"Η Μαριέττα Γιαννοπούλου - Μινώτου, ο Γιάννης Ψυχάρης και ο Ούγκο Φόσκολο" του Διονύση Μουσμούτη (Εκδόσεις "Κοράλι")

γράφει ο Νίκος Νικολούδης (διδάκτωρ Ιστορίας του πανεπιστημίου του Λονδίνου)

Η ιστορία των ιδεών στο νεοελληνικό κράτος, αν και ήδη γνωστή σε μεγάλη έκταση, περιέχει ακόμη αρκετές ανεξερεύνητες πτυχές. Οι περισσότεροι σύγχρονοι μελετητές της, ιδιαίτερα εκείνοι της μεταπολεμικής περιόδου, έχουν εντρυφήσει στη διαμάχη Δεξιάς-Αριστεράς, η εξέλιξη της οποίας αναπόφευκτα διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τη φυσιογνωμία του ελληνισμού κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Κάποια άλλα φαινόμενα όμως, όπως ο φεμινισμός ή ο δημοτικισμός, τα οποία έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της νεοελληνικής ιδιοπροσωπείας, δεν έχουν μελετηθεί ακόμη στην ίδια έκταση. Υπ’ αυτή την έννοια, κάθε νέα, πρωτότυπη μελέτη προς αυτή την κατεύθυνση είναι εκ προοιμίου ευπρόσδεκτη. 

Μια τέτοια μελέτη είναι και το ευσύνοπτο έργο που παρουσιάζουμε εδώ. Θέμα του είναι μια διαπρεπής λογία της Ζακύνθου, η Μαριέττα Γιαννοπούλου-Μινώτου (1960-1962), η δράση της οποίας για την προαγωγή του φεμινισμού, του επτανησιακού πολιτισμού αλλά και του δημοτικισμού, την κατατάσσει στις φωτεινές, αν και όχι τόσο γνωστές μορφές της σύγχρονης νεοελληνικής διανόησης. Στα πλαίσια των φεμινιστικών της δραστηριοτήτων, η Γιαννοπούλου-Μινώτου εξέδωσε επί δύο χρόνια στη Ζάκυνθο (1921-1923) το φεμινιστικό περιοδικό «Εύα Νικήτρια», ενώ αργότερα (την περίοδο 1927-1941) διετέλεσε διευθύντρια του μακροβιότερου περιοδικού «Ιόνιος Ανθολογία», το οποίο εξέδιδε από κοινού με τον σύζυγό της, Σπύρο Μινώτο, και το οποίο φιλοδόξησε να συνεχίσει την επιτυχημένη «Ιόνιο Ανθολογία» η οποία κυκλοφόρησε στην Κέρκυρα την περίοδο 1834-1835. Ένδειξη της γενικότερης εκτίμησης της οποίας έχαιρε η Γιαννοπούλου-Μινώτου αποτελεί και το γεγονός ότι στη νεώτερη «Ιόνιο Ανθολογία», φορέα προβολής του επτανησιακού πολιτισμού, συνεργάστηκαν διαπρεπείς λόγιοι της εποχής (μεταξύ άλλων οι Γεώργιος Ζώρας, Λεωνίδας Ζώης, Μαρίνος Σιγούρος και Κώστας Καιροφύλλας), με θέματα γλωσσολογίας, λαογραφίας, λογοτεχνίας, θεατρολογίας, κλπ. Αργότερα η Γιαννοπούλου-Μινώτου ενεπλάκη και σε άλλες εκδοτικές προσπάθειες, όπως τα περιοδικά «Επτανησιακά Χρονικά» και «Επτανησιακά Γράμματα». 

Παράλληλα, στα πλαίσια της προβολής του επτανησιακού πολιτισμού, η Γιαννοπούλου-Μινώτου συμμετέσχε το 1927 και στις εορτές για την εκατονταετηρίδα του θανάτου του διαπρεπούς Ελληνοϊταλού ποιητή Ούγκο Φόσκολο οι οποίες διοργανώθηκαν στη Ζάκυνθο από κοινού με την Ιταλία. Με αφορμή μάλιστα τη φυσιογνωμία και το έργο του Φόσκολο, η Γιαννοπούλου-Μινώτου αλληλογράφησε επί δύο έτη (1927-1929) με τον «μέντορά» της Γιάννη Ψυχάρη, τον πρωτοπόρο του κινήματος του δημοτικισμού, τον οποίο εκτιμούσε βαθειά. Η αλληλογραφία αυτή διακόπηκε λόγω του θανάτου του Ψυχάρη, ένα μέρος της όμως (οι επιστολές της Γιαννοπούλου-Μινώτου) ευτυχώς διασώζεται μέχρι σήμερα, αποτελώντας τον πυρήνα του θέματος του έργου που παρουσιάζουμε εδώ. Ο συγγραφέας του βιβλίου είναι ένας από τους γνωστότερους ερευνητές του επτανησιακού πολιτισμού, με έμφαση στην προβολή της συμβολής της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ζακύνθου, το δε πόνημά του αποτελεί μία ακόμη εύστοχη προσθήκη στην πλούσια εργογραφία του η οποία εκτείνεται ανελλιπώς από το 1999 μέχρι σήμερα, προάγοντας τη διερεύνηση θεμάτων εν πολλοίς άγνωστων στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.