Το παιχνίδι της σβούρας (στροβίλου) στην αρχαία Ελλάδα

Σβούρες (στρόβιλοι)

Υλικό: Πηλός
Προέλευση: Καβείριον Θηβών.
Χρονολόγηση: 5ος αι. π.Χ.
Διαστάσεις: Ύψος 11,2 εκ. και διάμ. 8,6 εκ.
Χώρος έκθεσης: Αίθουσα 56, Προθήκη 142, αρ. 5 (αρ. ευρ. 10444)

Οι σβούρες, η μία μελαμβαφής και η άλλη με πλοχμό από κισσόφυλλα στην κεντρική ζώνη, είχε αφιερωθεί στο ιερό του Καβείρου και του Παιδός πλησίον της Θήβας, όπου λάμβαναν χώρα μυστηριακές τελετές για την εξασφάλιση της γονιμότητας ανθρώπων, ζώων και της γης αλλά και για την προστασία των νέων στις διάφορες ηλικιακές φάσεις. Τα κισσόφυλλα παραπέμπουν στα τελετουργικά συμπόσια, χαρακτηριστικά της καβειρικής λατρείας, και τη διάχυτη σε αυτά διονυσιακή ατμόσφαιρα, αφού ο Κάβειρος είχε τα χαρακτηριστικά του Διονύσου.
Oι σβούρες (αρχ. στρόβιλοι) ήταν αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών και των νεαρών γυναικών, όπως φαίνεται σε παραστάσεις αγγείων. Αλλά και ο προστάτης των παιδικών παιχνιδιών Ερμής έχει απαθανατισθεί να απολαμβάνει το παιχνίδι αυτό. Οι στρόβιλοι ήταν γνωστοί από τους προϊστορικούς χρόνους αλλά διαδόθηκαν ιδιαιτέρως από τους αρχαϊκούς χρόνους και εξής.

Κατασκευάζονταν από ξύλο ή -πολύ συχνά- από πηλό. Κάποιοι ήταν διακοσμημένοι με φύλλα κισσού ή ανθέμια ή έφεραν παραστάσεις ζώων.
Σώζονται διάφοροι τύποι τους και ίσως σε αυτό το γεγονός οφείλονται οι εναλλακτικές αρχαίες ονομασίες κώνος, ρόμβος, βέμβιξ Απλοί δίσκοι με οπή στο κέντρο για τη στερέωση μικρού ραβδίου περιστροφής ή δισκόμορφοι με σύμφυτο το κωνικό έξαρμα περιστροφής στο μέσον είναι οι απλούστερες εκδοχές. Συνηθέστερος, όμως, ήταν ο κυλινδρικός τύπος με ένα οξύ άκρο. Η περιστροφή του επιτυγχανόταν με κλωστή ή ένα είδος μαστιγίου, τα οποία τυλίγονταν γύρω από το κυλινδρικό σώμα. Για το λόγο αυτό κάποιες σβούρες φέρουν αυλακώσεις στην περιοχή αυτή. Η χρήση μικρών μεταλλικών στοιχείων πρόσθετε ήχο και έκανε το παιχνίδι διασκεδαστικότερο.
Λευκή λήκυθος της Συλλογής Βλαστού-Σερπιέρη (αρ. ευρ. ΒΣ 5) στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (Αίθουσα 65, προθήκη 15, αρ. 5) απεικονίζει παιχνίδι με σβούρα μεταξύ δύο νεαρών γυναικών. Η εμφάνιση του θέματος σε αγγείο με αποκλειστικά ταφική χρήση υπαινίσσεται θάνατο σε νεαρή ηλικία. Πάντως η λέξη στρόβιλοι εμφανίζεται συχνά σε μαγικούς παπύρους.
ΒιβλιογραφίαH. Winnefeld, "Das Kabirenheiligtum bei Theben", Athenische Mitteilungen 426-427 εικ. 18. Μ. Fitta(επιμ.), Spiele und Spielzeug in der Antike. Unterhaltung und Vergnugen im Altertum, (Στουτγάρδη 1998) 76-78. Γ.Γ. ΚαββαδίαςΟ Ζωγράφος του Sabouroff, Δημοσιεύματα του Αρχαιολογικού Δελτίου αρ. 71, Αθήνα 200, 123 και υποσημ. 865.
(Εθνικό αρχαιολογικό μουσείο)

Σχόλια

  1. Αγαπητέ Φιλίστορ καλημέρα.
    Θα σταθώ στις εξής λεπτομέρειες:
    α. Και αυτό το παιχνίδι όπως και στο «Πηνιόσχημο παιχνίδι (γιο-γιο)» αποτελούν θέμα για ταφική αποκλειστικά χρήση
    β. Στις παραστάσεις απεικονίζονται μόνον (και αν όχι μόνον, κατά κύριο λόγο) γυναικείες μορφές και
    γ. Απετέλεσαν το θέμα διάσημων ζωγράφων
    και θα συμπεράνω ότι δεν μπορεί να αποτελούσαν απλά «δώρα» σε κουρότροφες θεότητες στα πλαίσια τελετής διαβάσεως (στην εφηβεία ή στην άλλη ζωή). Έχω την εντύπωση ότι ίσως ήθελαν να μας πουν ότι «χωρίς κίνηση δεν υπάρχει ζωή». Μάλλον όμως ήθελαν να μας βεβαιώσουν ότι πίστευαν στην «μετά θάνατον ζωή» και η επανάληψη των κινήσεων (η μία κυκλική ενώ η άλλη, εκ των άνω προς τα κάτω) υπονοεί αφ' ενός την θεϊκή προέλευση του ανθρώπου και αφ' ετέρου την φυσική του κατάληξη που είναι η ένωσή του με το θείο, ίσως και μετά από πολλές προσπάθειες (μετενσάρκωση των Πυθαγορείων). Κατά την γνώμη μου η γυναικεία και δη η εφηβική γυναικεία φιγούρα συμβολίζει την ψυχή .
    Το ότι οι αρχαίοι μας πρόγονοι πίστευαν στην μετά θάνατον ζωή ενισχύεται και από την Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια ( Encyclopaedia Judaica) η οποία παραδέχεται: «Προφανώς το δόγμα της αθανασίας της ψυχής εισχώρησε στον Ιουδαϊσμό εξ αιτίας της ελληνικής επίδρασης». Οδυσσεύς
    ΥΓ Τελικά ποιο είναι το σωστό. Να σε αποκαλούμε Φιλίστορα (δημοτική), Φιλίστορ (καθαρεύουσα κατά το ρήτωρ) ή Φιλίστωρ. Με την βάρβαρη επίθεση στην γλώσσα μας ξεχάσαμε την ελληνική. Ο ίδιος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Φίλε Οδυσσέα,
    Πολύ ενδιαφέρουσες οι επισημάνσεις σου. Ειδικά αυτό που γράφεις για "ίσως ήθελαν να μας πουν ότι χωρίς κίνηση δεν υπάρχει ζωή".

    Μπορείς να με λες όπως θες, αλλά θα προτιμούσα το "φιλίστωρ", καθώς με αυτήν την μορφή χρησιμοποιώ το ψευδώνημο από την αρχή. Το σωστό πάντως είναι φιλίστωρ και ας γράφεται η λέξη "ιστορία" με όμικρον.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Το λέω επειδή επειδή σου απευθύνω τον λόγο στην κλητική πτώση....Καλημέρα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Φιλι'στορα είναι το σωστό να τον αποκαλης φίλε μουΦιλι'στορα είναι το σωστό να τον αποκαλης φίλε μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας