Τα διοικητικά θεμέλια και φιλοσοφία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σύμφωνα με τον Νεοκλή Σαρρή

Η Οθωμανική εξουσία, όπως αυτή διαρθρώθηκε κατά την μακραίωνη χρονική περίοδο από τον 15ο αιώνα ως τον 19ο, είχε ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό τον φόβο του αρχούμενου προς τον άρχοντα. Το άτομο στο Οθωμανικό κράτος όφειλε να υποταχθεί στην εξουσία, χωρίς να την εγκρίνει η να την επιλέγει η να την αμφισβητεί. Ο δεσποτισμός του Οθωμανικού κράτους επιβαλλόταν με ένα εκπληκτικό δίκτυο σπιούνων και ρουφιάνων που περιέσφιγγε το σύνολο των υπηκόων χωρίς εξαιρέσεις. Γινόταν μια συστηματική προσπάθεια να ελεγχθεί το σύνολο του πληθυσμού της υπαίθρου, είτε με την επίδειξη στρατιωτικής ισχύος, είτε με μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, πρακτική που υπήρξε ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ο φόβος, η καχυποψία, η κρυψίνοια, η κατάδοση καλλιεργήθηκαν συστηματικά, ενώ τα ανηλεή βασανιστήρια θεσπίστηκαν για την απόσπαση πληροφοριών και ομολογιών. Η δια του τρόμου υποταγή είναι ο υπέρτατος κανόνας του Οθωμανικού συστήματος. Σύμφωνα με την πολιτική φιλοσοφία των Οθωμανών η επιβίωση του Οθωμανικού συστήματος εξαρτάται από την δυνατότητα του εκάστοτε Σουλτάνου να τιμωρεί η να επιβραβεύει τους υπηκόους του ανά πάσα στιγμή, ώστε οι υπήκοοι να ζουν μεταξύ φόβου και ελπίδας. Τα στοιχεία αυτά οικοδομούσαν ανθρώπους με αυταρχική προσωπικότητα που στελέχωναν όλες τις βαθμίδες της Οθωμανικής Διοίκησης.

Το αυταρχικό άτομο είναι πειθήνιο και χαμερπές έναντι των ανωτέρων του και τυραννικό έναντι όσων εξουσιάζει. Ο αυταρχισμός αυτός αναμφίβολα χαρακτηρίζει όλο τον μεσαίωνα και την φεουδαρχία που επικρατούσε στην Δυτική Ευρώπη, αλλά ακόμη περισσότερο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία η σκληρότητα και η αυθαιρεσία ζευγάρωναν με τον ολοκληρωτισμό και καταδίκαζαν τον βίο του απλού πολίτη σε μια ατέρμονη παραμονή στο σκοτάδι. Ακόμη και η περίφημη ανοχή στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε φυλής μέσω του συστήματος των milliet (Θρησκευτικών κοινοτήτων εντός της Αυτοκρατορίας), είχε μια βαθιά ρατσιστική και διχαστική έμπνευση. Και αυτό γιατί οι θρησκευτικές κοινότητες δεν ήταν ίσες μεταξύ τους, ούτε είχαν την ίδια μεταχείριση από την πολιτική εξουσία. Ουσιαστικά κάθε θρησκευτική κοινότητα -πλην των Μουσουλμάνων που ηγούνταν- λάμβανε μια αξιολόγηση και έμπαινε σε μια κλίμακα διαβάθμισης σύμφωνα με την οποία της απονέμονταν διάφορα προνόμια. Όλα όμως τα millet ήσαν κατώτερα από τους Μουσουλμάνους και ουσιαστικά υπόκεινταν στην διάκριση τους - στο έλεος τους μάλλον. Σύμφωνα με την ρατσιστική αυτή λογική ο πρώτος μορφωμένος Φαναριώτης της Βλαχίας ήταν κατώτερος από τον τελευταίο Μουσουλμάνο.

Επίσης ο διαχωρισμός των Milliet είχε ως κίνητρο την λογική του "διαίρει και βασίλευε". Ουσιαστικά η κεντρική εξουσία διατηρούσε μια σειρά από διαχωρισμούς ώστε να διαιωνίζεται ευκολότερα η ισχύ της και σε καμία περίπτωση δεν προσπάθησε να δημιουργήσει ένα ιδανικό γύρω από το οποίο θα συνασπίζονταν οι κατακτημένοι λαοί. Κάθε άλλη αυτοκρατορία που δημιουργήθηκε και διατηρήθηκε, προσπάθησε να συνδέσει τους λαούς επί των οποίων ήρχε με ένα ιδανικό. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χρησιμοποίησε την χριστιανική θρησκεία, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη κτλ. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία στεγανοποίησε και γκετοποίησε όλους τους λαούς της σε τέτοιο βαθμό, ώστε όταν στα μέσα του 19ου αιώνα προσπάθησε να δημιουργήσει μια Οθωμανική πολιτική ταυτότητα, η προσπάθεια αυτή άφησε παγερά αδιάφορους τους μη ισλαμικούς λαούς. Ουσιαστικά το Ισλάμ απέτυχε να επικρατήσει σε εδάφη και σε λαούς που κατείχε επί αιώνες γιατί δεν πρόσφερε τίποτε πλέον του φόβου, της κρατικής βίας, της κρατικής τρομοκρατίας και του αυταρχισμού.

(για την συναρμολόγηση) Ι. Β. Δ.

Πηγή
(το μνημειώδες έργο το οποίο σας συστήνω ανεπιφύλακτα να διαβάσετε)
Νεοκλής Σαρρής, Οσμανική Πραγματικότητα (τόμοι Ι, ΙΙ) , εκδόσεις Αρσενίδη

Επίμετρον

Δεν χωρεί καμιά αμφιβολία ότι η προβληματική των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που συγκροτούν ένα στρατηγικής σημασίας ζήτημα συνυφασμένο με την πολιτική και πολιτιστική ύπαρξη του ελληνισμού, εκτείνεται πολύ πέρα από τα γνωστά θέματα, όπως είναι το Κυπριακό και οι βλέψεις της Τουρκίας στο Αιγαίο και τη Δυτική Θράκη. Για κάποιον που αγνοεί το ιστορικό και κοινωνικό περιεχόμενο της ελληνοτουρκικής αντιμαχίας, είναι αδύνατο να γίνει κατανοητό το πρόβλημα και η ιδιαιτερότητα που παρουσιάζει.

Στο έργο του αυτό, ο Νεοκλής Σαρρής, καθηγητής του τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και από τους πιο εμβριθείς μελετητές των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αναλύει σε βάθος τους θεσμούς και τις δομές της κοινωνίας και του κράτους των Οσμανών- Τούρκων και τη θέση του Ελληνισμού μέσα σ' αυτά. Κατάπληκτος ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι η διάταξη των σχέσεων Ελλήνων και Τούρκων παραμένει αναλλοίωτη για αιώνες μέχρι τις μέρες μας. Ο συγγραφέας έχει χρησιμοποιήσει άφθονο βιβλιογραφικό και αρχειακό υλικό, με τρόπο ώστε να παρέχεται μια σφαιρική και ολοκληρωμένη εικόνα του αντικειμένου, και προσδίδει νόημα και περιεχόμενο στην τουρκική αντιμαχία, δίχως μισαλλοδοξία και πάθος, αλλά με τη νηφαλιότητα και τη σιγουριά που παρέχει η βαθιά και στέρεη γνώση.

Σχόλια

  1. Νομίζω ότι ο συγγραφέας κάνει ένα τραγικό και ανεπίτρεπτο για κοινωνιολόγο λάθος. Συγκρίνει την κοινωνία της εποχής εκείνης με τη σημερινή. Προσπαθεί να εκφράσει την πραγματικότητα πριν 500-600 χρόνια με σημερινούς όρους. Αυτά δείχνουν έλλειψη επιστημονικής μεθόδου και πλήρη αναξιοπιστία των οποιωνδήποτε συμπερασμάτων. Ο παππούς μου, παρόλο που δεν τελείωσε το σχολείο της εποχής του, μου διηγήθηκε πράγματα που γνώριζε από τον πατέρα του και τον παππού του (δηλ. καταστάσεις που ανάγονται στην περίοδο 1830-50) με πολύ μεγαλύτερη αξιοπιστία από αυτά που υποστηρίζει ο συγγραφέας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Έχω την εντύπωση ότι υπάρχει μια σύγχυση ανάμεσα στην προσωπική μαρτυρία και μια συνθετική επιστημονική εργασία με εκατοντάδες πηγές για το θέμα που διαπραγματεύεται.

    Αναμφίβολα και η προσωπική μαρτυρία είναι σημαντική, αλλά κατά κανόνα είναι αποσπασματική και χαρακτηρίζεται από την υποκειμενική άποψη του ιστορικού υποκειμένου.

    Αντιθέτως ο Ιστορικός προσπαθεί να εξαλείψει - κατά το δυνατόν- τον υποκειμενισμό αυτό καταφεύγοντας σε όσο το δυνατόν περισσότερες και σφαιρικότερες πηγές.

    Δεν βλέπω κάποια σύγκριση του τότε με το σήμερα από πλευράς Σαρρή. Αντιθέτως το μόνο που κάνει είναι να αξιολογεί και να συναρμολογεί στοιχεία και ειδήσεις από την εποχή εκείνη. Οι πληροφορίες αυτές δεν επιδέχονται αμφισβήτησης και προφανώς το σύντομο απόσπασμα που παράθεσα δε περικλύει ούτε στο απειροελάχιστο τον όγκο των στοιχείων αυτών.

    Αν κάποιος τώρα μπορεί να φτάσει στο συμπέρασμα ότι το Οθωμανικό κράτος ήταν φιλελεύθερο και προοδευτικό, αναμφίβολα θα ήταν ενδιαφέρον να ακούσουμε το σκεπτικό του και τα τεκμήρια που το στηρίζουν

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Συμφωνώ με όσα γράφει ο ανώνυμος για την σύγκριση μιας περασμένης εποχής με τα σημερινά δεδομένα. Δεν νομίζω ο κ. Σαρρής να πιστεύει, ότι σήμερα τα πράγματα είναι τόσο διαφορετικά απο τότε, ο πολίτης υφίσταται και σήμερα την πίεση του κράτους, την οποία έχει υιοθετήσει σαν νόμιμη και δημοκρατική, που δεν πραγματικότητα δεν είναι. Γενικά το ύφος του άρθρου μοιάζει με την συνήθη περιγραφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για μένα πιό σωστα της Αυτοκρατορίας του Οσμαν, που η Δύση, προκειμένου να την διαλύσει μκαι να δημιουργήσει πολλά μικρά ευχρηστα κρατίδια, την κατηγόρησε σαν καταπιεστική.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Πολλές φορές η ουσία συνθλίβεται μέσα στην ορολογία που άλλωστε είναι απλώς μια εφεύρεση της επιστήμης. Χωρίς να θέλω λοιπόν να σας παγιδεύσω σε μια ετικετικοποίηση, ύμφωνα με το σκεπτικό σας η Οθωμανική Αυτοκρατορία δυσφημίστηκε ως "καταπιεστική". Ας πούμε, κατά την γνώμη σας ήταν μια δίκαιη κοινωνία, μια φιλελεύθερη κοινωνία; πως θα την χαρακτηρίζατε και γιατί; (η ερώτηση αφορά αμφότερους τους ανώνυμους)

    υγ. έναν νεκρό ποτέ δεν τον προσαγορεύουμε ως "κύριο"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ευχαριστούμε. Πρέπει να γνωρίζουμε την ιστορία της χώρας μας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας