Μια σύντομη αναδρομή στην Ιστορία της Αρναίας

(Σημ. Φιλίστωρος: για τον φίλο μου τον  Γ. Β. που παντρεύτηκε το Σάββατο ) 

Μοναδική πηγή για την Αρναία της αρχαιότητας είναι ο Θουκυδίδης , που αναφέρει ότι ο στρατηγός Βρασίδας, κατευθυνόμενος με τον στρατό του από την Ακανθο προς την Αμφίπολη, αναχώρησε από την πόλη Αρναί. «΄Επί ταύτην (τήν ΄Αμφίπολιν) ουν ο Βρασίδας άρας εξ’ ΄Αρνών της Χαλκιδικής επορεύετο τω στρατώ και αφικόμενος περί δείλην επί τον Αυλώνα και Βορμίσκον» (Θουκυδίδης IV,103). Λαμβάνοντας υπόψιν την πορεία του στρατηγού αλλά και ερείπια αρχαίων τειχών, κεραμοσκεπών τάφων και πλήθους οστράκων, υποθέτουμε ότι η θέση της αρχαίας πόλης Αρναί βρισκόταν στα βόρεια του λόφου του Προφήτη Ηλία. Κατά μία άλλη εκδοχή γύρω από το ύψωμα αυτό βρισκόταν η αρχαία πόλη Αυγαία και ο λόφος του Αη-Λια ήταν η ακρόπολή της. Πιθανολογείται ότι η πόλη Αρναί ήταν αποικία των Ανδρίων, εφ’όσον στην ΄Ανδρο υπήρχε πόλη που ονομαζόταν ΄Αρνη μετά τους Περσικούς πολέμους. Είναι τελείως άγνωστα ο χρόνος και τα αίτια καταστροφής των Αρνών. Πιθανόν να ήταν μία από τις 32 πόλεις της Ολυνθιακής Ομοσπονδίας που κατέστρεψε ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος ο Β΄. Μετά την καταστροφή των Αρνών, η ίδια τοποθεσία δεν φαίνεται να ξανακατοικήθηκε.

Στο τέλος του 15^ου αιώνα δημιουργείται στον τόπο ένας μεγάλος οικισμός η Λιαρίγκοβη ή Λιαρίγκοβα, -ελληνοσλαβική λέξη που πιθανόν σημαίνει σωρό κόπρου από τις λέξεις λιέρα (κόπρος) και γκοβνή (σωρός), επειδή η πεδιάδα ήταν τόπος βοσκής ζώων της μονής Κωνσταμονίτου. Η επικρατέστερη εκδοχή αποδίδει την ίδρυσή της σε εργάτες που προέρχονταν από τους γύρω οικισμούς και από άλλες περιοχές της Ελλάδας και της Βουλγαρίας, οι οποίοι και εγκαταστάθηκαν στο μετόχι της μονής Κωνσταμονίτου. Κατά την προεπαναστατική περίοδο, η Λιαρίγκοβη είναι μια από τις 12 κοινότητες που αποτελούν τα Μαντεμοχώρια: Γαλάτιστα, Βάβδος, Ραβνά , Πετροκέρασα, Σταυρός, Βαρβάρα, Λιαρίγκοβη, Νοβοσέλο (Νεοχώρι), Μαχαλάς (Στάγειρα), ΄Ισβορος (Στρατονίκη), Χωρούδα, Ρεβενίκια (Μ. Παναγιά) και Ιερισσός, οι κάτοικοι των οποίων εργάζονταν ως μεταλλωρύχοι στα μεταλλεία Ολυμπιάδας-Στρατωνίου και στη συνέχεια τα εκμεταλλεύονταν οι ίδιοι κοινοτικά.

Η Πύλη το 1775 δέχτηκε να εμπιστευτεί την εκμετάλλευση των μεταλλείων στα Μαντεμοχώρια, τα οποία οργανώθηκαν σε συνεταιρισμό, με την υποχρέωση να της παραχωρούν ένα μέρος από την παραγωγή τους. Η Αρναία την προεπαναστατική αυτή εποχή ήταν η μεγαλύτερη κωμόπολη των Μαντεμοχωρίων. Ο Γάλλος πρόξενος της Θεσσαλονίκης Cousinéry δίνει αρκετές πληροφορίες για τις συνθήκες ζωής των κατοίκων στο τέλος του 18^ου και αρχές του 19^ου αιώνα, αναφέροντας ιδιαίτερα για την Αρναία ότι ήταν η πρωτεύουσα της Ομοσπονδίας, ένα μεγάλο χωριό με 400 σπίτια. Ως το 1805 τα χωριά της Ομοσπονδίας εξαρτιόταν άμεσα από την Κωνσταντινούπολη. Από το 1805 ως το 1819 εξαρτιόταν από τον Μπέη των Σερρών και από το 1819 ως το 1821 , όταν ξέσπασε και στη Χαλκιδική η Επανάσταση και πάλι από την Κωνσταντινούπολη. Η Αρναία ήταν τότε ένα από τα 42 χωριά που κάηκαν από τον Μπαϊράμ – πασά.

Μετά την καταστροφή της οι κάτοικοι της Λιαρίγκοβης που επέστρεψαν άρχισαν πάλι να χτίζουν το καμένο χωριό τους. Το 1854, όταν έγινε η επανάσταση του Τσάμη στην Χαλκιδική, τα Μαντεμοχώρια δεν υπέστησαν καμία νέα καταστροφή από τους Τούρκους. Κατά τα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα η Αρναία και η περιοχή της δεν γνώρισαν σλαβική προπαγάνδα, γεγονός που δεν τους απέτρεψε να σχηματίσουν Επιτροπή ΄Αμυνας με καθοδήγηση του Προξενείου Θεσσαλονίκης. Στις 2 Νοεμβρίου 1912 ελευθερώθηκε από τους Τούρκους. Μέχρι το 1928 το επίσημο όνομα του χωριού ήταν Λιαρίγκοβα. Η επιτροπή μετονομασίας χωριών, έχοντας υπόψη της τις δύο εκδοχές, ότι δηλαδή πιθανόν να ήταν χτισμένες κοντά σ’ αυτήν οι αρχαίες πόλεις Αρναί και Αυγαία, μετονόμασε την κωμόπολη σε Αρναία , ενώνοντας την συλλαβή Αρν- των Αρνών με την κατάληξη –αία της Αυγαίας.

Πριν την Επανάσταση του 1821, αλλά και μετά , οι κύριες ασχολίες των κατοίκων, εκτός από τα μεταλλεία, ήταν η γεωργία, η κτηνοτροφία, η μελισσοκομία, η ύφανση χαλιών και το εμπόριο ξυλείας και ζώων. Γύρω στο 1932 η Αρναία ήταν το πιο μεγάλο χωριό της Βόρειας Χαλκιδικής με 3000 κατοίκους. Την εποχή αυτή οι κάτοικοι είναι κυρίως μελισσοτρόφοι, ξυλουργοί, κατασκευαστές παπουτσιών και έμποροι.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική - ΑΡΝΑΙΑ (Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα)

Όρος Χολομώντας Χαλκιδικής ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε

Χαλκιδική (Εκδόσεις Ζαρζώνη)