Anthony Beevor, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, εκδόσεις Γκοβόστη

γράφει ο Φιλίστωρ

Αναμφίβολα ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτελεί το κορυφαίο πολιτικοστρατιωτικό γεγονός της σύγχρονης ανθρωπότητας που οδήγησε στο θάνατο πάνω από 60.000.000 ανθρώπους (η μειοψηφία εξ αυτών στα πεδία των μαχών) μετατρέποντας την Ευρώπη, την Ιαπωνία και τη Σοβιετική Ένωση σε σωρούς ερειπίων. Ο Βρετανός Ιστορικός Anthony Beevor με το νέο του βιβλίο με τον ομώνυμο τίτλο, ακριβώς αναλαμβάνει το τιτάνιο έργο να περιγράψει τον πόλεμο αυτό σε όλες τις διαστάσεις και εκφάνσεις του σε όλα τα πολεμικά θέατρα (Δυτικό μέτωπο, Ανατολικό μέτωπο, Μέση Ανατολή, Ειρηνικός, Ατλαντικός, Ασία κτλ.) Αναμφίβολα ο Beevor δεν είναι ένας τυχαίος Ιστορικός, καθώς ήδη έχει ενθουσιάσει την διεθνή ιστορική κοινότητα με τις εξαιρετικές του μελέτες για την απόβαση στη Νορμανδία, τη μάχη του Στάλιγκραντ και την πτώση του Βερολίνου.

Μετά από ένα πολύ σύντομο πρόλογο (ίσως υπερβολικά σύντομο για τη σημασία και το μέγεθος των γεγονότων) όπου περιγράφει την κρίση των δυτικών δημοκρατιών, την άνοδο του Χίτλερ, τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας και τη συμφωνία του Μονάχου, εισέρχεται στο κυρίως θέμα του με την εισβολή της Γερμανίας στη Πολωνία. Από εκεί παρακολουθεί διαδοχικά την αποτυχημένη εισβολή της Ρωσίας στη Φιλανδία, την επίθεση της Ιαπωνίας στη Κίνα, τη κατάληψη της Δανίας και της Νορβηγίας, την πρωτοφανή κατάρρευση της Γαλλίας και την συνεπακόλουθη φυγή των Άγγλων από την Δουνκέρκη, την αποτυχία των Γερμανών στη μάχη της Αγγλίας, την νίκη των Ελλήνων στην Ήπειρο, τον Βαλκανικό πόλεμο που ακολούθησε με την εισβολή των Γερμανών, την έναρξη της επιχείρησης Μπαρμπαρόσα, την μάχη έξω από τη Μόσχα, την εκστρατεία του Africa Corps με τον Ρόμελ στην Μέση Ανατολή κτλ.

Με μια νευρώδη αφήγηση ο Beevor παρακολουθεί με ευκολία όλες αυτές τις αναμετρήσεις εξηγώντας με απλό και ευκρινή τρόπο πολύπλοκες μάχες και θέατρα πολέμου. Το βασικό του υλικό αφορά τις μάχες όμως παραθέτει και κάποιες βασικές πολιτικές εξελίξεις όταν θεωρεί ότι αυτές επηρέαζαν την πορεία του πολέμου, όπως η συνδιάσκεψη της Καζαμπλάνκας η της Τεχεράνης. Η τεχνική του συγγραφέα περιλαμβάνει τις βασικότερες κινήσεις των μεγάλων στρατιωτικών μονάδων, τις εντολές που λάμβαναν, τις προθέσεις των ηγεσιών των αντιμαχόμενων, τα αποτελέσματα των μαχών με τις απώλειες του κάθε στρατού. Περιγράφει τον εξοπλισμό του κάθε στρατού και τα πλεονεκτήματα η μειονεκτήματα που αυτός προσέδιδε. Επίσης το βιβλίο περιγράφει λεπτομερώς και τον ανηλεή υποβρυχιακό πόλεμο της Γερμανίας στον Ατλαντικό και τη Μεσόγειο καθώς και την ιδιαίτερα αποτελεσματική τακτική των Γερμανικών υποβρυχίων που επιτίθονταν σε μαζικούς σχηματισμούς που τους αποκαλούσαν «αγέλες λύκων».     

Φωτό από το υλικό του βιβλίου

Η λογική του βιβλίου είναι να μην αναλωθεί σε στατιστικά στοιχεία νεκρών και τραυματιών όπως συνηθίζεται σε τέτοιου είδους έργα, αλλά να παρακολουθήσει τις επιπτώσεις του πολέμου ατομικά στους ανθρώπους που συμμετείχαν σε αυτόν. Πολύ συχνά ο Beevor επαληθεύει τα στρατιωτικά γεγονότα μέσω των επιστολών των στρατιωτών σε προσφιλή τους πρόσωπα, ενώ θεωρεί ως βασικό παράγοντα επηρεασμού των τυχών του πολέμου την ψυχολογία του απλού κόσμου, τόσο όσων συμμετείχαν στις μάχες της πρώτης γραμμής, όσο και αυτών στα μετόπισθεν. Ο Beevor παρακολουθεί την τραγική μοίρα των εκατοντάδων χιλιάδων αιχμαλώτων πολέμου που ειδικά στο Ανατολικό μέτωπο είτε εκτελούνταν, είτε καταδικάζονταν σε ασιτία. Επίσης αναλύει διεξοδικά την τραγική τύχη εκατομμυρίων Εβραίων που έπεσαν θύματα την περίφημης Γερμανικής «Τελικής Λύσης».

Είναι σημαντικό ότι ο Beevor αντιλαμβάνεται και προσπαθεί να περιγράψει τη σύρραξη ως ένα σφιχτοδεμένο σύνολο γεγονότων που αλληλοεπηρεάζονται και εναλλάσσονται σε έναν ακατάπαυστο χορό αιτίου - αιτιατού. Καταφέρνει να συνδέσει εξελίξεις στον Ειρηνικό και τη Κίνα με αποφάσεις που πάρθηκαν στην Ευρώπη. Επίσης εντάσσει τη σύρραξη μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας που ξεκίνησε το 1937 ως γεγονός που εντάσσεται στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και επικεντρώνεται στις τύχες των εθνικιστών χωρίς να παρέχει επαρκείς πληροφορίες για τις ενέργειες του Μάο. Στα πλεονεκτήματα του βιβλίου είναι ότι ο Beevor καταφέρνει να αναδείξει τις ιδιαιτερότητες κάθε μετώπου, ενώ επεξηγεί με διαύγεια και απλότητα πολύπλοκα ζητήματα γραμμών εφοδιασμού.

Το βιβλίο είναι διανθισμένο κυριολεκτικά με εκατοντάδες tips, που είμαι σίγουρος ότι θα ενθουσιάσουν τους λάτρεις της εν λόγω πολεμικής περιόδου και για τα οποία φημίζεται ο Beevor ως αυθεντία. Σταχυολογώ συνοπτικά: αντιπαλότητα Τσώρτσιλ – Γουέηβελ, μετά από μια αποτυχημένη επίθεση των Ρώσων στο Ανατολικό Μέτωπο ο Στάλιν ταπείνωσε τον Χρουστσόφ αδειάζοντας τη στάχτη από την πίπα του στο κεφάλι του για να τον εξιλεώσει για την ήττα όπως γινόταν στην Αρχαία Ρώμη, η δολοφονία του Darlan στη Βόρεια Αφρική, η εκτέλεση των Πολωνών αξιωματικών στο Κατύν, η συμμετοχή Τατάρων της Κριμαίας αλλά και χιλιάδων Ρώσων αιχμαλώτων στο πλευρό του Χίτλερ, ο Μιτεράν ήταν στέλεχος των δωσίλογων κυβερνήσεων του Βισύ κτλ. Ο Beevor αναλύει λεπτομερώς τα πλεονεκτήματα που αποκόμιζαν οι Σύμμαχοι από την αποκρυπτογράφηση των Γερμανικών τηλεπικοινωνιών με το σύστημα Ultra, που σε κάποιες περιπτώσεις έφτασε μέχρι το σημείο ο επικεφαλής στρατιωτικού σχηματισμού να γνωρίζει που θα κινηθεί ο αντίπαλος του.

Anthony Beevor 

Στα αξιοσημείωτα του βιβλίου που μου προξένησαν εντύπωση, η χαμηλή ιδέα που έχει ο συγγραφέας για τις ικανότητες δύο θρύλων του πολέμου, του Ρόμελ και του Μοντγκόμερυ. Επίσης περιγράφονται οι επιδέξιοι ελιγμοί του στρατηγού Ντε Γκολ και των «ελεύθερων Γάλλων» που τον οδήγησαν στη προεδρία της Γαλλίας, εξέλιξη που δεν ήταν καθόλου αυτονόητη κατά τη διάρκεια του πολέμου. Διεισδυτική η ματιά του στις σχέσεις του Στάλιν με τους ηγέτες της Δύσης, στην ψυχολογία τους και στις προτεραιότητες τους. Επίσης αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο για την κατάσταση στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Ευρώπη, την ανηλεή λεηλασία της από τον στρατό Κατοχής, την άνοδο του Τίτο στη Γιουγκοσλαβία, τον λιμό στην Ελλάδα, καθώς και την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου που σύμφωνα με τον συγγραφέα, ήταν ένα από τα αποτελεσματικότερες δολιοφθορές που έγιναν κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Οι περισσότεροι έχουμε κάποιες γνώσεις για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά αναμφίβολα το βιβλίο του Beevor αποτελεί μια ευκαιρία να τις ταξινομήσουμε και να τις εμπλουτίσουμε με έγκυρο υλικό. Το βιβλίο είναι γραμμένο για να γίνει κατανοητό και από τον πλέον αδαή αναγνώστη και καταφέρνει να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον ως το τέλος, παρά το μέγεθος του. Είναι τέτοιος ο όγκος της ύλης του βιβλίου που μια πιθανή κριτική στη λεπτομέρεια εκτός από μίζερη είναι σίγουρα άδικη. Οφείλω όμως να παρατηρήσω ότι στο κεφάλαιο για την αντίσταση στην Ελλάδα, ο Beevor σφάλλει όταν αναφέρει ότι η ΕΚΚΑ αφομοιώθηκε από τον ΕΛΑΣ. Η ΕΚΚΑ διαλύθηκε από τον ΕΛΑΣ μετά από μάχη και ο αρχηγός της Δημήτριος Ψαρρός μαζί με τους αντάρτες του δολοφονήθηκαν καθοδόν.

Η μετάφραση είναι ευκρινής και η γραμματοσειρά που επελέγη βοηθάει για ένα ξεκούραστο διάβασμα. Το βιβλίο συνοδεύεται από επεξηγηματικούς χάρτες καθώς και από σπάνιο φωτογραφικό υλικό.  Αναμφίβολα η έκδοση μιας τόσο ογκώδους εργασίας αποτελεί εκδοτικό επίτευγμα και σοβαρή προσθήκη στην ελληνόγλωσση βιβλιογραφία που είναι σχετική με το θέμα.       

Μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο των εκδόσεων Γκοβόστη από ΕΔΩ