Οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963 και η άνοδος της "Ένωσης Κέντρου" στην εξουσία

Ο Γεώργιος Παπανδρέου
σε προεκλογική συγκένυτρωση
το 1961
Μετά την παραίτηση του Κ. Καραμανλή στις 11 Ιουνίου 1963 δημιουργείται ένα νέο πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα. Τα ανάκτορα προχωρούν στη συγκρότηση «μεταβατικής» κυβέρνησης υπό τον Π. Πιπινέλη (19 Ιουνίου), η οποία παίρνει μεν ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή (26 Ιουνίου), αδυνατεί όμως να ασκήσει συγκεκριμένη πολιτική. Έτσι, στις 26 Σεπτεμβρίου η Βουλή διαλύεται και προκηρύσσονται νέες βουλευτικές εκλογές.

Μια μέρα μετά από τη διάλυση της Βουλής ο Πιττινέλης παραιτείται και σχηματίζεται υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον δικαστικό Σ. Μαυρομιχάλη. Ο τελευταίος οργανώνει με υποδειγματικό τρόπο την εκλογική αναμέτρηση της 3ης Νοεμβρίου, πράγμα όχι εύκολο, αν σκεφτεί κανείς ότι την εποχή εκείνη τα πολιτικά πάθη βρίσκονταν στην κορύφωση τους.
Τα αποτελέσματα. Οι εκλογές εκείνες άλλαξαν ολοκληρωτικά τον πολιτικό χάρτη της Ελλάδας και έφεραν «τα πάνω κάτω». Η Ένωση Κέντρου υπερίσχυσε με σχετικά μικρή διαφορά της ΕΡΕ (με 42,3 % έναντι 39,4%) και κέρδισε 138 βουλευτικές έδρες, έναντι 132 των αντιπάλων της. Τρίτο κόμμα ήρθε η ΕΔΑ, με 14,5% και 28 έδρες.
Το αποτέλεσμα αυτό δεν εξασφάλιζε βέβαια στους νικητές αυτοδύναμη πλειοψηφία, αποτελούσε όμως τη δικαίωση του «ανένδοτου αγώνα» που είχε ξεκινήσει ο Γεώργιος Παπανδρέου το 1961. Κι αυτό, γιατί επιτέλους απομακρυνόταν από την εξουσία η δεξιά παράταξη (μετά από 10 χρόνια συνεχούς διακυβέρνησης) και δημιουργούνταν προϋποθέσεις για περαιτέρω αύξηση του ποσοστού των αντιδεξιών δυνάμεων (με δεδομένο το κλίμα ενθουσιασμού που δημιούργησε η νίκη στη μια πλευρά και το κλίμα απογοήτευσης και σύγχυσης στην άλλη).
Εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963. Πολίτες περιμένουν
στην ουρά να ψηφίσουν.
Ανάμέσα τους και ο δημοφιλής Γ.Πάντζας
Η στάση των πολιτικών δυνάμεων. Από την επομένη των εκλογών ο Γ. Παπανδρέου, διαισθανόμενος την υπέρ του κόμματος του δυναμική, προσανατολίστηκε σε δυο κατευθύνσεις: Αφενός να κατευθυνθεί προς νέα εκλογική αναμέτρηση και αφετέρου να πάρει αμέσως την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, έστω και μειοψηφίας (για να σηματοδοτήσει την πολιτική αλλαγή και να αξιοποιήσει τη μεταβατική περίοδο). Από την άλλη όχθη, η ΕΡΕ βρέθηκε σε δεινή θέση, και κινήθηκε προς δυο μάλλον αντιφατικές κατευθύνσεις. Αφενός να εμποδίσει την άμεση πρωθυπουργοποίηση του Παπανδρέου και αφετέρου να αποφύγει νέες εκλογές. Τέλος, η ΕΔΑ προσπάθησε να δημιουργήσει κλίμα συνεργασίας με την Ένωση Κέντρου, μιας συνεργασίας που στην καλύτερη περίπτωση θα εκφραζόταν σε κυβερνητικό επίπεδο και στη χειρότερη σε επίπεδο στήριξης μιας κεντρώας κυβέρνησης (με ότι αυτό συνεπαγόταν στην προώθηση των πολιτικών της στόχων). Ως προς τα ανάκτορα, η ψυχρότητα στις σχέσεις με τον Καραμανλή ήταν από καιρό δεδομένες, ενώ διαφαίνονταν προοπτικές προσέγγισης με το Κέντρο, μετά από μια μακρό περίοδο έντασης στις μεταξύ τους σχέσεις. Στην προσέγγιση αυτή σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε ο «δεύτερος τη τάξει» ηγέτης της Ένωσης Κέντρου, ο Σοφοκλής Βενιζέλος.
Στις 5 Νοεμβρίου 1963 ο Παπανδρέου ανέβηκε στ' ανάκτορα και πήρε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, όχι όμως και το δικαίωμα διάλυσης της Βουλής. Δυο μέρες αργότερα ανέλαβε την πρωθυπουργία, γεγονός που προκάλεσε τις οργισμένες αντιδράσεις της ΕΡΕ, η οποία (με ανακοινώσεις και με δημοσιεύσεις στις εφημερίδες της) εγκαινίασε μια ακραία αντιπολιτευτική τακτική, μιλώντας για «κομουνιστικό κίνδυνο», για «διάλυση της εθνικής οικονομίας» κλπ. Σημειώνεται ότι η κυβέρνηση εκείνη αποτελούνταν από στελέχη που πρόσκεινταν περισσότερο στον Γ. Παπανδρέου και ελάχιστα στον φιλικό προς τα ανάκτορα Σ. Βενιζέλο. Ενδιαφέρον είναι, ακόμα, ότι το νευραλγικό υπουργείο Εθνικής Άμυνας διατήρησε (με απαίτηση του Παύλου) ο υπηρεσιακός Δ. Παπανικολόπουλος.
Από τις πρώτες ημέρες του σχηματισμού της, η νέα κυβέρνηση έκανε σαφές ότι στοχεύει στην εξάλειψη του κλίματος που είχε επικρατήσει στη χώρα μετά τη λήξη του Εμφυλίου και στις 14-15 Νοεμβρίου προχώρησε στην απόλυση ενός μικρού αριθμού κομουνιστών κρατουμένων. Παράλληλα, εξήγγειλε τον εκδημοκρατισμό της κρατικής μηχανής (και κυρίως των σωμάτων ασφαλείας) και δημοσιοποίησε το τολμηρό της πρόγραμμα για τη «Δωρεάν Παιδεία». Σε πολιτικό επίπεδο, ο Παπανδρέου (αντιμετωπίζοντας ισχυρές εσωκομματικές αντιδράσεις) συνέχισε να κινείται προς την προοπτική διεξαγωγής νέων εκλογών, αρνούμενος κάθε σύμπραξη με την ΕΔΑ, στη βάση της τοποθέτησης του για «διμέτωπο αγώνα» εναντίον των δύο ιδεολογικών άκρων. Η στάση του αυτή προκαλεί οργισμένες αντιδράσεις του ηγέτη της ΕΔΑ Γιάννη Πασαλίδη (2 Δεκεμβρίου), ο οποίος δηλώνει ότι η Αριστερά δεν Θα ανεχθεί να «μείνει στη γωνία».
Στις 9 Δεκεμβρίου η Ελλάδα συγκλονίζεται από μια εντυπωσιακή είδηση: Την αιφνιδιαστική παραίτηση του Κ. Καραμανλή από την ηγεσία της ΕΡΕ και την αποχώρηση του από την Ελλάδα. Ακούγονται πολλά «σενάρια» για το τι ακριβώς έχει μεσολαβήσει και ορισμένοι μιλούν για άμεση ανάμιξη του αυλικού περιβάλλοντος στην εξέλιξη αυτή. Ο ίδιος ο Καραμανλής, ένας πολιτικός που δεν είχε συμβιβαστεί με την ιδέα της εκλογικής ήττας (της μοναδικής στη μακρόχρονη πολιτική του ιστορία), δηλώνει φεύγοντας ότι «το πολίτευμα πλημμελώς λειτουργεί υπό το κράτος των εκβιάσεων».
Μετά την αποχώρηση του (η οποία ερμηνεύτηκε από τους αντιπάλους του ως διαφυγή, ενόψει ποινικής του δίωξης για ατασθαλίες) η ΕΡΕ εξέλεξε αρχηγό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, έναν πολιτικό που (παρά τη γενικά ήπια ιδιοσυγκρασία του) ακολούθησε τακτική υψηλών αντιπολιτευτικών τόνων, υπερθεματίζοντας σε διακηρύξεις περί «κομουνιστικού κινδύνου». Στις 10 Δεκεμβρίου ο Γ.Παπανδρέου προχωρά σε αλλαγές στην ανώτατη στρατιωτική ηγεσία και λίγες μέρες αργότερα ο αποστρατευθείς διοικητής του Α' Σώματος Στρατού στρατηγός Βέλιος εξαπολύει μια πρωτοφανή επίθεση στην κυβέρνηση, εμφανίζοντας την ως ελεγχόμενη από τους κομουνιστές. Εμπρός στη νέα αυτή πρόκληση, ο πρωθυπουργός «πατάει πόδι» στον Παύλο και αναλαμβάνει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Αμύνης (14 Δεκεμβρίου). Ήταν μια εξέλιξη που ερμηνεύτηκε από πολλούς «βιαστικούς» ως η αρχή του τέλους για τη μονοκρατορία της δεξιάς παράταξης στις ένοπλες δυνάμεις.
