Σύντομος Ιστορία της Ουγγαρίας από τον Μεσαίωνα (900 μ. X.) ως την ένταξη της στο ΝΑΤΟ (1999)

Το άγαλμα του Βασιλιά Στέφανου Α΄

Οι πρόγονοι των σημερινών Ούγγρων ήταν οι Μαγυάροι, ένας νομαδικός σλαβικός πολεμοχαρής λαός που ο θρύλος λέει ότι ξεκίνησε από τις πηγές του Βόλγα και έφτασε στην περιοχή της σημερινής Ουγγαρίας τον 9ο αιώνα μ. Χ. Αρχηγός των Μαγυάρων κατά την μετακίνηση αυτή ήταν ο Αρπάντ, ενώ οι Μαγιάροι από την στιγμή που έφτασαν στην περιοχή της σημερινής Ουγγαρίας εξαπέλυσαν μια σειρά από αιματηρές επιδρομές προς την Δύση και το Βυζάντιο. Όλα άλλαξαν μετά την συντριβή των Μαγυάρων στο Λεχβελντ το 955 μ. Χ. από τον Γερμανό Βασιλιά Όθωνα τον Ά. Σε εκείνη την συγκυρία, ο αρχηγός των Μαγιάρων Βαηκ αποφάσισε να συγκρότηση ένα αυτόνομο κράτος στα Δυτικά πρότυπα. Άλλαξε το ονομα του σε Στέφανος, βαπτίστηκε Χριστιανός, επέτρεψε την διάδοση του Χριστιανισμού στην περιοχή που ήλεγχε και τελικώς στέφθηκε πρώτος Βασιλιάς των Ούγγρων την 1η Ιανουαρίου 1001. Το στέμμα της Ουγγαρίας του απέστειλε ο ίδιος ο Πάπας Συλβέστρος ο ΙΙ. Ο Στέφανος ο Ά εξόντωσε όσους αντιστέκονταν στο πρόγραμμα του, κατήργησε την δουλεία στο νέο Βασίλειο, καθιέρωσε τον σεβασμό της ιδιωτικής περιουσίας και ένα καθεστώς μετριοπαθούς φορολογίας.

Η Ουγαρία γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθιση τον 12ο αιώνα μ.Χ. καθώς έγινε κέντρο εμπορίου και ενδιάμεσος σταθμός όσων ταξίδευαν στους Άγιους Τόπους είτε ως προσκυνητές είτε ως πολεμιστές. Η πρώτη μεγάλη καταστροφή της Ουγγαρίας έγινε το 1240 μ. Χ. από την επιδρομή των Μογγόλων και της "Χρυσής Ορδής". Μετά την αιφνιδιαστική αποχώρηση των Μογγόλων, ο Βασιλιάς Μπέλλα ΙV αναγκάστηκε να χτίσει την Χώρα του σχεδόν από την αρχή. Σύντομα το (μάλλον ασήμαντο πλέον) στέμμα της Ουγγαρίας πέρασε διαδοχικά στον Ροβέρτο του Αντζού (1308-1342), στον Λουδοβίκο τον Α΄ (1342-1382), για να καταλήξει ένα απλό πετράδι στο λαμπερό στέμμα του Σιγισμούνδου του Λουξεμβούργου (1387-1437), που ήταν στην εποχή του, ο ισχυρότερος Βασιλιάς της Ευρώπης (Βασιλιάς της Γερμανίας και τιτουλάριος της Βοημίας). Ήδη είχε αναφανεί ο Τουρκικός κίνδυνος και ο Σιγισμούνδος οργάνωσε μια σταυροφορία εναντίον τους. Ηττήθηκε όμως στην Νικόπολη και έτσι η Ουγγαρία βρισκόταν σε πολύ μεγάλο κίνδυνο από τους Οθωμανούς. Ο διάδοχος του Αλβέρτος εμπιστεύθηκε την άμυνα της Ουγγαρίας στον Ιωάννη Ουνιάδη, έναν πλούσιο γαιοκτήμονα της Τρανσυλβανίας. Αυτός σε ένα βάθος 20 ετών κατάφερε να αναχαιτίσει προσωρινά την Οθωμανική λαίλαπα χάνοντας αρχικά την μάχη της Βάρνας (1444), αλλά συντρίβοντας τελικά του Οθωμανούς στο Βελιγράδι (1456), σώζοντας έτσι την Ευρώπη για 70 χρόνια.

To υπέροχο σύμπλεγμα αγαλματων με τον Ματθία Κορβίνο

Το 1458, για πρώτη φορά στην Ιστορία της Χώρας, η Ουγγρική Δίαιτα θα εκλέξει για Βασιλιά της όχι κάποιο γαλαζοαίματο, αλλά τον Ματθία Κορβίνο (1458-1490), νεότερο γιο του Ουνιάδη και τον σημαντικότερο Βασιλιά της εποχής πριν την Οθωμανική κατάκτηση. Ο Ματθίας κατάφερε να αναχαιτίσει περαιτέρω τους Οθωμανούς, έκανε μια σειρά από μεγάλα οχυρωματικά έργα στην Βούδα, έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την Αναγέννηση, τις Τέχνες και τον Ανθρωπισμό και δημιούργησε τον λαϊκό Ουγγρικό πολιτισμό όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Μετά τον θάνατο του Ματθία, ένας ξεσηκωμός των χωρικών κατά της καταπίεσης των ευγενών, άνοιξε τον δρόμο στην Οθωμανική κατάκτηση και τον Σουλεΐμάν τον Μεγαλοπρεπή. Η κατάκτηση της Ουγγαρίας σφραγίστηκε από την ήττα των Ούγγρων στο Μόχακς (29 Αυγούστου 1526) όπου σκοτώθηκε και ο Βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΙ, ενώ η Βούδα κατακτήθηκε λίγες μέρες μετά χωρίς αντίσταση.

  Το σκοτάδι της Τουρκοκρατίας στην Ουγγαρία διήρκεσε σχεδόν 160 χρόνια και τα μόνα σημάδια που άφησε ήταν μια σειρά από ταπεινά Τουρκικά λουτρά και χαμάμ, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα σε

Η απελευθέρωση της Βούδας από τον Ευγένιο της Σαβοΐας

οικτρή κατάσταση στην όχθη της Βούδας μπροστά από τον όμορφο λόφο του Γκίλμπερτ. Ο βασιλικός οίκος των Αψβούργων έδειξε ενδιαφέρον για την τύχη της Ουγγαρίας και μετά από 30 πολιορκίες, ο Ευγένιος της Σαβοΐας κατάφερε να απελευθερώσει την ισοπεδωμένη Βούδα. Η συνθήκη του Κάρλοβιτς το 1699 απάλλαξε την Ουγγαρία από το Οθωμανικό σκότος για πάντα. Οι Αψβούργοι την αντιμετώπιζαν ως μεθοριακή ζώνη της αυτοκρατορίας τους και κατέπνιγαν βίαια όλες τις προσπάθειες ανεξαρτητοποίησης. Τον 18ο αιώνα, όταν κόπασε η αναστάτωση που έφεραν οι πόλεμοι με τους Τούρκους και τα επαναστατικά κινήματα, ακολούθησαν δεκαετίες σχετικά ήρεμης ανάπτυξης. Μετά τις μεγάλες καταστροφές η χώρα ανοικοδομήθηκε και πάλι: ανεγέρθηκαν μέγαρα, καθεδρικοί ναοί, βιβλιοθήκες και σχολεία, αναγεννήθηκαν τα γράμματα, τα οποία έπαιρναν ώθηση από το κίνημα για την ανανέωση της ουγγρικής γλώσσας.

Ο ποιητής Πετόφυ μιλάει στα πλήθη

Οι Αψβούργοι άθροισαν τα εδάφη της Ουγγαρίας στην αχανή αυτοκρατορία τους, αλλά από τις αρχές του 19ου αιώνα και μετά, οι Ούγγροι απαιτούσαν συνεχώς την εθνική τους ανεξαρτησία. Η σημαντικότερη κίνηση για την Ουγγρική ανεξαρτησία έγινε στην Πέστη στις 15 Μαρτίου 1848 με αρχηγό τον αστό πολιτικό Κόσιθ (Kosuth) και μεγάλο εμπνευστή τον Εθνικό ποιητή της Ουγγαρίας Πετόφι (Petofi). Η κίνηση αυτή έλαβε ένοπλο χαρακτήρα ενισχύθηκε από Πολωνούς και Ιταλούς εθελοντές και πέτυχε κάποιες νίκες εις βάρος του Αυστριακού στρατού. Τελικώς όμως η Ουγγρική Εθνική επανάσταση καταπνίχθηκε εύκολα την επέμβαση του Ρωσικού στρατού στ πλαίσια της περίφημης "Ιερής Συμμαχίας".

Η Ουγγρική θέληση για ανεξαρτησία και η παθητική αντίσταση κατά των Αυστριακών Αρχών, ανάγκασε τον Αψβούργο Φραγκίσκο Ιωσήφ τον Α΄ να συμβιβαστεί και να υπογράψει μια σειρά από μεγάλες παραχωρήσεις αυτονομίας στην Ουγγαρία που τελικώς οδήγησαν στην ίδρυση του κράτους της Αυστροουγγαρίας (1867). Η διάλυση του κράτους αυτού επήλθε λόγω της συμμετοχής του Φραγγίσκου Ιωσήφ στον πολύνεκρο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Η Ουγγαρία, χάρις μια μετριοπαθή Δημοκρατική επανασταση υπό τον Μιχαήλ Καρόλι, ανεξαρτητοποιήθηκε και υπέγραψε χωριστή συνθήκη ειρήνης με την Αντάντ. Τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα στην Ουγγαρία, παρά τον αναδασμό της γής που έκανε ο Καρόλι, οδήγησαν στο κομμουνιστικό πραξικόπημα υπό τον Μπέλα Κουν, ο οποίος συμμάχησε με τους μετριοπαθείς σοσιαλιστές και κατέλαβε την εξουσία για 133 ημέρες. Οι 133 αυτές ημέρες περιείχαν εντυπωσιακές οικονομικές μεταρρυθμίσεις (απαλλοτρίωση όλης της καλλιεργήσιμης γης κτλ) που όμως ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων. Η εξουσία του Μπέλα Κουν όμως καταλήθηκε όταν το καθεστώς του ηττήθηκε από τους Ρουμάνους που κατέλαβαν την Βουδαπέστη στις 3 Αυγούστου 1919 και την λεηλάτησαν.

Μπέλα Κουν

Η ήττα του νέου καθεστώτος διευκόλυνε την οργάνωση των αντιπάλων του. Δημιουργήθηκε ένας στρατός από 25.000 άνδρες με σκοπό την ανακατάληψη της Βουδαπέστης και την τιμωρία των κομμουνιστών του Μπέλα Κουν. Αρχηγός του στρατού αυτού  αναδείχθηκε ο ναύαρχος Μίκλος Χόρτυ, ένας συντηρητικός αξιωματικός με τάσεις προς τον αντισημιτισμό και τον Φασισμό ου είχε αρχίσει να εδραιώνεται τότε στην Ιταλία. Ο Χόρτυ ανακατέλαβε την Βουδαπέστη, εκτέλεσε 5.000 κομμουνιστές με συνοπτικές διαδικασίες, φυλάκισε περίπου 50.000 πολιτικούς του αντιπάλους, ενώ πάνω από 70.000 αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Χώρα. Με την συνθήκη του Τριανόν στις 4 Ιουνίου 1920 που σφράγιζε τον Ά παγκόσμιο πόλεμο σε σχέση με την κεντρική Ευρώπη, οι σύμμαχοι της Αντάντ μείωσαν τα εδάφη της Ουγγαρίας σημαντικά (η Τρανσυλβανία δώθηκε στην Ρουμανία, ενώ άλλα Ουγγρικά ως τότε εδάφη δώθηκαν στην Ιταλία, στην Πολωνία και στην Τσεχοσλοβακία). Η συνθήκη αυτή εξόργισε την Ουγγρική κοινή γνώμη που επιζητούσε από την πρώτη στιγμή την αναθεώρηση της. Η τάση αυτή ευνόησε τον Χόρτυ που έμεινε στην εξουσία ως δικτάτορας κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου και συμμάχησε με την Ιταλία του

Ναύαρχος Χόρτυ

Μουσολίνι και την νέα αναδυόμενη υπερδύναμη του Χίτλερ. Χάρις σε αυτή την συμμαχία τον Νοέμβριο του 1938 η Ουγγαρία έλαβε τα εδάφη της Σλοβακίας μετά την είσοδο του Χίτλερ στην Πράγα και την διάλυση της Τσεχοσλοβακίας. Τον Ιούνιο του 1941 ο Χόρτυ και η Ουγγαρία συμμετείχαν στην επίθεση κατά της κομμουνιστικής Ρωσίας (επιχείρηση "Μπαρμπαρόσα") με μια ολόκληρη στρατιά, επωφθαλμιόντας περαιτέρω εδάφική αποκατάσταση εις βάρος της Πολωνίας. Η στρατιά αυτή διαλύθηκε τον φοβερό χειμώνα του 1941-1942, ενώ μετά την ήττα των Γερμανών στο Στάλινγκραντ και την απώλεια 40.000 Ούγγρων (70.000 αιχμαλωτίστηκαν!!), ο Χόρτυ ξεκίνησε μυστικές διαπραγματεύσεις με τους Συμμάχους. Οι Γερμανικές μυστικές υπηρεσίες έμαθαν για τις διαπραγματεύσεις αυτες και ο Χίτλερ κατέλαβε την Ουγγαρία τον Μάρτιο του 1944 ανατρέποντας τον Χόρτυ και τοποθετώντας πρωθυπουργό τον Φέρεντς Σάλαζυ που ήταν ο επικεφαλής ενός Ναζιστικού Ουγγρικού κινήματος με το όνομα "Σταυρός σαν βέλος".

mathias rakosi

Οι Γερμανοί προσπάθησαν να αντισταθούν στην Βουδαπέστη στους επελαύνοντες Ρώσσους και να αλλάξουν την ροή του πολέμου. Αντιστάθηκαν επί δύο μήνες σθεναρά οχυρώνοντας το "κάστρο της Βούδας" που βρίσκεται στον λόφο Γκέλερτ. Μετά την ήττα τους, αποχώρησαν από την παλιά πόλη της Βούδας ανατινάσσοντας όλες τις γέφυρες που οδηγούσαν στην πεδιάδα της Πέστης. Η Ουγγαρία απελευθερώθηκε στις 4 Απριλίου 1945, με την συνθήκη των Παρισίων αποκαταστάθηκε στα σύνορα του 1938 και ανακυρρήχθηκε δημοκρατία την 1η Φεβρουαρίου 1946 με πρώτο πρόεδρο τον Ζόλταν Τίλντυ.

Στην μοιρασιά του κόσμου που έγινε στην Τεχεράνη ανάμεσα στον Τσώρτσιλ, τον Ρούσβελτ και τον Στάλιν η Ουγγαρία λόγω γεωγραφίας κατακυρώθηκε στο κομμουνιστικό στρατόπεδο. Έτσι μετά από την απέλαση των μελών της πρώτης Ουγγρικής κυβέρνησης στην Σιβηρία από την KGB, τις εκλογές του 1947 κέρδισε το κομμουνιστικό κόμμα με τον Ματίας Ράκοζυ, παλαιό υπουργό της κυβέρνησης του Μπέλα Κουν. Τότε ξεκίνησε μια αυτάρχικη σταλινική περίοδος διακυβέρνησης  της Ουγγαρίας με πρώτο θύμα την καθολική εκκλησία της οποίας απαγορεύτηκαν οι δημόσιες εκδηλώσεις ενώ ο

Ίμρε Νάγκυ

Καρδινάλιος Μιντζέντυ συννελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά ως αντίπαλος του νέου καθεστώτος. Ακολούθησαν χιλιάδες εκτελέσεις αντικομμουνιστών, όπως του παλαιού υπουργού Λάζλο Ράικ), αλλά και μια σοβαρή επειδήνωση των οικονομικών της Χώρας λόγω των απότομων οικονομικών μέτρων που ελαμβάνοντο (υποχρεωτική κολλεκτιβοποίηση, κατάργηση ιδιωτικής πρωτοβουλίας κτλ). Ο θάνατος του Στάλιν και η άνοδος του Χρούστσόφ στην εξουσία το 1953, βελτίωσε την κατάσταση στην Ουγγαρία. Ο Ρακόζυ απομακρύνθηκε και στην θέση του τοποθετήθηκε ο μετριοπαθής και μεγάλος πολιτικός της σύγχρονης Ουγγαρίας Ίμρε Νάγκυ.

Η επέμβαση του Ρωσικού στρατού

Ο Νάγκυ προσπάθησε να κάνει μια σειρά από μετριοπαθείς οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις για να διορθώσει τα κακώς κείμενα του κομουνιστικού καθεστώτος στην Ουγγαρία. Ο μεταρρυθμιστικός οίστρος του Νάγκυ δεν συγκίνησε ιδιαίτερα τους κομμουνιστές που δύο χρόνια αργότερα τον "ξήλωσαν" από το αξίωμα του και τον διέγραψαν από το Κ.Κ.Ο. Η απομάκρυνση αυτή ενόχλησε την κοινή γνώμη της Ουγγαρίας. Μετά τις αποκαλύψεις του Χρουστσώφ για τα Σταλινικά εγκλήματα στο 20ο συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, στις 23 Οκτωβρίου 1956 μια αυθόρμητική ειρηνική διαδήλωση φοιτητών στην Βουδαπέστη εξελίχθηκε σε ογκώδη και μαζική επανάσταση των απλών Ούγγρων που απαιτούσαν εκλογές, ελευθερία του Τύπου και αποχώρηση των Ρωσικών στρατευμάτων που στάθμευαν στην Ουγγαρία.

Αντισταλινικές εκδηλώσεις

Ο Ρακόζυ παραιτήθηκε και ο Έρνο Γκέρο που τον διαδέχθηκε, ζήτησε να επέμβει ο Ρωσικός στρατός. Ήδη όμως στην εξέγερση συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες Ούγγροι και η κατάσταση βρισκόταν εκτός ελέγχου. Ο Χρούστσοφ για να κερδίσει χρόνο, έφερε ξανά στην εξουσία τον Νάγκυ, ο οποίος προσπάθησε ξανά να υλοποιήσει το μετριοπαθές μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του. Τελικώς όμως έμεινε στην εξουσία μόνο 11 μέρες. Μεγάλες δυνάμεις του Ρωσικού στρατού εισέβαλαν στην Ουγγαρία "αποκαθιστώντας την τάξη" σε δύο εβδομάδες. Σκηνές αλλοφροσύνης εκτυλίχθηκαν στους δρόμους, με τεθωρακισμένα να αντιμετωπίζουν άοπλους διαδηλωτές. Η ρωσική καταστολή οδήγησε σε 3.000 νεκρούς, 13.000 τραυματίες, 200.000 άνθρωποι αυτοεξορίστηκαν (το 2% του συνολικού πληθυσμού), ενώ ο Νάγκυ και το τελευταίο υπουργικό συμβούλιο εξορίστηκαν αρχικά στην Ρουμανία, καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν 2 χρόνια μετά.

Ούγγροι πολίτες "καταλαμβάνουν" Ρωσικο τεθωρακισμένο

Μετά την αιματηρή καταστολή της εξέγερσης, την εξουσία στην Ουγγαρία ανέλαβε ο Γιάνος Κάνταρ και την διατήρησε για 22 χρόνια (1966-1988). Αρχικώς ο Κάνταρ συνδέθηκε μοιραία με την σκληρή γραμμή της Σοβιετικής πολιτικής και κυβέρνησε με αυταρχισμό και καταπίεση. Όσο περνούσαν τα χρόνια όμως, ο Κάνταρ χαλάρωνε την πολιτική καταπίεση, με ήπιες μεταρρυθμίσεις που προέβλεπαν έναν περιορισμένο ιδιωτικό τομέα. Η πτώση του τείχους όμως το 1989, έφεραν ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις και στην Ουγγαρία. Ο Κάνταρ απομακρύνθηκε και στις 16 Ιουνίου 1989 η εθνοσυνέλευση της Ουγγαρίας αποκατέστησε την εξέγερση του 1956 και την μνήμη του Ίμρε Νάγκυ, ενώ έγινε επίσημη κρατική κηδεία στην μνήμη του. Τον Μάιο του 1990 οι υπουργοί εξωτερικών της Αυστρίας και της Ουγγαρίας συμβολικά έκοψαν τα άγκαθωτά σύρματα στα σύνορα των δύο χωρών, ενώ τον Οκτώβριο η Εθνοσυνέλευση άλλαξε την ονομασία της Χώρας από Σοσιαλιστική Δημοκρατία σε Δημοκρατία της Ουγγαρίας. Λίγους μήνες μετά, χάρις μια συμφωνία με τον Γκορμπατσώφ, αποχώρησαν τα σοβιετικά στρατεύματα και έγιναν οι πρώτες ελευθερες εκλογές. Η τελική πτώση της ΕΣΣΔ το 1991 επέτρεψε στην Ουγγαρία να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ (1999) και της Ευρωπαικής Ένωσης (2004)

Ι. Β. Δ.

Πηγές

Claudia Sugliano, Places and history in Hungary, εκδόσεις White stars publishers

http://impulzus.sch.bme.hu/info/hunhist.html