Άρχισε η Παλιγγενεσία τού Αρχαίου Δράματος!

Φωτ 1

Γράφει ο Φιλίστωρ κατά την ημέρα τιμής των Τριών Ιεραρχών

Μία ξεχωριστή ημέρα ανέτειλε στο Υπουργείο Παιδείας την 4^η Δεκεμβρίου 2015: Από νωρίς το πρωί, οι εργαζόμενοι και οι επισκέπτες στο υπουργείο έβλεπαν στον χώρο υποδοχής και σε διαδρόμους να κυκλοφορούν έφηβοι μαθητές με αρχαιοελληνικές ενδυμασίες (φωτ. 3-4). Μετά δε την 10 π.μ., το ισόγειο του μεγάρου αντηχούσε από προσωδιακό λόγο σε Αρχαία Ελληνικά: Οι μαθητές παρουσίαζαν ενώπιον της ηγεσίας τού υπουργείου την πρωτοποριακή δίγλωση παράσταση Σοφοκλέους Αντιγόνη (φωτ. 2) σε άπταιστα Αρχαία Ελληνικά, υπό την αιγίδα τής Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO (φωτ. 1).
Ακόμη και μετά την 

Φ. 2 play ERT newsreel

παράσταση, το Υπουργείο συνέχισε να πάλλεται από χαρούμενες φωνές των μαθητών καθώς έβγαζαν αναμνηστικές φωτογραφίες με τους καθηγητές τους και τον Υπουργό Παιδείας (φωτ. 6, 9). Για το Υπουργείο Παιδείας,  ήταν μία χαρμόσυνη ημέρα εφηβικής νιότης με “άρωμα” Κλασσικής Ελλάδος. Για τους τυχερούς θεατές, ήταν μία “αχτίδα ηλίου” στο σκοτάδι τής σημερινής παρακμής που εξαναγκαστικά βιώνει η ελληνική νεολαία. 

Η εκδήλωση βιντεοσκοπήθηκε από συνεργείο τής ΕΡΤ υπό την δημοσιογράφο Αλίνα

Φωτ 6

Κολύβα: Το σχετικό ειδησεογραφικό απόσπασμα, που μεταγλωτίσθηκε στα Αγγλικά ώστε να είναι κατανοητό στο εξωτερικό, είναι προσβάσιμο στον παρακάτω διαδικτυακό σύνδεσμο:

https://www.youtube.com/watch?v=oQP79KI-3wU

Φωτ 3

Το ιστολόγιό μας ήταν επίσης εκεί και κατέγραψε τα γεγονότα εκείνης τής ιστορικής ημέρας, τα οποία κατέδειξαν βιωματικά ότι μία Νέα Γενιά Ελλήνων αναδύεται εν μέσω τής κοινωνικοοικονομικής κρίσεως για να σηκώσει το βάρος τής πολιτισμικής παλινόρθωσης αυτής τής ιστορικής χώρας στο ορατό μέλλον. Ως απλός θεατής της παράστασης των παιδιών προσήλθα με μια επιεική διάθεση καθώς πίστευα και πιστεύω ότι είναι δύσκολο για νέα παιδιά να αποδώσουν το εύρος της κλασσικής αττικής τραγωδίας. Επίσης εύλογα θεωρούσα ότι το απευθείας αρχαίο Ελληνικό κείμενο σε συνδυασμό με τους ανήκοους πρωταγωνιστές αποτελούσαν πρόσθετα εμπόδια στην απόδοση του έργου.

φωτ 11

Η παράσταση των παιδιών με αιφνιδίασε και με εξέπληξε ευχάριστα. Στον χώρο του αμφιθεάτρου του κτηρίου του υπουργείου Παιδείας που ήταν εντελώς ακατάλληλος για μια τέτοιου είδους παράσταση, οι ηθοποιοί κατάφεραν να δημιουργήσουν στον θεατή ένα ιδιαίτερα ρεαλιστικό συναίσθημα μια θεατρικής παράστασης υψηλού επιπέδου. Αν και οι γνώσεις μου στα Αρχαία Ελληνικά είναι μικρές, η απαγγελία των στίχων ήταν ομαλή και κυρίως ήταν συνειδητή και ακόλουθη με την πλοκή που εκτυλισσόταν. Αλλά το κυριότερο ήταν ότι οι ηθοποιοί φαίνονταν σαν να μιλούσαν την γλώσσα εκ φύσεως και σε καμία περίπτωση η απαγγελία δεν έμοιαζε μια μια τεχνητή αποστήθιση. Το δεύτερο που μου έκανε εντύπωση ήταν η πειστικότητα των ανήκοων ηθοποιών, που κατάφεραν να αναπαραστήσουν όλη την δραματικότητα των διαλόγων αλλά και την σύγκρουση του ηθικού καθήκοντος με τον νόμο που άλλωστε είναι και το βασικό θέμα της τραγωδίας. Το πρωτοποριακό γνώρισμα της παράστασης ήταν ουσιαστικά ότι γινόταν μια πολύ ενδιαφέρουσα σύζευξη της γλώσσας των κωφών με την Αρχαία Ελληνική, πείραμα που από μόνο του έδινε ένα πολύ διαφορετικό αισθητικό αποτέλεσμα από αυτό που έχουμε συνηθίσει. Τέλος, οφείλω να αναφερθώ στο φυσικό κάλλος στις φυσιογνωμίες όλων των νεαρών ηθοποιών που εξευγενίζονταν ακόμη περισσότερο από την συμμετοχή τους στην αναπαράσταση του δράματος. Σε κάθε περίπτωση ήταν μια πρωτοποριακή παράσταση και πιο συγκεκριμένα:

Παγκόσμια πρωτοπορία

Για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, ανήκοοι ηθοποιοί συνέπραξαν με ακούοντες ηθοποιούς ισοτίμως και ταυτοχρόνως στην ίδια παράσταση αρχαίου δράματος. Επιπλέον, για πρώτη φορά μετά από 111 χρόνια (1904-2015) αρχαίο δράμα ερμηνεύθηκε στην Ελλάδα από το πρωτότυπο, από στήθους σε άπταιστα Αρχαία Ελληνικά.

Παλιγγενεσία Αρχαίου Δράματος

Φωτ 4

Οι πρωταγωνιστές αυτού τού επιτεύγματος είναι όχι επαγγελματίες ηθοποιοί αλλά ενθουσιώδεις μαθητές δύο λυκείων, του ιστορικού Εκκλησιαστικού Λυκείου τής Ριζαρείου Σχολής (μαθητές ομιλούντες από στήθους και άδοντες επί σκηνής στην Αρχαία Ελληνική) και του πρωτοποριακού δημοσίου Γυμνασίου & Λυκείου Κωφών και Βαρηκόων Αγ. Παρασκευής (μαθητές εκφραζόμενοι στην Ελληνική Νοηματική). Αυτά τα δύο πρότυπα λύκεια συμπράττουν με απώτερο σκοπό την παλιγγενεσία τού Κλασσικού Δράματος —ώστε να αποδίδεται όχι μόνον από μεταφράσεις αλλά και στην πρωτότυπη γλώσσα των Μεγάλων Τραγικών, στην Αρχαία Ελληνική— στο πλαίσιο του Πολιτιστικού Προγράμματος Σχολικών Δραστηριοτήτων τού ελληνικού Υπουργείου Παιδείας.

Πολυεθνικός θίασος με δωρική απλότητα!

Φωτό  10

Ο Υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης (όρθιος, κέντρο) περιστοιχιζόμενος από μαθητές που συμμετείχαν στην παράσταση και τους διευθυντές των δύο συμπραττόντων λυκείων: Τον διευθυντή τού Ριζαρείου Λυκείου Νικόλαο Γιαννή (2^ος αριστερά) και τον διευθυντή τού Γυμν.-ΓΕΛ Κωφών και Βαρηκόων Αγ. Παρασκευής Δρ. Χρυσόστομο Παπασπύρου (1^ος δεξιά).

Τα διαχρονικά μηνύματα της «Αντιγόνης» σηματοδοτήθηκαν από την σύνθεση ενός καινοφανούς πολυεθνικού θιάσου, που περιελάμβανε εφήβους μαθητές ελληνικής, ουκρανικής και αλβανικής καταγωγής —στον θίασο συμμετέχουν δύο Ουκρανοί μαθητές και δύο Αλβανίδες μαθήτριες σε πρωταγωνιστικούς ρόλους (φωτ. 10)— άλλοι ομιλούντες και άλλοι κωφοί, που όλους όμως τούς ενώνει λειτουργικά και αρμονικά η κοινή υπερβατική τους προσπάθεια να αποδώσουν το ουμανιστικό μεγαλείο τού Σοφοκλέους από το πρωτότυπο, στην Αρχαία Ελληνική, και ταυτόχρονα στην Ελληνική Νοηματική. Οι θεατές ταξίδεψαν στο μακρινό ιστορικό παρελθόν, εμβαπτιζόμενοι σε μία εφηβική πανδαισία αρχαιοελληνικού λόγου, σε μια αίθουσα που επάλλετο από το «ΖΕΥΣ ΓΑΡ ΜΕΓΑΛΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ ΚΟΜΠΟΥΣ ΥΠΕΡΕΧΘΑΙΡΕΙ» (ο Δίας απεχθάνεται πάνω απ’ όλα κομπασμούς μεγάλης γλώσσας) του εκπληκτικού Χορού των μαθητών και συγκλονίζετο από το «ΟΥΤΟΙ ΣΥΝΕΧΘΕΙΝ ΑΛΛΑ ΣΥΜΦΙΛΕΙΝ ΕΦΥΝ» (γεννήθηκα για να συντελώ όχι σε έχθρα αλλά σε συμφιλίωση μεταξύ ανθρώπων) της Αντιγόνης. Όλοι θαύμασαν και καμάρωσαν τους εφήβους μαθητές καθώς τους έβλεπαν και άκουγαν να υποδύονται Τραγικούς Ήρωες από το πρωτότυπο κείμενο του Σοφοκλέους, δηλαδή να συνδιαλέγονται από στήθους στην Αρχαία Ελληνική με εφηβικό πάθος αλλά και δωρική απλότητα —χωρίς εκφραστικές υπερβολές— με παράλληλη απόδοση των αρχαιοελληνικών κειμένων στην Ελληνική Νοηματική.

Βυζαντινή μελοποιία

Φωτ 5 play performace video

Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε ο Χορός των μαθητών καθώς απέδιδε τα χορικά σε βυζαντινή μουσική, που μάλιστα συνέθεσαν οι ίδιοι οι μαθητές προκειμένου να αναδείξουν βιωματικά σε διεθνές επίπεδο την διαχρονία τού Ελληνικού Πολιτισμού από τους Ομηρικούς χρόνους (θεματολογία τραγωδίας) και την κλασσική εποχή (συγγραφή τραγωδίας) δια μέσου τού Βυζαντίου (βυζαντινή μελοποιία χορικών) μέχρι σήμερα (Έλληνες έφηβοι ομιλούντες και άδοντες σήμερα σε άπταιστα Αρχαία Ελληνικά).

Ελληνοχριστιανική μυσταγωγία

Φωτό 7 play performance video

Μία από τις πλέον ρηξικέλευθες καινοτομίες τής αρχικής παράστασης (22/6/2015) ήταν η διεξαγωγή της έμπροσθεν του Ιερού Ναού τού Αγίου Γεωργίου (φωτ. 5, 7-8, 14), ως πραγματικό βυζαντινό σκηνικό (real-life stage background) στον προαύλιο χώρο τής Ριζαρείου Σχολής.

Σχετικά με αυτήν την επιλογή (μία ακόμη παγκόσμια πρωτιά των “αρχαιοελληνοφώνων” εφήβων μας), η αρχική συντονίστρια της παράστασης Μαρία-Ελένη Παπακωνσταντίνου, καθηγήτρια Θεολογίας, δήλωσε στο ιστολόγιό μας τα εξής:

Φωτό 14

 “Τα πράγματα ήρθαν από μόνα τους. Η Ριζάρειος είναι ένα ιστορικό σχολείο δύο αιώνων. Ένα σχολείο που στην αυλή του υπάρχει ολόκληρος ναός. Θα πρέπει να φαντασθείτε όμως έναν ναό πλημμυρισμένο με νιάτα που μπαινοβγαίνουν για χίλιους δυό λόγους. Συχνά, έφηβοι μαθητές κάθονται στα σκαλιά τού ναού στο διάλειμμα μασουλώντας πατατάκια. Άλλοτε, οι ίδιοι έφηβοι σε χρέη εκκλησάρη, νεοκώρου, επιτρόπου. Οι ίδιοι έφηβοι προετοιμάζουν τον χώρο για την Θεία Λειτουργία. Πάνω απ’ όλα, οι ίδιοι έφηβοι συγκροτούν τον βυζαντινό χορό που ψάλλει με δύναμη, σεμνότητα και δωρικότητα σε κάθε Ιερά Ακολουθία. Είναι οι νέοι που με συγκίνηση και εφηβικό πάθος άδουν έξω απ’ τον ναό «ΑΚΛΑΥΤΟΣ, ΑΦΙΛΟΣ, ΑΝΥΜΕΝΑΙΟΣ» του Σοφοκλέους και που με γνήσια κατάνυξη ανεβαίνουν στο ψαλτήρι για το «ΑΣΠΙΛΕ, ΑΜΟΛΥΝΤΕ, ΑΦΘΟΡΕ» του Αποδείπνου. Ο ναός λοιπόν έξω και μέσα είναι ο φυσικός πνευματικός χώρος αυτών των παιδιών. Οι μαθητές μάς το δίδαξαν αυτό. Μάς άνοιξαν τα μάτια ώστε να ξεφύγουμε από τα προκάτ στεγανά που εμείς οι καθηγητές κουβαλάμε μέσα μας. Και μας έδωσαν την δυνατότητα να κατανοήσουμε βαθιά για πρώτη φορά το βαρυσήμαντο νόημα της ρήσεως του Θεανθρώπου «ΑΦΕΤΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΜΗ ΚΩΛΥΕΤΕ ΑΥΤΑ ΕΛΘΕΙΝ ΠΡΟΣ ΜΕ· ΤΩΝ ΓΑΡ ΤΟΥΤΩΝ ΕΣΤΙΝ Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ». Γένοιτο! ”

Το ιστολόγιό μας ρώτησε την σημερινή συντονίστρια του έργου Ευαγγελία Κρεωνίδου, καθηγήτρια Φιλολογίας, πόσο δύσκολο ήταν για τους εφήβους μαθητές να συνθέσουν οι ίδιοι βυζαντινή μουσική, και μάλιστα κατά παγκοσμίως πρωτοποριακό τρόπο—αφού κάτι τέτοιο έγινε για πρώτη φορά πάνω σε πρωτότυπο αρχαιοελληνικό κείμενο αρχαίου δράματος—και πήραμε την εξής απάντηση:

“Αυτά τα παιδιά αγάπησαν πολύ τον Σοφοκλή. Ένιωσαν το ίδιο το κείμενο να τους μιλάει. Χωρίς σχεδιασμό ή οποιονδήποτε προγραμματισμό από κανέναν από εμάς τους καθηγητές, ξαφνικά, πηγαία και αυθόρμητα, από την κατανόηση και την ανάγνωση του πρωτοτύπου κειμένου, πέρασαν στην απαγγελία, από εκεί στην προσωδία, για να φθάσουν τελικά στη μελοποιία. Η βαθιά εκκλησιαστική μουσική παιδεία τους, σε συνδυασμό με τις συγκεκριμένες λέξεις που ο Σοφοκλής έχει επιλέξει, τους βοήθησε να ξεκλειδώσουν το συναίσθημά τους, ντύνοντας με βυζαντινούς ήχους τις φράσεις που τους άγγιξαν περισσότερο.”

Φωτ 9

Όπως δε πληροφορήθηκε το ιστολόγιό μας, είναι ευτύχημα για την Ιστορία ότι η παραπάνω διαδικασία μελοποιίας των χορικών έχει καταγραφεί (back-stage filming) και εντός τού έτους θα αναρτηθεί ως video clip στο ΥouΤube προς εκπαιδευτική χρήση.

Στα Θέματα Ελληνικής Ιστορίας δεν απομένει παρά να συγχαρούν ενθέρμως αυτά τα λαμπρά παιδιά, τους γονείς τους και τους ενορατικούς καθηγητές τους για την υπερβατική συλλογική τους προσπάθεια, που έχει πλέον αρχίσει διά τού διαδικτύου να ακτινοβολεί σε διεθνές επίπεδο. Από την ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα, άξιο συγχαρητηρίων είναι το Πανεπιστήμιο Πατρών, που εξ αρχής αγκάλιασε και προέβαλε αυτήν την Άλλη Ελλάδα στη χώρα μας και το εξωτερικό. Επίσης οφείλουμε να δώσουμε συγχαρητήρια και στον υπουργό κ. Νίκο Φίλη για την υποστήριξη του στην συγκεκριμένη προσπάθεια, αλλά και για τα εύστοχα λόγια του στο τέλος της εκδήλωσης. 

Reviews:

ERT (Greek – subtiled in English):

https://www.youtube.com/watch?v=oQP79KI-3wU

UNIVERSITY OF PATRAS (English):

http://jocasta.upatras.gr/portfolio/classics-equality/

PROTO THEMA (English):

http://en.protothema.gr/a-theatrical-play-performed-in-ancient-greek/

ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ (Greek): http://www.protothema.gr/culture/article/547717/ellines-mathites-miloun-kai-tragoudoun-sta-arhaia-ellinika-sto-diadiktuo/

ΑLTSADIRI.GR (Greek):

http://www.altsantiri.gr/politismos/mia-monadiki-empiria-i-antigoni-sta-archea-ellinika/

INSIDENEWS.GR (Greek):

http://insidenews.gr/2015/06/20/%CE%B7-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-unesco

Φωτό 12

XRIMAONLINE.GR (Greek):

 http://www.xrimaonline.gr/379500/i-antigoni-tis-unesco

TYPOSTHES.GR (Greek):

http://www.typosthes.gr/gr/politismos/article/68106/mia-monadiki-ebeiria-i-adigoni-sta-arhaia-ellinika-/

EFSYN.GR (Greek):

http://www.efsyn.gr/arthro/i-antigoni-se-diglossi-theatriki-parastasi/

READABLE.COM (English):

http://www.allreadable.com/8316KkI4

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (Greek):

http://www.dikaiologitika.gr/eidhseis/paideia/85860/ypourgeio-paideias-ekdilosi-gia-tin-pagkosmia-imera-ton-atomon-me-anapiria