Στις 16 Δεκεμβρίου συνέρχεται επιτέλους η Βουλή και για μια βδομάδα περίπου συζητά τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης, μέσα σε ατμόσφαιρα μεγάλης πόλωσης και αντεγκλήσεων. Η ΕΡΕ (πολλοί βουλευτές της οποίας αρνήθηκαν να χειροκροτήσουν τον Παύλο κατά το «λόγο του θρόνου») επιμένουν ότι η χώρα «είναι δέσμια των κομουνιστών», ενώ ο πρωθυπουργός επιμένει ότι το κόμμα του έφερε στην Ελλάδα το αίσθημα της ελευθερίας. Τις ίδιες ημέρες (από τις 20 Δεκεμβρίου) η κατάσταση στην Κύπρο περιπλέκεται και σε επεισόδια μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων βρίσκουν το θάνατο δεκάδες άτομα.
Η εφημερίδα "Ακρόπολις"(που υποστήριζε την ΕΡΕ)
ανακοινώνει την παραίτηση του Καραμανλή από την πολιτική
και την αναχώρηση του από την Ελλάδα.
Στις 23 Δεκεμβρίου (και ενώ η Τουρκία προχωρά σε πρωτοφανείς προκλήσεις και απειλεί με ανοιχτή πολεμική αναμέτρηση) διεξάγεται στη Βουλή η κρίσιμη ψηφοφορία πάνω στις προγραμματικές δηλώσεις. 167 βουλευτές ψηφίζουν υπέρ της κυβέρνησης (137 του κυβερνητικού κόμματος, 28 της ΕΔΑ και 2 διαγραφέντες της ΕΡΕ) και 130 κατά (128 της ΕΡΕ και 2 του Κόμματος Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη)
Παρά τη μεγάλη αυτή επιτυχία του, ο Γ. Παπανδρέου επιμένει στην πολιτική του «διμέτωπου αγώνα» και σε σχετική ανακοίνωση του αναφέρει:
«Όχι μόνον ηδυνάμεθα, αλλά παρεκαλούμεθα να δεχθώμεν την ψήφον και των δύο άκρων της Βουλής, της ΕΡΕ και της ΕΔΑ, ώστε να καθίσταται δυνατόν το απίστευτον γεγονός της υπερψηφίσεως της κυβερνήσεως και από τους 300 βουλευτάς της Βουλής. Και ηρνήθημεν!».
Μπρος στο πολιτικό αδιέξοδο ο Παύλος αναθέτει διερευνητική εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Π.Κανελλόπουλο, την οποία αυτός καταθέτει δυο μέρες μετά. Τέλος, στις 30 Δεκεμβρίου (και ενώ έχει κορυφωθεί η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις) ο Γ. Παπανδρέου αποχωρεί από την εξουσία, κλείνοντας την κρίσιμη εκείνη περίοδο της «κυβέρνησης των 50 ημερών». Ουσιαστικά έχει πετύχει στις επιδιώξεις του: Αφενός έχει αξιοποιήσει τη δυναμική υπέρ του κόμματος του και αφετέρου έχει υποχρεώσει τον Παύλο να προχωρήσει σε νέες εκλογές.
Με την παραίτηση του Παπανδρέου, η χώρα οδεύει πλέον ολοταχώς προς τις νέες εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964. Υπηρεσιακός πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας Ιωάννης Παρασκευόπουλος, ο οποίος (μαζί με τους συνεργάτες του)οργανώνει με άψογο τρόπο την εκλογική αναμέτρηση (κατά την οποία επικράτησε πάντως μεγάλη ένταση). Στις 16 Φεβρουαρίου η Ένωση Κέντρου θριαμβεύει, κερδίζοντας το 58,2% των ψήφων και 171 από τις 300 έδρες της Βουλής.

Πηγές

"100 Χρόνια Ελλάδα" εκδόσεις Η. Μανιατέα
Εφημερίδα "Το Βήμα" 13/10/1961
Αρχείο Κ.Καραμανλή. Εκδόσεις Ίδρυμα Κ.Γ.Καραμανλή. Εκδοτική Αθηνών
http://ellinismoskaiellines.blogspot.com/

Σχόλια

  1. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δεδομένου ότι ο Γ.Παπανδρέου (όπως και ο Βενιζέλος παλιότερα) δεν φείδονταν βερμπαλισμού ακόμα και ψεύδους προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του,πόσο βάσιμοι ήταν οι ισχυρισμοί του ότι η ΕΡΕ και η ΕΔΑ τον παρακαλούσαν για συμμαχία και δεν ήθελε;Επίσης ο "κομμουνιστικός κίνδυνος" που ισχυριζόταν η ΕΡΕ υπήρχε;
    Ακόμα,διάβασα πως ο Καραμανλής κύριες υπεύθυνες για την τροπή των πραγμάτων του '63 που είχαν ως αποτέλεσμα την παραίτησή του θεωρούσε την βασίλισσα Φρειδερίκη και την εκδότρια Ελένη Βλάχου (που συνήθως τασσόταν μαζί του,πολλοί την χαρακτηρίζουν φίλη του αλλά που δεν παρέλειπε όμως να αφήνει αιχμές εναντίον του,δηλητηριώδεις σε βαθμό υποτίμησης,κάθε τρεις και λίγο,για παράδειγμα για την ταπεινή καταγωγή του ή για εμφάνισή του στην οποία απέδιδε εμμέσως πλην σαφώς την επιτυχία του),πόση βάση έχουν οι ισχυρισμοί αυτοί;Είχε η Βλάχου πράγματι τόση επιρροή;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. οσον αφορά το πρώτο ερώτημα σου, η ΕΡΕ ποτέ δεν επεδίωξε συμμαχία γιαλόγους που δεν χρήζουν ανάλυσης.
    Για την ΕΔΑ ήταν πιο περίπλοκο καθώς οι Πασσαλίδης και Ηλιού ήταν μετριοπαθείς και προσπαθούσαν να ελιχθούν πολιτικά, αποτάσσοντας την κομμουνιστική φήμη που συνόδευε το κόμμα τους και κρατώντας χαμηλούς τόνους έναντι της Ε.Κ. Ο Παπανδρέου όμως πάντοτε καταδίκαζε την ΕΔΑ ως αντιπρόσωπο του ΚΚΕ στην Ελλάδα, ενώ ο ίδιος υπήρξε συνεπής φανατικός αντικομμουνιστής σε όλη την πολιτική του σταδιοδρομία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Τώρα σχετικά με την Φρειδερίκη και την Ελένη Βλάχου, το θέμα βρίσκεται στα όρια της παραφιλολογίας και της παρα-ιστορίας. Όι 2 οξυδερκείς μελετητές που έχω υπ΄όψιν μου και ασχολούνται με την εποχή (σωτήρης ριζάς, ευάνθης χατζηβασιλείου) δεν κάνουν καμία αναφορά στο θέμα.

