Niccolo Capponi, Ποιός ήταν πραγματικά ο αμφιλεγόμενος συγγραφέας του "Ηγεμόνα", εκδόσεις Πατάκη

γράφει ο Νίκος Νικολούδης, διδάκτωρ Ιστορίας του πανεπιστημίου του Λονδίνου

Αναφερόμενος στην προδοτική δράση του Νορβηγού πολιτικού Βίτκουν Κουίσλιγκ κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το όνομα του οποίου έγινε συνώνυμο του δωσιλόγου στις κατεχόμενες ευρωπαϊκές χώρες, ο γνωστός Γάλλος ιστορικός Ραιημόν Καρτιέ τη σχολίασε επιγραμματικά ως εξής: «Κουίσλιγκ: ένα κύριο όνομα που έγινε απλό ουσιαστικό»!  Ο Κουίσλινγκ είναι ίσως το πιο πρόσφατο ιστορικό πρόσωπο του οποίου το επώνυμο καταχωρήθηκε στα λεξικά ως τεχνικός όρος. Πολύ πριν από αυτόν υπήρξαν αρκετά άλλα, περισσότερο γνωστά, τα επώνυμα των οποίων απέκτησαν μια ευρύτερη ηθική χροιά, υπερβαίνοντας τα στενά ιστορικά πλαίσια της εποχής τους. 

Ενδεχομένως το πιο χαρακτηριστικό σχετικό επώνυμο είναι εκείνο του Φλωρεντινού Νικολό Μακιαβέλλι, το οποίο υπό τύπον επιθέτου (μακιαβελικός) προσδιορίζει κάθε τι σχετικό με ραδιουργίες ή καταχθόνιες ενέργειες, με ιδιαίτερες αναφορές στον χώρο της πολιτικής. Πώς όμως συνέβη το όνομα ενός αστού της αναγεννησιακής Ιταλίας, ο οποίος ουδέποτε άσκησε ανώτατη εξουσία, να προσλάβει μια τόσο μεγάλη (αν και αμφίσημη) αίγλη; Η απάντηση βρίσκεται στον «Ηγεμόνα» (Il principe), το πιο διάσημο από τα ουκ ολίγα κείμενα που έγραψε ο Μακιαβέλλι (1469-1527), έναν «πρακτικό οδηγό» διακυβέρνησης, η σημασία του οποίου έχει καταστεί διαχρονική λόγω των αμφιλεγόμενων συμβουλών που περιέχει για κάθε επίδοξο εραστή της εξουσίας. Δυστυχώς για τον συγγραφέα του, ο αντίκτυπος του «Ηγεμόνα» υπήρξε τόσο μεγάλος, ώστε συσκότισε σε πολύ μεγάλο βαθμό την ευρύτερη πολιτική και συγγραφική δράση του Μακιαβέλλι, ενός  πολυσχιδούς ατόμου που έζησε σε μια ιδιαίτερα ρευστή και ταραγμένη περίοδο (το μεταίχμιο του 15ου προς τον 16ο αιώνα), κατορθώνοντας να ανταπεξέλθει με σχετική επιτυχία στις πολλές προκλήσεις που αντιμετώπισε στη ζωή του. 


Το σκηνικό αυτής της περιόδου και την επιμέρους δράση του Μακιαβέλλι εξετάζει εύστοχα και αναλυτικά το βιβλίο του Καπόνι, μακρινού απογόνου του Μακιαβέλλι. Ο συγγραφέας επισημαίνει ευθύς εξαρχής ότι η στερεότυπη εικόνα που έχουν οι περισσότεροι για τον πρόγονό του (εκείνη του «μακιαβελλικού» πολιτικάντη) δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Περαιτέρω, περιγράφει ιδιαίτερα παραστατικά την ταραγμένη πολιτική ιστορία της Φλωρεντίας, μιας αναγεννησιακής πόλης-κράτους μεσαίας ισχύος η οποία υποχρεώθηκε να ελιχθεί εν μέσω έντονων ανταγωνισμών των ισχυρότερων γειτόνων της, την ίδια περίοδο κατά την οποία στο εσωτερικό της εξελίσσονταν σφοδρές πολιτικές διαμάχες που αναδιαμόρφωσαν επανειλημμένα τη μορφή του πολιτεύματός της.

 Το σκηνικό αυτό ο Μακιαβέλλι το βίωσε δραματικά: παρακολούθησε τον θρησκευτικό εξτρεμισμό του Σαβοναρόλα στη Φλωρεντία, γνώρισε εκ του σύνεγγυς τον διαβόητο Καίσαρα Βοργία ως απεσταλμένος της πατρίδας του στο στρατόπεδό του, ενώ αργότερα, την περίοδο της σύντομης δημοκρατικής διακυβέρνησης της πόλης του που ακολούθησε την έξωση των Μεδίκων (1494-1512), διετέλεσε γραμματέας της Δημοκρατίας, θέση όμως την οποία έχασε μετά την παλινόρθωση των Μεδίκων. Το γεγονός αυτό συνέβαλε στον άδοξο τερματισμό της πολιτικής του σταδιοδρομίας, γεγονός πάντως με το οποίο ο Μακιαβέλι δεν συμβιβάστηκε. Στην προσπάθειά του μάλιστα να κερδίσει την εύνοια των Μεδίκων συνέγραψε τον «Ηγεμόνα», ως ένα είδος εγχειριδίου πολιτικής διακυβέρνησης για την αποκατεστημένη εξουσία τους. Λιγότερο γνωστό είναι ότι, εκτός από τον «Ηγεμόνα», ο Μακιαβέλλι συνέγραψε περισσότερα από είκοσι ακόμη έργα ποικίλου περιεχομένου (ιστορικά, θεατρικά, δοκίμια, έργα λογοτεχνίας κλπ.) και μόνο οι τίτλοι των οποίων μιλούν εύγλωττα για το εύρος των ενδιαφερόντων και των ταλέντων του! 
Οι αναγνώστες που επιθυμούν να γνωρίσουν συστηματικότερα τον πιο χαρακτηριστικό πολιτικό στοχαστή της αναγεννησιακής Ιταλίας είναι βέβαιο ότι δεν θα απογοητευθούν από αυτό το βιβλίο, χάρη στο γλαφυρό αφηγηματικό ύφος και την αναλυτική αλλά όχι κουραστική προσέγγιση του θέματος από τον συγγραφέα!

Σχόλια

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας