονται την ελευθερία γνώμης του οικοδεσπότη - και αυτό είναι που πρέπει να έχουμε υπ' όψιν όταν σχολιάζουμε εδώ. Ο NF π.χ. μπορεί να είχε αυτές τις εμμονές που τού καταλογίζεις (όλοι μας υποκειμενικοί είμαστε, δεν είμαστε ... θεοί), αυτό το σεβάστηκε, όμως, και δεν θέλησε να γίνει λογοκριτής των κειμένων σου. Άλλοι το επιδιώκουν σήμερα ...