    Έχω ακούσει και εγώ τις φημολογούμενες ερωτικές σχέσεις Καραμανλή-Φρειδερίκης (αν αναφέρεσαι σε αυτές) και προσωπικά δεν τις πιστεύω ΚΑΘΟΛΟΥ. Η Φρειδερίκη υπήρξε ένα ιστορικό πρόσωπο που κατηγορήθηκε σφοδρά και από πολλούς (μέχρι και από τον Κυριάκο Διακογιάννη!!), αλλά κατά την δικιά μου αντίληψη πρόσφερε στην Ελλάδα όσα καμία άλλη από αυτές που βρέθηκαν σε υψηλές θέσεις. Εχει να επιδείξει μεγάλο φιλανθρωπικό και ανθρωπιστικό έργο, ενώ οι υβριστές της έχουν να τις προσάψουν μόνο...ύβρεις και κανένα σοβαρό στοιχείο.

    Είναι πάντως αδιαμφισβήτητο ότι ανακατεύτηκε ενεργότατα με την πολιτική (έχω διαβάσει τις συζητήσεις της πολιτικού περιεχομένου με τον Μαρκεζίνη, από τον Λεονταρίτη), αλλά σίγουρα είναι απίθανο να έχει διαδραματίσει τόσο αποφασιστικό ρόλο στην πτώση της κυβέρνησης Καραμανλή.

    Κατά την γνώμη μου πάντα, όσοι κατηγορούν την Φρειδερίκη για τις...πολιτικές της επεμβάσεις ας θυμηθούν την Μαρίκα με τα τηγανόψωμα του Μπους, την Δήμητρα Παπανδρέου με τα κομποσκοίνια, την νατάσσα που έγινε διδάκτόρισσα σε 48 ώρες κτλ και θα καταλάβουμε πως η Ελλάδα εκτός από την Δύση ανήκει πάντα και λίγο στην Ανατολή κατά το συναμφότερον όπως λέει και ο φίλος μας ο Ζουράρις.

    Φίλε σαπφαιρ το κούρασα λίγο αλλά ελπίζω να σε βοήθησα....

    "φιλιστωρ"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. φιλε Sapphire, μαλλον το αντιθετο συνεβη! Ο Παπανδρεου παρακαλαγε το 1960 τον Καραμανλη για συνεργασια! Το επιβεβαιωσε δημοσια τοσο ο Μακρης της ΕΡΕ, οσο και ο Δενδρινος της Ε.Κ. χωρις να διαψευσθουν! Το τραγικο ειναι οτι υπαρχουν ενδειξεις οτι ο Παπανδρεου ηταν ενημερος ακομα και για τη "βια και νοθεια"των εκλογων του ΄61(η οποια σαφως και υπηρξε αλλα δεν επαιξε καθοριστικο ρολο στο αποτελεσμα-κοινως παλι η ΕΡΕ θα κερδιζε)αλλα νομιζε οτι θα στραφει μονο εναντια στην ΕΔΑ! Τωρα, σχετικα με τον κομμουνιστικο κινδυνο, αν οντως υπηρχε, τοτε καλα εκανε ο στρατος και κινηθηκε το '67, αν δεν υπηρχε και ηταν απλα αλλη μια πολιτικαντικη προπαγανδα(υπαρχουν απειρα δημοσιευματα στις εφημεριδες της εποχης οπου οι πολιτικαντηδες "ανησυχουν", μιλουν για νεο ΕΑΜ κλπ), παλι καλα εκανε ο στρατος και κινηθηκε εφοσον τον προκαλουσαν! Απλα, οι πολιτικαντηδες οταν εσκουζαν να βρεθει ενας λοχιας, εννοουσαν να ευνοησει και αυτους! Οταν συνειδητοποιησαν οτι τους μαντρωσαν ολους, τοτε εγιναν "αντιστασιακοι"...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας