Στις 26 Οκτωβρίου 1912, ανήμερα της μεγάλης χριστιανικής γιορτής του Αγίου Δημητρίου, ο Τούρκος Χασάν Ταξίν πασάς αποδέχθηκε το τελεσίγραφο του Διαδόχου Κωνσταντίνου, αρχιστράτηγου του Ελληνικού στρατού καταθέτοντας τα όπλα και παραδίδοντας την Θεσσαλονίκη στον Ελληνικό στρατό. Ολόκληρη η δύναμη της Τουρκικής φρουράς (24.000 άνδρες και 1.000 αξιωματικοί θα θεωρούνταν αιχμάλωτοι, ενώ η πόλη περνούσε υπό την Ελληνική κυριαρχία. Η απελευθέρωση της πόλης ολοκληρώθηκε την επόμενη ημέρα (27 Οκτωβρίου) όταν μπήκε και παρήλασε στην πόλη το απόσπασμα Κωνσταντινόπουλου και η 8η μεραρχία.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπισε η Ελληνική κυριαρχία στην πόλη ήταν η έλευση των Βουλγάρων που εποφθαλμιούσαν την Θεσσαλονίκη και αδυνατούσαν να αποδεχθούν ότι οι Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις τους είχαν προλάβει. Έτσι όταν η παράδοση της πόλης είχε ήδη γίνει από τους Τούρκους στους Έλληνες και είχε υπογραφεί το σχετικό πρωτόκολλο, στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης βρέθηκε η 7η Βουλγαρική μεραρχία υπό τον στρατηγό Θεοδόρωφ. Η μεραρχία αυτή δεν είχε εμπλακεί σε εχθροπραξίες και η παρουσία της εξέφραζε την επιθυμία της Βουλγαρίας να αμφισβητήσει την Ελληνική κυριότητα στην Θεσσαλονίκη. Η αμφισβήτηση αυτή εδραζόταν στο γεγονός ότι η συνθήκη μεταξύ των Βαλκανικών συμμάχων που είχε υπογραφεί πριν την έναρξη του πολέμου, δεν προέβλεπε σαφώς τα εδαφικά κέρδη για τον κάθε εταίρο της μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο λόγος ήταν ότι ποτέ μια τέτοια διαπραγμάτευση δεν θα μπορούσε να δώσει αποτέλεσμα. Πάντως φαινόταν αδιαμφισβήτητο πως η στρατιωτική κατοχή σε εδάφη δύσκολα θα μπορούσε να ανατραπεί με συνθήκη και όχι με νέα προσφυγή στα όπλα. Εκτός αυτού στην Βουλγαρική μεραρχία υπηρετούσαν 2 γόνοι της Βουλγαρικής Βασιλικής οικογένειας, ο Βούλγαρος διάδοχος Βόρις και ο πρίγκιπας Κύριλλος, γεγονός που είχε μεγάλη συμβολική σημασία.
Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος και δεν διέφυγε της Ελληνικής αντιπροσωπείας που βρισκόταν επί τόπου. Ο Ίων Δραγούμης που συμμετείχε στην Ελληνική αντιπροσωπεία, έστειλε αγωνιώδες μήνυμα στον Διάδοχο ότι ο Ελληνικός στρατός όφειλε οπωσδήποτε να εισέλθει το ταχύτερο δυνατό στην πόλη χωρίς την παραμικρή αναβολή. Αφού οι Ελληνικές δυνάμεις εισήλθαν τελικά εγκαίρως την Θεσσαλονίκη και απέτυχαν όλες οι Βουλγαρικές δολοπλοκίες να τους παραδοθεί η Θεσσαλονίκη για δεύτερη φορά, ο Θεοδόρωφ ζήτησε άδεια από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο για να εισέλθουν στην Θεσσαλονίκη 2 λόχοι της μεραρχίας του δήθεν για να "ξεκουραστούν" επειδή σε αυτούς υπηρετούσαν τα μέλη της Βουλγαρικής οικογένειας. Ο Κωνσταντίνος προσπάθησε να αποφύγει να δώσει συγκατάθεση η να καθυστερήσει την ανεπιθύμητη αυτή εξέλιξη, ενώ ο Βενιζέλος τηλεγραφούσε από
την Αθήνα να μην γίνει αποδεκτό το σχετικό Βουλγαρικό αίτημα. Τελικώς ο Κωνσταντίνος έδωσε την συγκατάθεση του χωρίς να περιμένει την απάντηση του Βενιζέλου και οι Βούλγαροι εισήλθαν και κατέλυσαν στην πόλη με δύναμη που άγγιζε ένα πλήρες Σύνταγμα πεζικού.
Οι Βούλγαροι πέτυχαν να πάρουν την συγκατάθεση του διαδόχου καθώς τον εκβίασαν πως ακόμη και αν δεν τους επιτρεπόταν η είσοδος, δεν θα πειθαρχούσαν στην απαγόρευση και έτσι οι σχέσεις των 2 συμμάχων θα έβαιναν προς ρήξη στην πιο κρίσιμη στιγμή του πολέμου με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η είσοδος των Βουλγαρικών στρατευμάτων όμως υπήρξε υποβαθμισμένη και δεν προσέλκυσε το ενδιαφέρον των πολιτών της Θεσσαλονίκης και των θρησκευτικών και εθνικών κοινοτήτων της, για τον απλούστατο λόγο ότι οι Βούλγαροι είχαν φτάσει δεύτεροι και πιθανή επικυριαρχία τους στην Θεσσαλονίκη φάνταζε απίθανη. Σε τελευταία ανάλυση η είσοδος τους στην πόλη έγινε με καθυστέρηση, δεν είχε στρατιωτικό περιεχόμενο και εξαρτήθηκε από την Ελληνική συγκατάθεση και καλή διάθεση.
Οι Βούλγαροι πολιτικοί και στρατιωτικοί αντιπρόσωποι που βρίσκονταν στην Θεσσαλονίκη καταλάβαιναν ότι η κατάσταση δεν τους ευνοούσε και για τον λόγο αυτό είχαν καταστεί ευερέθιστοι και επιθετικοί. Οι Βούλγαροι στρατιώτες δημιουργούσαν συνεχώς προβλήματα και έρχονταν σε προστριβές με πολίτες αλλά και με την Ελληνική Χωροφυλακή και τους αντιπροσώπους των Ελληνικών Αρχών. Ο διοικητής της πόλης πρίγκιπας Νικόλαος με διπλωματικότητα προσπαθούσε να τηρήσει ισορροπίες με τις "συμμαχικές" Βουλγαρικές δυνάμεις που στάθμευαν στην πόλη, αλλά τα
συχνά επεισόδια και οι παρεξηγήσεις δυσκόλευαν το έργο του. Πολύ σύντομα άλλωστε φάνηκε πως οι Βούλγαροι μόνο για ξεκούραση δεν είχαν σταθμεύσει στην πόλη, αλλά αντιθέτως η παρουσία τους έμοιαζε να είναι μια άτεχνη προσπάθεια είτε για να δημιουργήσουν τετελεσμένα για συγκυριαρχία είτε για πολεμικό αντιπερισπασμό σε μια μελλοντική ρήξη, που πλέον δεν φάνταζε απίθανη.
Τότε η Ελληνική κυβέρνηση και ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφάσισαν να κάνουν ότι ήταν δυνατόν για να ενισχυθεί συμβολικά (εκτός από στρατιωτικά) η Ελληνική κυριαρχία στην Θεσσαλονίκη: ορίστηκε ο Ρακτιβάν γενικός διοικητής Μακεδονίας, νομάρχης ο Περικλής Αργυρόπουλος, ενώ στάλθηκαν χίλιοι βρακοφόροι Κρητικοί ως χωροφυλακή για την πόλη. Ταυτόχρονα με αυτά η Ελληνική κυβέρνηση προετοίμασε την θριαμβευτική είσοδο του Βασιλιά Γεώργιου στην Θεσσαλονίκη, που αναμφίβολα θα είχε ένα μεγάλο συμβολικό βάρος και θα διατράνωνε την Ελληνική αποφασιστικότητα να παραμείνει η Θεσσαλονίκη Ελληνική. Έτσι, στις 29 Οκτωβρίου 1912 ο γηραιός Έλληνας Βασιλιάς Γεώργιος Α΄εισήλθε έφιππος στην Θεσσαλονίκη συνοδευόμενος από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο ενώ τον υποδέχθηκαν σημαίνουσες προσωπικότητες της πόλης, οι θρησκευτικοί της ηγέτες και ο δήμαρχος Οσμάν Ιμπέλ Χακί μπέης. «Ολόκληρος η πόλις, έγραφαν οι εφημερίδες, είχε διακοσμηθεί πλουσίως και εορταστικώς, από πρωίας δε, παρά την πίπτουσαν βροχήν, είχε προσλάβει όψιν πρωτοφανώς πανηγυρικήν». Η λαμπρή δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης, «χοροστατούντος του μητροπολίτου Γενναδίου και παρουσία του ανωτάτου άρχοντος, της βασιλικής οικογενείας, των τοπικών και προξενικών αρχών και πλήθους ενθουσιώδους λαού», έγινε στην εκκλησία του Αγίου Μηνά στις 30 Οκτωβρίου.
I. B. Δ.
Πηγές
Σόλων Γρηγοριάδης, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913
Γαβριήλ Συντομόρου, Σαραντάπορο, Κιλκίς, Λαχανάς, οι πρώτες μας νίκες
Μεταφέρουμε από το βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου «Το Μεγάλο άλμα, η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης», ένα απόσπασμα από μια πολύτιμη μαρτυρία του παλιού πολεμιστή Χαρίλαου Χαρίση από τις πρώτες ώρες του ελληνικού στρατού στη Θεσσαλονίκη.
«Προηγούντο περί τους είκοσι σαλπιγκτάς και έπετο ο αξιωματικός σημαιοφόρος με αναπεπταμένην την σημαίαν και τους παραστάτας εφ’ όπλου λόγχην. Ηκολούθει έφιππος ο συντ/ρχης Κωνσταντινόπουλος και αυτόν ηκολούθουν οι λόχοι. Όλοι με γυμνά τα ξίφη των με πρόσωπα ηλιοκαμένα και λάμποντα απο ψυχικήν χαράν...»
«Τριακόσιοι μαθηταί με τα μπλε πηλήκια και ένα πλήθος Ελλήνων περικυκλώσαμε και ανεμίζοντας τα πηλήκια στον αέρα, ζητωκραυγάζαμε έξαλλοι. Ζήτω η Ελλάς, Ζήτω ο Διάδοχος, Ζήτω ο γενναίος ελληνικός στρατός. Όλοι φιλήσαμε την πολεμικήν σημαίαν με δάκρυα χαράς. Και επειδή δεν ήτο δυνατόν να σφίξουμε το χέρι του έφιππου συνταγματάρχη, άλλοι θωπεύαμε τις μπότες του και όλοι μαζί βαδίζοντες μεταξύ των τετράδων των ευζώνων και έχοντες εν κύκλω τον συνταγματάρχην, εζητωκραυγάζαμε συνεχώς...».
Η είσοδος των ελληνικών στρατιωτικών τμημάτων προκάλεσε μοναδικές εκρήξεις χαράς και ρίγη έξαλλου ενθουσιασμού. Έχουμε πολλές περιγραφές από αυτές τις συγκλονιστικές στιγμές που έζησε η πόλη, από δημοσιογράφους, λογοτέχνες και στρατιωτικούς, ενώ εντυπωσίαζε το γεγονός πού είχαν βρεθεί σε λίγες μόνο ώρες αμέτρητες ελληνικές σημαίες οι οποίες είχαν υψωθεί στα μπαλκόνια.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπισε η Ελληνική κυριαρχία στην πόλη ήταν η έλευση των Βουλγάρων που εποφθαλμιούσαν την Θεσσαλονίκη και αδυνατούσαν να αποδεχθούν ότι οι Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις τους είχαν προλάβει. Έτσι όταν η παράδοση της πόλης είχε ήδη γίνει από τους Τούρκους στους Έλληνες και είχε υπογραφεί το σχετικό πρωτόκολλο, στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης βρέθηκε η 7η Βουλγαρική μεραρχία υπό τον στρατηγό Θεοδόρωφ. Η μεραρχία αυτή δεν είχε εμπλακεί σε εχθροπραξίες και η παρουσία της εξέφραζε την επιθυμία της Βουλγαρίας να αμφισβητήσει την Ελληνική κυριότητα στην Θεσσαλονίκη. Η αμφισβήτηση αυτή εδραζόταν στο γεγονός ότι η συνθήκη μεταξύ των Βαλκανικών συμμάχων που είχε υπογραφεί πριν την έναρξη του πολέμου, δεν προέβλεπε σαφώς τα εδαφικά κέρδη για τον κάθε εταίρο της μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο λόγος ήταν ότι ποτέ μια τέτοια διαπραγμάτευση δεν θα μπορούσε να δώσει αποτέλεσμα. Πάντως φαινόταν αδιαμφισβήτητο πως η στρατιωτική κατοχή σε εδάφη δύσκολα θα μπορούσε να ανατραπεί με συνθήκη και όχι με νέα προσφυγή στα όπλα. Εκτός αυτού στην Βουλγαρική μεραρχία υπηρετούσαν 2 γόνοι της Βουλγαρικής Βασιλικής οικογένειας, ο Βούλγαρος διάδοχος Βόρις και ο πρίγκιπας Κύριλλος, γεγονός που είχε μεγάλη συμβολική σημασία.
Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος και δεν διέφυγε της Ελληνικής αντιπροσωπείας που βρισκόταν επί τόπου. Ο Ίων Δραγούμης που συμμετείχε στην Ελληνική αντιπροσωπεία, έστειλε αγωνιώδες μήνυμα στον Διάδοχο ότι ο Ελληνικός στρατός όφειλε οπωσδήποτε να εισέλθει το ταχύτερο δυνατό στην πόλη χωρίς την παραμικρή αναβολή. Αφού οι Ελληνικές δυνάμεις εισήλθαν τελικά εγκαίρως την Θεσσαλονίκη και απέτυχαν όλες οι Βουλγαρικές δολοπλοκίες να τους παραδοθεί η Θεσσαλονίκη για δεύτερη φορά, ο Θεοδόρωφ ζήτησε άδεια από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο για να εισέλθουν στην Θεσσαλονίκη 2 λόχοι της μεραρχίας του δήθεν για να "ξεκουραστούν" επειδή σε αυτούς υπηρετούσαν τα μέλη της Βουλγαρικής οικογένειας. Ο Κωνσταντίνος προσπάθησε να αποφύγει να δώσει συγκατάθεση η να καθυστερήσει την ανεπιθύμητη αυτή εξέλιξη, ενώ ο Βενιζέλος τηλεγραφούσε από
Βουλγαρικά στρατεύματα παρελαύνουν στην Καμάρα |
Οι Βούλγαροι πέτυχαν να πάρουν την συγκατάθεση του διαδόχου καθώς τον εκβίασαν πως ακόμη και αν δεν τους επιτρεπόταν η είσοδος, δεν θα πειθαρχούσαν στην απαγόρευση και έτσι οι σχέσεις των 2 συμμάχων θα έβαιναν προς ρήξη στην πιο κρίσιμη στιγμή του πολέμου με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η είσοδος των Βουλγαρικών στρατευμάτων όμως υπήρξε υποβαθμισμένη και δεν προσέλκυσε το ενδιαφέρον των πολιτών της Θεσσαλονίκης και των θρησκευτικών και εθνικών κοινοτήτων της, για τον απλούστατο λόγο ότι οι Βούλγαροι είχαν φτάσει δεύτεροι και πιθανή επικυριαρχία τους στην Θεσσαλονίκη φάνταζε απίθανη. Σε τελευταία ανάλυση η είσοδος τους στην πόλη έγινε με καθυστέρηση, δεν είχε στρατιωτικό περιεχόμενο και εξαρτήθηκε από την Ελληνική συγκατάθεση και καλή διάθεση.
Οι Βούλγαροι πολιτικοί και στρατιωτικοί αντιπρόσωποι που βρίσκονταν στην Θεσσαλονίκη καταλάβαιναν ότι η κατάσταση δεν τους ευνοούσε και για τον λόγο αυτό είχαν καταστεί ευερέθιστοι και επιθετικοί. Οι Βούλγαροι στρατιώτες δημιουργούσαν συνεχώς προβλήματα και έρχονταν σε προστριβές με πολίτες αλλά και με την Ελληνική Χωροφυλακή και τους αντιπροσώπους των Ελληνικών Αρχών. Ο διοικητής της πόλης πρίγκιπας Νικόλαος με διπλωματικότητα προσπαθούσε να τηρήσει ισορροπίες με τις "συμμαχικές" Βουλγαρικές δυνάμεις που στάθμευαν στην πόλη, αλλά τα
Ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ εισέρχεται στην Θεσσαλονίκη |
Τότε η Ελληνική κυβέρνηση και ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφάσισαν να κάνουν ότι ήταν δυνατόν για να ενισχυθεί συμβολικά (εκτός από στρατιωτικά) η Ελληνική κυριαρχία στην Θεσσαλονίκη: ορίστηκε ο Ρακτιβάν γενικός διοικητής Μακεδονίας, νομάρχης ο Περικλής Αργυρόπουλος, ενώ στάλθηκαν χίλιοι βρακοφόροι Κρητικοί ως χωροφυλακή για την πόλη. Ταυτόχρονα με αυτά η Ελληνική κυβέρνηση προετοίμασε την θριαμβευτική είσοδο του Βασιλιά Γεώργιου στην Θεσσαλονίκη, που αναμφίβολα θα είχε ένα μεγάλο συμβολικό βάρος και θα διατράνωνε την Ελληνική αποφασιστικότητα να παραμείνει η Θεσσαλονίκη Ελληνική. Έτσι, στις 29 Οκτωβρίου 1912 ο γηραιός Έλληνας Βασιλιάς Γεώργιος Α΄εισήλθε έφιππος στην Θεσσαλονίκη συνοδευόμενος από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο ενώ τον υποδέχθηκαν σημαίνουσες προσωπικότητες της πόλης, οι θρησκευτικοί της ηγέτες και ο δήμαρχος Οσμάν Ιμπέλ Χακί μπέης. «Ολόκληρος η πόλις, έγραφαν οι εφημερίδες, είχε διακοσμηθεί πλουσίως και εορταστικώς, από πρωίας δε, παρά την πίπτουσαν βροχήν, είχε προσλάβει όψιν πρωτοφανώς πανηγυρικήν». Η λαμπρή δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης, «χοροστατούντος του μητροπολίτου Γενναδίου και παρουσία του ανωτάτου άρχοντος, της βασιλικής οικογενείας, των τοπικών και προξενικών αρχών και πλήθους ενθουσιώδους λαού», έγινε στην εκκλησία του Αγίου Μηνά στις 30 Οκτωβρίου.
I. B. Δ.
Πηγές
Σόλων Γρηγοριάδης, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913
Γαβριήλ Συντομόρου, Σαραντάπορο, Κιλκίς, Λαχανάς, οι πρώτες μας νίκες
Πρέπει να θυμηθούμε ότι οραματιστής
ΑπάντησηΔιαγραφήψυχή,αλλά και υλοποιητής του εγχει-
ρήματος ήταν ο Βενιζέλος!Ωσαύτως ότι ο Βενιζέλος ΠΕΙΘΑΝΑΓΚΑΣΕ τον Κων/νο να μεταβεί τάχιστα στη Θεσ/κη,γιατί εκείνος τραβούσε για το Μοναστήρι!Βέβαια το χάσαμε,αλλά σκφθήτε να το είχαμε σήμερα κι όχι τη Θεσ/κη!
Αηδίαι και εμέσματα κεκαλυμμέναι όπισθέν της κυναιδης ανωνυμίας..................
ΑπάντησηΔιαγραφήτο "γεγονος" αυτο το πρωτοανεφερε ο Βενιζελος μεσα στη Βουλη Των Λαζαρων, το 1917, δηλαδη μεσω πληρους εθνικου διχασμου! Δεν βρεθηκαν ποτε τα τηλεγραφηματα με τα "απαγορευεται" κλπ! Ουτε ο Δαγκλης αναφερει κατι τετοιο στο εκδοθεν Αρχειο του! Οπως και να'χει την Θεσσαλονικη την κερδισαμε οριστικα, με το τελος του Β' Βαλκανικου...
ΑπάντησηΔιαγραφήακόμα και να ίσχυε αυτό που λέει ο πρώτος ανώνυμος,που μάλλον δεν ισχύει,δεν σήμαινε ότι ο Κωνσταντίνος δεν ήθελε την Θεσσαλονίκη!
ΑπάντησηΔιαγραφήΠρομηθευτηκα απο τα Νεα, τη διτομη εκδοση για το Βενιζελο, η οποια ειναι ανατυπωση(χωρις το φωτογραφικο υλικο, απ'οτι καταλαβα), παλαιοτερης εξαντλημενεης εκδοσης με τιτλο "ο Ελ. Βενιζελος και η εποχη του"! Γενικα ειναι σοβαρο και προσεγμενο εργο, αλλα εχει και αυτο τα τρωτα του! Υπερτονιζονται οι ακροτητες των βασιλικων(επιστρατοι κλπ), ενω απλα αναφερονται τελειως ουδετερα, οι βενιζελικες ακροτητες(π.χ. κονδυλικα), υπερτονιζεται η γερμανικη προπαγανδα και οι συνενοησεις με Μεταξα κλπ, χωρις να αναφερονται στην αντιστοιχη αγγλογαλλικη(εχουν διαβασει αραγε τον Μπασιλ Τομσον?), δεν γινεται σαφης αναφορα(περα απο αοριστιες), στις συμφωνιες του Κωνσταντινου με τους Γερμανους και τα εδαφικα ανταλλαγματα που του εδιναν, ενω γινεται πληρης αναφορα στις συνενοησεις Βενιζελου-Ανταντ(που στην τελικη, ηταν αρκετα νεφωλωδεις) και τελος, θεωρω απαραδεκτο, στην εποχη μας, σε υποτιθεται σοβαρα εργα, να αναπαραγονται αν οχι ψεματα, τουλαχιστον αμφισβητουμενα γεγονοτα, τυπου "πορεια προς Μοναστηρι", "σας απαγορευω" κλπ! Τελικα ρε γαμωτο, τοσο δυσκολο ειναι, στην Ελλαδιτσα να γραφτει ενα σφαιρικο και αντικειμενικο εργο γι'αυτη την περιοδο? Θα ηθελα την αποψη σου Φιλιστορα, πανω σε αυτα, παρακαλω ομως να μην αφηνιασουν οι οπαδοι του Μπαρμπη κλπ νηφαλιοι και αρχισουν να γραφουν παλαβομαρες...
ΑπάντησηΔιαγραφήΝαι ανώνυμε, την γνώμη μου την έχω αναλύσει σε σημειώματα που έχω γράψει κατά καιρούς και είναι λίγο δύσκολο να την συμπυκνώσω.
ΑπάντησηΔιαγραφήη γνώμη μου είναι ότι η φιλοβασιλική θέση για την ουδετεροφιλία του Βασιλιά και την καλή του πρόθεση έναντι της Αντάντ δεν στέκει. Είναι γεγονός ότι υπήρχε μυστική διπλωματία με τις κεντρικές δυνάμεις (Γερμανία - Αυστρία).
Από την άλλη βέβαια ούτε η σπουδή των Βενιζελικών να καταδικάσουν την Βασιλική πολιτική είναι σωστή. Φανταστείτε μια Έλλαδα να εισέρχετε στον πόλεμο από το 1915. Θα είχε τουλάχιστον 100.000 νεκρούς, θα είχε συμμετάσχει στην αποτυχημένη εκστρατεία της Καλλίπολης, και πολύ πιθανόν να είχε δεχθεί εισβολή στα εδάφη της πολύ νωρίτερα από την υπόθεση Ρούπελ.
Για όσους δεν το ξέρουν ο Βενιζέλος είχε προτείνειτο 1915 να μπούμε στον πόλεμο και να στείλουμε 50.000 άνδρες στην Αίγυπτο!! για να βοηθήσουμε τους Άγγλους να τηρήσουν την ασφάλεια στην περιοχή. (ίσως γράψω κάτι για την περίπτωση)
Είναι παράδοση… στην ελληνική ιστοριογραφία ακόμη και τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα να θυσιάζονται στον βωμό των φτηνών πολιτικών αντιπαραθέσεων .
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε αυτή την παράδοση δεν θα μπορούσε να αποτελέσει …εξαίρεση και η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
Έτσι και εδώ η μεγάλη πλειοψηφία των ιστορικών αντί να εστιαστεί στο σπουδαίο αυτό γεγονός , βρίσκει μία ακόμη αφορμή να ασκήσει μια άδικη κατ΄εμέ κριτική στον αρχιστράτηγο και διάδοχο (τότε) Κωνσταντίνο , υποβαθμίζοντας έως και μηδενίζοντας την συμβολή του , γεγονός αν όχι απαράδεκτο τουλάχιστον ανεπαρκώς στοιχειοθετημένο.
Έτσι σύμφωνα με τους << έγκριτους >> ιστορικούς η απελευθέρωση της πόλης οφείλεται αποκλειστικά στον Βενιζέλο που διέταξε τον Κωνσταντίνο να αλλάξει πορεία και αντί για το Μοναστήρι να κατευθυνθεί προς Θεσσαλονίκη προλαβαίνοντας έτσι και τους Βουλγάρους.
Όμως οι διάφοροι ιστορικοί δεν παρουσιάζουν και τα ανάλογα στοιχεία τα οποία θα επιβεβαίωναν τον εν λόγω ισχυρισμό.
Όλοι αυτοί οι κύριοι αφού παρουσιάσουν το βεβαιωμένο τηλεγράφημα 80099 του Βενιζέλου << Αναμένω να μοι γνωρίσετε την περαιτέρω διεύθυνση , ην θα ακολουθήσει η προέλασις του στρατού Θεσσαλίας . Παρακαλώ μόνον να έχετε υπ’ όψιν ότι σπουδαίοι πολιτικοί λόγοι επιβάλλουσι να ευρεθώμεν μίαν ώραν αρχύτερα εις την Θεσσαλονίκην >>.
Αναφέρουν ότι ο Κων/νος έδωσε την απάντηση << Ο στρατός δεν θα οδεύσει κατά της Θεσσαλονίκης . Εγώ έχω καθήκον να στραφώ κατά του Μοναστηρίου εκτός αν μου το απαγορεύετε >> και εμφανίζουν τον Βενιζέλο να στέλνει νέο τηλεγράφημα στο οποίο ανέφερε : <>.
Όμως πέραν του γεγονότος ότι τα δύο τελευταία τηλεγραφήματα δεν έχουν βρεθεί , οι συνομιλίες αυτές δεν επιβεβαιώνονται ούτε από τον Δαγκλή που ως αρχηγός του επιτελείου , αν το γνώριζε ασφαλώς και θα το ανέφερε αλλά ούτε και από κάποιον άλλο διοικητή μεραρχίας ή ανώτερο στρατιωτικό.
Μάλιστα την εν λόγω συνομιλία ο Βενιζέλος την ανέφερε για πρώτη φορά σε συνεδρίαση της βουλής τον Αύγουστο του 1917 , χωρίς όμως και εκείνος να αναφέρει κάποιο στοιχείο που θα επιβεβαίωνε τους ισχυρισμούς του.
Τι όμως μπορεί να έχει συμβεί πραγματικά ;
Καταρχάς πριν αναλύσουμε τα γεγονότα θα ήθελα να επισημάνω ότι αν η Θεσσαλονίκη και μεγάλο μέρος της Μακεδονίας απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό , αυτό οφείλεται κυρίως χάρις την γρήγορη υπερκέραση (σε μία μόλις ημέρα) των στενών του Σαρανταπόρου.
Η μάχη του Σαρανταπόρου ήταν η σημαντικότερη στιγμή για τον ελληνικό στρατό που αν κολλούσε στα στενά , καμία ελληνική φιλοδοξία δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί και η νίκη αυτή οφειλόταν σε σημαντικό βαθμό στις στρατηγικά έξυπνες κινήσεις του Κωνσταντίνου και του επιτελείου του που όμως υποβαθμίζονται συστηματικά.
2η ενότητα
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό εκεί και πέρα με την απελευθέρωση της Κοζάνης στις 12 Οκτωβρίου , υπάρχει ένα δίλημμα στις τάξεις του επιτελείου , βασικός λόγος του οποίου ήταν η κατεύθυνση που θα ακολουθούσε ο ηττηθείς τουρκικός στρατός. Τι ήταν όμως αυτό που όντως προβλημάτιζε το γενικό επιτελείο στρατού ;
Πολύ απλά η πορεία του Τουρκικού στρατού, αν το σύνολο αυτού υποχωρούσε προς Μοναστήρι θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τον ελληνικό στρατό να προχωρήσει απευθείας προς Θες/νίκη γιατί θα κινδύνευε να βρεθεί μεταξύ δύο εχθρικών πυρών (αυτής που θα υποχωρούσε προς Μοναστήρι και αυτής που παρέμενε στη Θεσσαλονίκη).
Την ημέρα εκείνη οι κινήσεις του τουρκικού στρατεύματος δεν είναι ξεκάθαρες.
Έτσι σύμφωνα με τον Κων/νο Σερεπίσο (Αγώνες δια την Θεσσαλονίκην 1912-1913, Σελ.26-27), αποστέλλεται από τον Κωνσταντίνο στην 5η μεραρχία που κάλυπτε την αριστερή πλευρά του στρατεύματος η υπ’ αριθμόν (420/422) , η πρώτη στήλη αφορά τον αριθμό εντολής όπως υπάρχει στην έκδοση του ΓΕΣ του 1932 και η δεύτερη όπως υπάρχει στην έκδοση του 1940) διαταγή ενημερώνοντας την για τις κινήσεις του υπόλοιπου στρατεύματος.
<< Πρόθεσις μου είναι να διευθυνθώ προς Βέροιαν και εκεί να προσβάλλω τον εχθρόν. Αύριον και μεθαύριον ο στρατός θα διαβή τον Αλιάκμονα και θα συγκεντρωθεί βορείως της γραμμής Κισελέρ (Κίσσα) – Κοζάνη. Τότε εκ της γενικής τακτικής καταστάσεως εξαρτάται εάν θα διευθυνθώ αμέσως προς Βέροιαν , ή εάν θα προσβάλλω κατά πρώτον προς την διεύθυνσιν των Βιτωλίων (Μοναστηρίου) τα τυχόν ευρισκόμενα προς τα εκεί τμήματα του εχθρικού στρατού και είτα να στραφώ προς Βέροιαν >> .
Η περίφημη αυτή διαταγή είναι που χρησιμοποιήθηκε ως το βασικό αποδεικτικό στοιχείο για το ότι πρόθεση του Κωνσταντίνου ήταν να προχωρήσει προς Μοναστήρι και όχι προς Θεσσαλονίκη , όμως μια προσεκτική ανάγνωση της βγάζει διαφορετικά συμπεράσματα.
Πρόθεσις του Κωνσταντίνου είναι να κατευθυνθεί προς Βέροιαν και κατ’ επέκταση προς Θεσσαλονίκη. Όμως επειδή οι κινήσεις του τουρκικού στρατεύματος δεν είναι ακόμη ξεκάθαρες , διακατέχεται από το στρατιωτικό δίλημμα να ακολουθήσει για ένα διάστημα την πορεία του τουρκικού στρατού που εκείνη την στιγμή φαινόταν να έχει κατεύθυνση προς το Μοναστήρι.
Δηλαδή ακόμη και σε αυτή την περίπτωση δεν αναφέρει ως τελική κατάληξη την πόλη του Μοναστηρίου αλλά μια προσωρινή κατεύθυνση προς τα εκεί.
Στις 13/26 Οκτωβρίου το γενικό επιτελείο που ήδη έχει μετακομίσει στην Κοζάνη ενημερώνεται ότι το κύριο σώμα του τουρκικού στρατού υπό τον Χασάν Ταξίν Πασά κατευθύνεται προς Βέροιαν .
Έτσι από το επιτελείο εκδίδεται στις 9μμ της 13/26 Οκτωβρίου η υπ’ αριθμό (446/450) διαταγή , βάση της οποίας η πορεία του στρατού θα είναι οριστικά απευθείας προς Βέροια (και κατ’ επέκταση προς Θεσσαλονίκη).
Είναι αυτονόητο ότι όλο αυτό το διάστημα ο Βενιζέλος και η λοιπή πολιτική ηγεσία αγωνιά (και την αγωνία αυτή την συμμερίζεται ο καθένας) φροντίζοντας παράλληλα να κάνει γνωστές τις προθέσεις του ως όφειλε ως Πρωθυπουργός (και ο έχων αυτονόητα την πολιτική ευθύνη) ότι βασική επιδίωξη του ελληνικού στρατού έπρεπε να είναι η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
(Το σημείο αυτό είναι ίσως η μόνη διαφωνία αφού για τον Βενιζέλο το ζήτημα ήταν πρωτίστως πολιτικό , κατ’ επέκταση η πορεία για την Θεσσαλονίκη έπρεπε να γίνει άμεσα και ανεξάρτητα από τις κινήσεις του τουρκικού στρατού).
3η ενότητα
ΑπάντησηΔιαγραφήΤην ημέρα που ο ελληνικός στρατός βρίσκεται στην Κοζάνη , ο Βενιζέλος ζητά να ενημερωθεί για την πορεία του στρατού στέλνοντας στις 10.20μμ της 13ης Οκτωβρίου το τηλεγράφημα Νο 80099 (έπεται χρονικά και το αποδέχεται ακόμη και ο φανατικά φιλοβενιζελικός Βεντήρης στο βιβλίο του (Η Ελλάδα 1910-1920 , Τόμος Α΄Σελ.112) .
Βέβαια στην πορεία η … ημερομηνία άλλαξε … σε μία προφανή προσπάθεια να παρουσιασθεί ότι πρώτα στάλθηκε το τηλεγράφημα και στην συνέχεια άλλαξε η πορεία του στρατού…
Όμως ακόμη και αν δεχθούμε ότι το τηλεγράφημα του Βενιζέλου προηγείτο κατά την άποψη μου μάλλον δεν έπαιξε κάποιο ουσιαστικό ρόλο στην λήψη της κρίσιμης απόφασης… διότι η ουσία ήταν στην πρόθεση και η πρόθεση κατ’ εμέ του Κωνσταντίνου έδινε προτεραιότητα στην Θεσσαλονίκη και το λιμάνι της που θα εξασφάλιζε συν τοις άλλοις και την τροφοδοσία του στρατού που αντιμετώπιζε ήδη αρκετά προβλήματα και ελλείψεις.
Όμως στο σημείο οι φίλα προσκείμενοι στον Κωνσταντίνο θα περάσουν στην << αντεπίθεση >> αναφέροντας (εκ των υστέρων και αυτοί) ότι αν υπήρχε μία περίπτωση να χαθεί η Θεσσαλονίκη αυτή θα ήταν αν εφαρμοζόντουσαν …οι εντολές Βενιζέλου στις 25 Οκτωβρίου (875/868) για απόσυρση της 1ης Μεραρχίας και μεταφορά της προς βοήθεια της 5ης που είχε υποχωρήσει στην Πτολεμαίδα…
<< … όπως μία μεραρχία εκ των υπό τας αμέσους διαταγάς Υμετέρας Υψηλότητος επιβιβασθή , ως τάχιστα ατμοπλοίων εις Σκάλαν Ελευθεροχωρίου και αποβιβασθή εις Βόλον , σπεύση δ’ εκείθεν δια Λαρίσης προς Ελασσώνα και Σέρβια . Προτιμώ την 1η Μεραρχίαν ένεκα πολλών λόγων , αλλά αν η παράταξις υμών δεν σας επιτρέπει τούτο , παρακαλώ να διατάξητε το ταχύτερον ετέραν επίσης νικηφόρον Μεραρχίαν να κατέλθη το ταχύτερον εις Σκάλαν Ελευθεροχωρίου , ίνα εκεί επιβιβασθή … διέταξα άμεσον αποστολή πλοίων >>.
(Κων/νου Σερεπίσου <> Σελ.39).
Ο Βενιζέλος είχε στείλει την επιστολή αυτή μη γνωρίζοντας επακριβώς την έκταση της υποχώρησης σε μια προσπάθεια να την ανακόψει , έτσι έστειλε την επιστολή αυτή στην οποία όμως ο Κων/νος απάντησε με το υπ. (881/872)τηλεγράφημα της 25ης Οκτωβρίου/7 Νοεμβρίου 1912 ως εξής :
<< Ατύχημα Ματθαιόπουλου (σημ. : ο διοικητής της 5ης Μεραρχίας) προελθών εκ κακών διατάξεων του είναι λυπηρόν αλλά δεν δύναται να μεταβάλη την τύχη της εκστρατείας , ήτις εξαρτάται εκ της μάχης , την οποίαν θα δώσει η στρατιά μου περί την Θεσσαλονίκην . Αι συγκοινωνίαι δια Κοζάνης και αν απολεσθώσιν , όπερ απίθανον , θα ανακτηθώσιν υπ’ εμού κατόπιν ,άμα ως καταστρέψω τον απέναντι μου παρά την Θεσσαλονίκην εχθρόν. Εξετάζων εν ηρεμία την κατάσταση πέποιθα ότι αι διατάξεις τας οποίας έλαβα και θα λάθω θα αντιμετωπίσωσι τελεσφόρως ταύτην >>.
(Κων/νου Σερεπίσου <> Σελ.39-40).
Με αφορμή το τηλεγράφημα Βενιζέλου οι επικριτές του θα αναφέρουν ότι όπως αποδεικνύει η απάντηση Κων/νου , τα τηλεγραφήματα Βενιζέλου δεν εκλαμβάνονταν ως εντολές υπονοώντας ότι και το περίφημο τηλεγράφημα 80099 βάση του οποίου υποτίθεται ότι άλλαξε η πορεία του ελληνικού στρατού στην πραγματικότητα δεν έπαιξε κάποιο σημαντικό ρόλο στη λήψη των αποφάσεων του στρατιωτικού επιτελείου…
Ας ελπίσουμε ότι νεώτερα στοιχεία θα εξιχνιάσουν ακόμη καλύτερα την υπόθεση αυτή ώστε να εστιάσουμε στο μείζον θέμα που είναι η απελευθέρωση της πόλης και η στερέωση του ελληνικού κράτους στη Μακεδονία..
Να πούμε όμως και λίγα λόγια για το χρονικό της απελευθέρωσης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτις 24 Οκτωβρίου ο ελληνικός στρατός είχε ολοκληρώσει την ζεύξη των ποταμών ετοιμαζόμενος για την τελική επίθεση.
Την ίδια στιγμή ο τουρκικός στρατός είχε επιλέξει ως τελική γραμμή άμυνας την περιοχή Λητής-Λαινά-Νικόπολης 10 χλμ. έξω από την πόλη έχοντας εξασφαλίσει το δεξιό της με την λίμνη Λαγκαδά και το αριστερό της με τα βαλτώδη εδάφη .
Το τουρκικό πλάνο δεν ήταν κακό , όμως ο στρατός παρουσίαζε ήδη διαλυτικές τάσεις , ενώ μέσα στην πόλη τα πάντα είχαν ήδη αποδιοργανωθεί…
Το ελληνικό σχέδιο που περιελάμβανε και ψευδοαπόβαση για αντιπερισπασμό στην Επανομή , στόχευε στην κύκλωση της πόλης , ώστε να αποφευχθεί κάθε πιθανότητα ενίσχυσης της ή κάθε πιθανότητα διαφυγής.
Το απόγευμα της 25ης Οκτωβρίου τουρκική αντιπροσωπεία συνοδευόμενη από τους ξένους πρεσβευτές παρέδωσε επιστολή του Χασάν Ταχσίν Πασά στον Κωνσταντίνο στην οποία εμφανιζόταν πρόθυμος να παραδώσει από την επομένη την πόλη υπό τον όρο ότι ο περιορισθείς στο Καραμπουρνού τουρκικός στρατός θα διατηρούσε τον οπλισμό του μέχρι το πέρας του πολέμου.
Η ελληνική πλευρά απέρριψε την τουρκική πρόταση αναφέροντας ότι μόνο η άνευ όρων παράδοση μπορεί να γίνει αποδεκτή , δίνοντας περιθώριο 12 ωρών στην τουρκική πλευρά…
Το επόμενο πρωί στις 06π.μ. της 26ης Οκτωβρίου η τουρκική αντιπροσωπεία επανήλθε δηλώνοντας ότι αποδέχεται τους ελληνικούς όρους με το δικαίωμα όμως να κρατήσει ο τουρκικός στρατός 5.000 όπλα, αίτημα που επίσης απορρίφθηκε, όπως και το αίτημα των ξένων πρεσβευτών για εκ νέου αναβολή της επίθεσης.. .
Η ελληνική γενική επίθεση ξεκινούσε , με τους έλληνες διοικητές να αναφέρουν ότι από την διάταξη και τις κινήσεις του τουρκικού στρατού δεν ανέμεναν σφοδρή αντίσταση.
Στις 15μμ της 26ης Οκτωβρίου και ενώ η ελληνική επίθεση συνεχιζόταν χωρίς σοβαρή αντίσταση , υπήρξε ενημέρωση ότι στις 11πμ είχε υπάρξει συνάντηση με βουλγαρικό τμήμα 32χλμ έξω από την πόλη το οποίο ήταν προπομπός ταξιαρχίας που βρισκόταν άλλα 10χλμ πίσω και με την σειρά της ήταν προπομπός μεραρχίας που ακολουθούσε.
Ο Κωνσταντίνος έστειλε αμέσως επιστολή στην οποία ενημέρωνε τον βούλγαρο μέραρχο ότι η παράδοση της πόλης είναι ζήτημα ωρών , συνιστώντας του να μετακινηθεί αλλού όπου οι στρατηγικές ανάγκες θα ήταν σημαντικότερες.
Όμως σχεδόν ταυτόχρονα 15.15μμ η τουρκική πλευρά αποδεχόταν την άνευ όρων παράδοση και την άμεση έναρξη συζητήσεων που θα καθόριζαν και το τελικό κείμενο.
Στις 19μμ στάλθηκε νέα επιστολή στον βούλγαρο μέραρχο που τον ενημέρωνε για την οριστική παράδοση της πόλης στον ελληνικό στρατό, ενώ τμήματα της 7ης μεραρχίας καταλάμβαναν ορισμένα ζωτικά σημεία γύρω από τον σιδηροδρομικό σταθμό.
Η σταδιακή κατάληψη της πόλης ξεκίνησε τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου και αφού είχε υπογραφεί το τελικό κείμενο.
Την ίδια στιγμή βόρεια της πόλης ο διοικητής της 2ης Μεραρχίας Καλλάρης παρατηρεί φάλαγγα που κατευθυνόταν προς Θεσσαλονίκη…
Η φάλαγγα ήταν βουλγαρικός στρατός που όχι μόνο αγνόησε τις ελληνικές συστάσεις αλλά ξεκίνησε πυρ εναντίον του υποχωρούντος και άοπλου τουρκικού στρατού προσπαθώντας να εμφανίσει το περιστατικό αυτό ως κανονική μάχη που θα της έδινε το δικαίωμα να εμφανισθεί ως συνιδιοκτήτης της πόλης .
(Οι ισχυρισμοί αυτοί θα διαψευσθούν τόσο από τον τουρκικό στρατό , όσο και από τον βρετανό ανταποκριτή Κρώφορδ Πράις (βαλκανικοί πόλεμοι Σελ.100) που ανέφερε ότι στο πεδίο της …μάχης υπήρχαν μόνο τρεις τούρκοι στρατιώτες νεκροί…
Επειδή οι Βούλγαροι εμφανίζονταν αποφασισμένοι να συνεχίσουν την πορεία τους στάλθηκε προς ενίσχυση της 2ης μεραρχίας και η 7η γεγονός που ανάγκασε τους Βούλγαρους να σταματήσουν ,επιχειρώντας πλέον να βάλουν στρατό στην πόλη επικαλούμενοι την ξεκούραση δύο πριγκίπων.
Η ελληνική πλευρά δεν μπορούσε να απορρίψει το αίτημα μιας συμμάχου χώρας , όμως οι Βούλγαροι αθέτησαν την υπόσχεση τους βάζοντας στην πόλη μεγαλύτερο του συμφωνηθέντος στρατό…
Γρήγορα θα γινόταν αντιληπτό ότι μόνο με νέο πόλεμο θα ξεκαθάριζε το τελικό καθεστώς της πόλης…
Γυρεύω το άρθρο, το οποίο αναφέρεται στην δήθεν αποστολή τηλεγραφήματος-διαταγής τού Βενιζέλου προς τον Κωνσταντίνο, να κατευθυνθεί προς Θ/νίκη, το οποίο όμως ουδέποτε εστάλη. Το είχα διαβάσει εδώ κάπου, αλλά δεν το βλέπω τώρα. Λίγη βοήθεια;
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστώ.
Δεν έχω γράψει ακόμη κάτι σχετικό. Έχω αναφερθεί στο παρελθόν στο ζήτημα το οποίο όντως παρουσιάζει ενδιαφέρον και παραμένει μέχρι σήμερα άλυτο. Πάντως ως τώρα δεν έχω δημοσιεύσει κάτι σχετικό...
ΔιαγραφήΕυχαριστώ για την άμεση απάντησή σας.
ΔιαγραφήΑκριβώς. Αυτή την αναφορά γυρεύω.
Εδώ είναι, Φιλίστωρ. Συγγνώμη για την ενόχληση.
Διαγραφήhttp://www.istorikathemata.com/2010/10/times-26-1912.html
Δεν υπάρχει καμία ενόχληση από εσάς...
ΔιαγραφήΜια που τέθηκε το θέμα, τελικά τη Θεσσαλονίκη την κρατήσαμε επειδή μπήκαμε πρώτοι ή επειδή νικήσαμε στον Β Βαλκανικό? Γιατί αν ισχύει το δεύτερο προς τι τόση συζήτηση για τα όποια καθυστερημένα ή εγκαίρως απεσταλμένα τηλεγραφήματα? Ποια η πραγματική σημασία της προ των Βουλγάρων εισόδου του Ελληνικού στρατού στην πόλη για την οριστική έκβαση των γεγονότων? Τι δεν θα γινόταν αν δεν προλαβαίναμε τους Βούλγαρους? Δεν θα τη διεκδικούσαμε τη Θεσσαλονίκη? Θα τη διεκδικούσαμε αλλά δεν θα την παίρναμε? Πώς ενισχύθηκε η θέση μας στις εκ των υστέρων διαπραγματεύσεις? Νομίζω πως αν πρώτα απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα θα εξακριβωθεί και ο βαθμός της σπουδαιότητας της επίλυσης του ζητήματος των τηλεγραφημάτων. Γιατί καλό και πιασάρικο το beati possidentes ως επιχείρημα αλλά και στη Σμύρνη κατέχοντες ήμασταν αλλά διόλου μακάριοι καταλήξαμε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠροφανώς η συζήτηση για τα τηλεγραφήματα έχει να κάνει με τον εθνικό διχασμό και υποκρύπτει πολιτική σκοπιμότητα. Άλλωστε από αυτόν ξεκίνησε καθώς στο ζήτημα αναφέρθηκε για πρώτη φορά ο Βενιζέλος στη "βουλή των Λαζάρων το 1917". Κατά τη γνώμη μου, αν έμπαιναν πρώτοι οι Βούλγαροι στη Θεσσαλονίκη, η πόλη θα χανόταν για την Ελλάδα και δεν θα τη διεκδικούσαμε σε καμμία περίπτωση, καθώς οι Βούλγαροι είχαν ανώτερο στρατό από εμάς. Επίσης έχω πειστεί ότι τα τηλεγραφήματα, αν και όσα στάλθηκαν η παρελήφθησαν, δεν έπαιξαν απολύτως κανένα ρόλο στην τελική προώθηση του ελληνικού στρατού. Ποτέ ο Κωνσταντίνος δεν θα υπέκυπτε σε τηλεγραφήματα σταλθέντα από 300 χλμ από μη στρατιωτικό. Ίσως υποχωρούσε μόνο στον πατέρα του, στον Βενιζέλο για ένα τέτοιο θέμα, ποτέ. Το θέμα των τηλεγραφημάτων είναι κρίσιμο για τον βενιζελικό μύθο που λέει ότι χάρις αυτά προλάβαμε και πήραμε τη Θεσσαλονίκη καθώς άλλαξε η πορεία του στρατού. Αλλά πάντως αυτό δεν ισχύει. Είναι πάντως αξιοσημείωτη η μεγαλειώδης σιωπή όλων που γνώριζαν το ζήτημα (π.χ. Μεταξάς, Δαγκλής, Παρασκευόπουλος κτλ). Ακόμη και ο Βασιλιάς, ο καθ΄ ύλην αρμόδιος σιώπησε! και ποτέ δεν θα μάθουμε την άποψη του.
ΔιαγραφήΣτην ερώτηση τού Γιάννης Γ., νομίζω ότι η απάντηση (πρέπει να) είναι, επειδή μπήκαμε πρώτοι. Αυτή δεν ήταν η συμφωνία με τούς συμμάχους μας στον Α'ΒΠ; Ο καθένας θα κρατούσε τα εδάφη που θ' απελευθέρωνε. Κατά τ' άλλα, η απάντηση τού Φιλίστορος με βρίσκει απολύτως σύμφωνο.
ΔιαγραφήΔεν υπήρχε καμμία συμφωνία διανομής εδαφών ούτε στον Α΄Βαλκανικό, ούτε στον Β΄. Σε όλες τις διαπραγματεύσεις που είχαν προηγηθεί του 1911, οι μελλοντικοί σύμμαχοι αδυνατούσαν να συμφωνήσουν πως θα μοίραζαν τα Ευρωπαϊκά εδάφη της Οθ. Αυτοκρατορίας (αν φυσικά νικούσαν). Η Ελληνοβουλγαρική συμμαχία λίγο πριν την έκρηξη του Α΄Βαλκανικού δεν προέβλεπε τον τρόπο κατανομής των εδαφών. Από την άλλη, πολύ δύσκολα κάποιος θα εκκένωνε εδάφη που κατείχε εν όπλοις. Στον Α΄παγκόσμιο πόλεμο υπήρχαν διανομές εδαφών και καθορισμοί σφαιρών οικονομικής επιρροής κυρίως σε εδάφη της αντίπαλης παράταξης. Και οι δύο συνασπισμοί κρατών μοίραζαν εδάφη που δεν ήλεγχαν με τα γνωστά αποτελέσματα την περίοδο 1918-1926 (και προφανώς δεν αναφέρομαι μόνο στην Ελλάδα).
ΔιαγραφήΕυχαριστώ, Φιλίστωρ. Απορώ πώς είχα πάντα αυτήν την εντύπωση και δεν είμαι ο μόνος. Βρήκα εδώ την παρακάτω αναφορά, αλλά δεν ξέρω πόσο τεκμηριωμένη είναι κι αυτή:
ΔιαγραφήΟ Ελευθέριος Βενιζέλος που ήταν τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, θεωρώντας ότι, αν ξεσπάσει ένοπλη σύγκρουση στα Βαλκάνια χωρίς Ελληνική συμμετοχή θα χανόταν για πάντα η δυνατότητα να υλοποιηθούν οι ελληνικές εθνικές διεκδικήσεις στη Μακεδονία και τη Θράκη, υπέγραψε τον Μάιο του 1912 αμυντική συμμαχία με τη Βουλγαρία. Οι δύο χώρες επίσης δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν για το μοίρασμα των εδαφών της Μακεδονίας και συναίνεσαν απλώς στο να κρατήσει κάθε χώρα όσα εδάφη θα κατάφερνε να αποσπάσει από την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Χρόνια πολλά για την ημέρα.
ΔιαγραφήΤο ερώτημα που θέτω θεωρώ πως έχει αν έχει κάποια αξία είναι ακριβώς επειδή δεν υπήρχε καμιά προσυμφωνία για τη διανομή των εδαφών. Δηλαδή, εννοώ, πως μπορεί να διατείνεται κάποιος πως η κατοχή της Θεσσαλονίκης οφείλεται στην πρόνοιά του να εισέλθει πρώτος στην πόλη όταν στην πραγματικότητα έγινε ολόκληρος πόλεμος για διευκρινιστεί τελικά ο κάτοχός της? Σίγουρα η πρόνοια αυτή δίνει κάποιο πλεονέκτημα αλλά ήταν αυτό αποφασιστικής σημασίας? Λέτε, Φιλίστορα, πως ο βουλγάρικος στρατός ήταν ανώτερος από τον δικό μας. Ωστόσο, πολεμώντας σε συμμαχία με τους Σέρβους, παρά λίγο να φτάσουμε στη Σόφια στον Β Βαλκανικό. Θεωρείτε, δηλαδή, πως δεν θα γινόταν ο δεύτερος πόλεμος αν η Θεσσαλονίκη είχε παραχωρηθεί στους Βούλγαρους? Οι οποίοι Βούλγαροι όμως διεκδικούσαν εδάφη κι από τους Σέρβους. Λέτε πως μάλλον δεν θα τη διεκδικούσαμε τη Θεσσαλονίκη αν είχαν μπει πρώτα οι Βούλγαροι. Άρα, αν δεν διεκδικούσαμε τη Θεσσαλονίκη πολύ περισσότερο δεν θα διεκδικούσαμε ούτε την Κωνσταντινούπολη αν είχαν καταφέρει οι Βούλγαροι να καταβάλλουν τα ευρωπαϊκά στρατεύματα της Τουρκίας και να την καταλάβουν. Δηλαδή, πολεμήσαμε στον Α Βαλκανικό (και) για να πάρει η Βουλγαρία την Κωνσταντινούπολη?
Αγαπητέ Γιάννη καλημέρα,
ΔιαγραφήΟ Βουλγαρικός στρατός ήταν μεγαλύτερος και καλύτερα εξοπλισμένος από τον Ελληνικό. Επίσης στον Α΄Βαλκανικό πόλεμο αντιμετώπισε πολύ μεγαλύτερες Τουρκικές δυνάμεις από τους τρεις συμμάχους του. Ο Β΄Βαλκανικός πόλεμος ήταν κάτι που η Ελλάδα και ο Βενιζέλος επιθυμούσαν να αποφύγουν. Νομίζω ότι ο Βενιζέλος είχε ήδη κάνει μεγάλες υποχωρήσεις για τη χρήση του λιμανιού της Θεσσαλονίκης στους Βούλγαρους, αυτό που αρνιόταν με πείσμα ήταν τη συγκυριαρχία. Η νικηφόρα επέλαση του Ελληνικού στρατού στον Β΄Βαλκανικό πόλεμο οφειλόταν σε δύο παράγοντες: η Βουλγαρία αντιμετώπιζε ταυτόχρονα και τους δύο (Ελλάδα, Σερβία), αλλά και στο μίσος των Ελλήνων στρατιωτών για τους Βούλγαρους καθώς στην προηγούμενη περίοδο οι τελευταίοι είχαν προκαλέσει μια σειρά από μεθοριακά επεισόδια με χαρακτήρα προβοκάτσιας. Η αλληλογραφία όλων των Ελλήνων στρατιωτών και τα απομνημονεύματα όλων των σημαινόντων Ελλήνων στρατιωτικών το αποδεικνύουν αυτό. Το τελευταίο σκέλος του σκεπτικού σας δεν το καταλαβαίνω. Όταν η Ελλάδα μπήκε στον Α΄Βαλκανικό ακόμα και η είσοδος στη Θεσσαλονίκη έμοιαζε απίθανη. Για Κωνσταντινούπολη ούτε λόγος φυσικά. Ο κίνδυνος εισόδου της Βουλγαρίας στη Κωνσταντινούπολη θεωρητικά ίσως υπήρχε, πρακτικά μάλλον όχι. Θυμίζω ότι ακόμη και οι Ρώσοι σταμάτησαν το 1878 έξω από την Πόλη, όταν θα μπορούσαν να την καταλάβουν. Αποκλείω την πιθανότητα οι μεγάλες δυνάμεις να επέτρεπαν μια τέτοια εξέλιξη. Ο μεγάλος κερδισμένος των βαλκανικών πολέμων ήταν η Ελλάδα και όχι η Βουλγαρία, κάτι που έμοιαζε εντελώς απίθανο πριν γίνουν. Η λογική της Ελληνικής συμμετοχής ήταν να "αρπάξει" όσα πιο πολλά μπορούσε η προλάβαινε. Εκπλήσσομαι που δεν πιστεύετε ότι οι ελληνικές αρχές αποδέχονταν μια μεγάλη Βουλγαρία προ των βαλκανικών, όταν αυτό ήταν το κυρίαρχο σενάριο. Σας παραθέτω ένα σύνδεσμο με παλαιότερο άρθρο μου που ακριβώς επισημαίνει ότι ο Βενιζέλος παραδεχόταν ακόμη και τη κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Βούλγαρους υπό την προϋπόθεση ότι θα μας έμενε η Θεσσαλονίκη και θα μας έδιναν τις Σέρρες και το Μοναστήρι.
http://www.istorikathemata.com/2010/01/1912.html
Αγαπητέ Φιλίστορ,
Διαγραφήόταν λέτε πως οι ελληνικές αρχές αποδέχονταν μια μεγάλη Βουλγαρία, ποιον άλλον εννοείτε εκτός του Βενιζέλου? Το βρίσκω ενδιαφέρον ζήτημα μια που και αυτό το στοιχείο αποδεικνύει, δεδομένου πως Μεγάλη Ιδέα, νομίζω, δεν νοείται αφαιρουμένης της Κωνσταντινούπολης που συνιστά τον πυρήνα της, ότι ο Βενιζέλος δεν ήταν μεγαλοϊδεάτης. Ποιοι άλλοι, από εκείνους που συγκαταλέγονται στις τότε αρχές, πιστεύετε πως συμμερίζονταν την άποψή του?
Δεν μπορεί να θεωρηθεί πως υπήρξε σιωπή για το θέμα της εισόδου στη Θεσσαλονίκη και του Μοναστηρίου κλπ., τουλάχιστον εκ μέρους του Μεταξά, από τη στιγμή που το 1939 -1940 το καθεστώς του αναθεώρησε τις βενιζελικές εκδόσεις του ΓΕΣ/ΔΙΣ του 1932. Τα αναφέρει ευσύνοπτα ο Παπαφλωράτος στον α΄τόμο της «Ιστορίας του Ελληνικού Στρατού (1833-1949)», ενώ παραπέμπει και στον Σερεπίσο.
ΔιαγραφήΤην Θεσσαλονίκη, οι Γάλλοι και οι Αμερικάνοι την είχαν προγραμματίσει για τους Βούλγαρους. Μεταξύ δε των Σέρβων και των Βούλγαρων είχε ήδη υπογραφεί συνθήκη για τον μεταπολεμικό καταμερισμό των εδαφών που κατακύρωνε την Θεσσαλονίκη στη Βουλγαρία. Ο Βενιζέλος εισήχθη στην ελλαδική πολιτική σκηνή υποστηριζόμενος απ'τους Γάλλους κατά κύριο λόγο. Αυτοί βρήκαν τον άνθρωπο με τον οποίο εμμέσως θα ήλεγχαν το μέτρο της ελληνικής αναπτύξεως κι αυτός βρήκε τους πάτρωνες που του εξασφάλιζαν πολιτική ηγεμονία, μέσω της επιρροής τους στην προπαγάνδα και σε κρίσιμο τμήμα δεύτερης και τρίτης τάξης ανυπόμονων για ατομικά ωφελήματα κρατικών, πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών παραγόντων, που σήμερα κατ'ουσίαν διοικούν την Ελλάδα. Η πολιτική της Ελλάδας υπό τον Βενιζέλο προ των Βαλκανικών υπήρξε πολιτική κατευναστική, διπλωματική, ''ευαγγελική'' όπως κατηγορήθηκε, τέλος πάντων πολιτική αποφυγής του πολέμου. Παρά ταύτα, η νεοτουρκική αδιαλλαξία και κυρίως η συμμαχία και η κήρυξη επιστράτευσης των Σερβίας-Βουλγαρίας-Μαυροβουνίου, τον έφεραν προ τετελεσμένου όπως ο ίδιος δήλωσε απ'το βήμα της Βουλής τον Ιούλιο του 1913. Πληροφορούμενος μόλις δύο ημέρες πριν, όπως είπε, την επιστράτευση, αναγκάστηκε κατ'ουσίαν να δεχτεί μία ελαττωματική συμμαχική συνθήκη γιατί αν έθετε όρους, δεν θα μας δέχονταν. Στην πράξη η συνθήκη εξυπηρετούσε τελευταία όλων τα συμφέροντα της Ελλάδας. Οι Βούλγαροι, εξασφάλιζαν ότι οι Τούρκοι θα ήταν αδύνατο να μεταφέρουν στρατό από την Ασία στην Ευρώπη, λόγω του ελέγχου των Στενών απ'το ελληνικό ναυτικό. Ο Βενιζέλος έθετε την Ελλάδα και τις κατακτήσεις του στρατού υπό την αίρεση μεταπολεμικής συμφωνίας μεταξύ των συμμάχων, που θα ελάμβανε χώρα υπό την αιγίδα του διεθνούς παράγοντα και ταυτόχρονα απέφευγε να εκτεθεί προσωπικά, όπως θα γινόταν αν υπέγραφε συνθήκη με την οποία θα υποσχόταν τη Μακεδονία και την Θεσσαλονίκη στους Βούλγαρους. Στα απομνημονεύματα του Δούσμανη, αναφέρεται απερίφραστα ότι ο Βενιζέλος τον αποθάρρυνε ανοιχτά για την Θεσσαλονίκη (''αφήστε τις ιδεολογίες, τί την θέλετε την Θεσσαλονίκη").
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτα απομνημονεύματα του Σκουλούδη, υπάρχει εξαιρετικά παραστατική περιγραφή της επιτήρησης υπό την οποία άπαντες οι διπλωματικοί και στρατιωτικοί συνεργάτες που συνόδευσαν τον Βενιζέλο στο Λονδίνο μετά τον Α'Βαλκανικό, τον είχαν θέσει επειδή είχαν αντιληφθεί ότι δεν απείχε πολύ απ'το να παραδώσει την Θεσσαλονίκη (ή ''εβραιούπολη'' όπως την έλεγε). Εξάλλου, και για να επιστρέψουμε στην κατάληψη της πόλης, ουδείς περίμενε να κάνει τέτοιο άλμα ο ελληνικός στρατός όταν ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες. Ο συνδυασμός του ενθουσιασμού και της αυτοθυσίας των Ελλήνων στρατιωτών, της ασταμάτητης πίεσης του Κωνσταντίνου για συνεχή προέλαση και τα τακτικά λάθη των Οθωμανών, δημιούργησαν μία κατάσταση που ουδείς ανέμενε, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλικής αποστολής του 1911 στην Ελλάδα, η οποία επεξεργαζόμενη το προϋπάρχον σχέδιο επιστρατεύσεως μείωσε τις μεταγωγικές μοίρες από 4 σε 2, με αποτέλεσμα ο στρατός να αναγκαστεί να σταματήσει για 5 ημέρες στα Σέρβια μέχρι να φθάσουν τα εφόδια από τη Λάρισα και εν συνεχεία ξανά στον Αξιό, διότι δεν υπήρχαν τα μέσα για τη μεταφορά των γεφυροσκευών. Παρά ταύτα, ξεπεράστηκε κι αυτό το εμπόδιο εκ των ενόντων και με συνεργασία των ντόπιων. Τέλος πάντων, τα περίφημα τηλεγραφήματα του Βενιζέλου για την διευκρίνηση της πορείας του στρατού και την 'ανάγκη να βρεθούμε στην Θεσσαλονίκη μια ώρα αρχύτερα' και τα 'σας καθιστώ υπεύθυνο',και αν ακόμη δεν εστάλησαν μετά την κατάληψη της πόλης,σίγουρα πάντως εστάλησαν όταν αυτή ήταν ήδη απολύτως βέβαιη.Ο σκοπός,προφανής και υστερόβουλος.Να παραστήσει ο ουραγός τον σημαιοφόρο.Εξ ου και το όλως κωμικό και ανούσιο περιεχόμενό τους, προορισμένο μόνο για δημοσιογραφική εκμετάλλευση.Πώς δεν έστειλε τίποτα αντίστοιχες παραγγελίες και στον Σαπουντζάκη να λυθεί το πρόβλημα με τα Γιάννενα στο τσακ μπαμ; Αλλά βέβαια, την κατάκτησή του ο στρατός, αναγκάστηκε να την επικυρώσει ο ίδιος με τη νέα εποποιϊα του Β' Βαλκανικού, τον οποίο ο Βενιζέλος προσπάθησε με λύσσα να αποφύγει επί κοντά ένα εξάμηνο, ανεχόμενος κάθε είδους πρόκληση (αιχμαλωσία μεραρχίας Παγγαίο, βομβαρδισμός Αβέρωφ στην Καβάλα κοκ) και εξευτελισμό, μέχρι να μας δώσει τη λύση η ίδια η Βουλγαρία εξαπολύοντας πρώτη επίθεση. Όταν αργότερα οι Γάλλοι αποφάσισαν ότι αφού δεν τους έκανε τα χατίρια το κράτος, θα το ξήλωναν για να φτιάξουν ένα καινούργιο στην Θεσσαλονίκη, κι ο Βενιζέλος από Πρωθυπουργός του μέτρου, της σωφροσύνης και της ''αψόγου στάσεως'' είχε μεταμορφωθεί σε ασυγκράτητο Ηρακλέα της Μεγάλης Ιδέας, επινοήθηκε και όλη αυτή η οπερέτα με τα Μοναστήρια και τα ''σας απαγορεύω'', για να ξεπλυθεί ο ίδιος αναδρομικά και να συκοφαντηθούν οι άλλοι.
ΑπάντησηΔιαγραφή