H πικρή Ιστορία του Εντουαρτ Στρέλτσοφ που "έζησε" εξόριστος στα γκουλάγκς της Σιβηρίας, θύμα της πολιτικής δολοπλοκίας στην κομμουνιστική ΕΣΣΔ του Ψυχρού Πολέμου

Του Χρηστου Κοντου
Οι νεότερες γενιές φιλάθλων μεγάλωσαν με την ιδέα πως «λευκός Πελέ» βαφτίστηκε μόνο ο Ζίκο, ο Βραζιλιάνος άσος που πέρασε ένα φεγγάρι προπονητής από τον Ολυμπιακό. Οι παλιότεροι φίλαθλοι, γνώριζαν κάτι άλλο: ότι ο «λευκός Πελέ» ήταν Ρώσος και μάλιστα σύγχρονος του μεγάλου μπαλαδόρου της Σάντος, άσχετα αν ποτέ δεν είχε την ευκαιρία να ξεδιπλώσει στο απόλυτο το ταλέντο του και να συναγωνιστεί τη φήμη του επί ίσοις όροις.
Το όνομα του Εντουαρτ Στρέλτσοφ είναι άγνωστη λέξη για τους περισσότερους φίλαθλους της σύγχρονης εποχής. Για τους παλιότερους, όμως, είναι ένας μύθος που γιγαντώθηκε πάνω στη γέννησή του, ακριβώς επειδή παρέπεμπε στο ανεκπλήρωτο. Μια πολλά υποσχόμενη καριέρα έπεσε θύμα της ίντριγκας και της δολοπλοκίας, σε ένα καθεστώς πολύ σκληρό μέσα στη δίνη του Ψυχρού Πολέμου.
Οσοι τον έζησαν, λένε πως ο Στρέλτσοφ ήταν ό,τι καλύτερο γέννησε ποτέ το ρωσικό ποδόσφαιρο. Η κλάση του ήταν εφάμιλλη του Λεβ Γιασίν, με τη διαφορά ότι ένας τερματοφύλακας δεν μπορεί να συγκινήσει τον κόσμο όσο ένας παίκτης γεννημένος να τιθασεύει το τόπι. Κι ο νεαρός από τη Μόσχα έδειξε από τα 13 του χρόνια ότι γητευτές της μπάλας σαν κι αυτόν, γεννιούνται μια φορά στα εκατό χρόνια. Γι’ αυτό και αγαπήθηκε τόσο πολύ, σε σημείο να γίνει αγκάθι στα πλευρά ενός συστήματος που δεν ήθελε να γεννιούνται είδωλα απρόθυμα να το υπηρετήσουν.


Τα χρόνια που ο Πελέ άνθιζε ποδοσφαιρικά, ο Στρέλτσοφ θάμπωνε μόνο τους φυλακισμένους στα γκούλαγκ της Σιβηρίας. Η καριέρα του κόπηκε ξαφνικά ένα βράδυ του 1958, όταν η KGB τον συνέλαβε με την κατηγορία του βιασμού μιας συνομήλικής του κοπέλας, στα 21 του χρόνια. Σχεδόν εξήντα χρόνια μετά, η υπόθεση παραμένει σκοτεινή. Ο ίδιος δεν μίλησε ποτέ για το τι έγινε εκείνο το μοιραίο βράδυ. Μόνο την ώρα που έκλεινε τα μάτια του, σε ηλικία 53 ετών το 1990, εξομολογήθηκε στη γυναίκα του την αθωότητά του. Ο Στρέλτσοφ ήταν όμορφος, έξυπνος, ατίθασος και η ζωή του παρέπεμπε ευθέως σε Αμερικανό «τέντι μπόι» και όχι στο πρότυπο του πειθαρχημένου νέου που προωθούσε το κομμουνιστικό καθεστώς της ΕΣΣΔ. Οι εκθέσεις της KGB μιλούσαν για ένα κακό παράδειγμα στους νέους της εποχής, έναν ποδοσφαιριστή που μελαγχολούσε κάθε φορά που επέστρεφε στην πατρίδα μετά από ένα ταξίδι με την εθνική ομάδα στο εξωτερικό, έναν πιθανό φυγά στη Δύση. Η υπερβολική έκθεση του Στρέλτσοφ στη δημοσιότητα δεν ήταν αρεστή. Οπως δεν ήταν αρεστή και η αυθάδειά του απέναντι στην Εκατερίνα Φούρτσεβα, την υπουργό Πολιτισμού και πρώτη γυναίκα που μπήκε στο σοβιετικό Politburo.
Οι φήμες τον ήθελαν να έχει δεσμό με την 16χρονη κόρη της και στη γιορτή για την κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1956 από την ομάδα της ΕΣΣΔ, η Φούρτσεβα του ζήτησε να τον επισημοποιήσει. Αυτός όχι μόνο αρνήθηκε (ήταν ήδη αρραβωνιασμένος) αλλά ακούστηκε να λέει φωναχτά και μισομεθυσμένος ότι «ποτέ δεν θα παντρευόμουνα αυτή τη μαϊμού. Προτιμώ να με κρεμάσουν».
 Ο 19χρονος Στρέλτσοφ έγινε έκτοτε κινούμενος στόχος. Η επιρροή της Φούρτσεβα τον στρίμωχνε ολοένα και περισσότερο στη γωνία, με τον ίδιο να υπογράφει με το πείσμα του την αναπόφευκτη καταδίκη. Η άρνησή του να φύγει από την Τορπέντο για την ΤΣΣΚΑ Μόσχας, την ομάδα του Στρατού, ή την Ντιναμό Μόσχας, την ομάδα της KGB, ήταν η αρχή ενός τέλους που γράφτηκε με μελανά χρώματα λίγους μήνες αργότερα.

Βραβείο στη Ρωσία με το όνομά του

Από το 2001, η «Επιτροπή Στρέλτσοφ» που ιδρύθηκε από τον τότε δήμαρχο της Μόσχας, Γιούρι Λιουζκόφ και τον παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι, Ανατόλι Καρπόφ, κάνει συντονισμένες ενέργειες για να αποκατασταθεί το όνομά του. «Αν δεν υπήρχε αυτή η τρομερή καταδίκη, δίχως αμφιβολία θα γινόταν ο καλύτερος ποδοσφαιριστής του κόσμου, μεγαλύτερος ακόμα και από τον Πελέ» δηλώνει ο Καρπόφ, φανατικός θαυμαστής του.

Η πάσα με το τακουνάκι λέγεται «πάσα Στρέλτσοφ» γιατί αυτός την έκανε μόδα. Το 1997, η Ρωσική Ποδοσφαιρική Ενωση» εισήγαγε προς τιμήν του τα βραβεία «Strelyets»: οι καλύτεροι ποδοσφαιριστές σε κάθε θέση και ο καλύτερος προπονητής της Ρωσίας, έπαιρναν βραβείο με το όνομά του. Το 2006 η ΔΟΕ του απένειμε αναδρομικά το χρυσό μετάλλιο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1956 (αν και «ήρωας» της διοργάνωσης, δεν είχε παίξει στον τελικό και λόγω των τότε κανονισμών δεν είχε πάρει μετάλλιο), ενώ η ομάδα του, η Τορπέντο Μόσχας, τον τίμησε δίνοντας από το 1996 το όνομά του στο γήπεδό της. Το άγαλμά του βρίσκεται στην είσοδο του «Εντουαρτ Στρέλτσοφ», όπως και στο στάδιο «Λουζνίκι». Η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσικής Ομοσπονδίας έκοψε το 2010 ένα αναμνηστικό νόμισμα διπλής όψης με το πρόσωπό του, μέρος της τριλογίας «Εξαίρετοι Αθλητές της Ρωσίας». Αντίστοιχη τιμή είχαν ο Λεβ Γιασίν και ο Κονσταντίν Μπέσκοφ.Ο Ρώσος συγγραφέας, Αλεξάντερ Νίλιν, βάζει με δέκα λέξεις τον επίλογο της ιστορίας: «Το αγόρι αυτό, μας ήρθε από τη γη των θαυμάτων»...

Καταδικάστηκε ύστερα από μια δίκη παρωδία
Μετά την καταλυτική συμβολή του στην κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου στους Ολυμπιακούς του 1956, τα γκολ του Στρέλτσοφ οδήγησαν την ΕΣΣΔ στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1958 στη Σουηδία. Πριν από την έναρξη του Μουντιάλ, μετρούσε 18 γκολ σε 20 διεθνείς εμφανίσεις και ήταν υποψήφιος για τη «Χρυσή μπάλα». Στη Σουηδία δεν έπαιξε ποτέ. Μια εβδομάδα μετά το φιλικό 1-1 με την Αγγλία στο Λονδίνο στις 18 Μαΐου, ο 21χρονος άσος δέχθηκε πρόσκληση για το πάρτι ενός στρατιωτικού. Την αποδέχθηκε, κάνοντας το μοιραίο λάθος της ζωής του.Αν και η 25η Μαΐου ήταν ημέρα ρεπό, οι διεθνείς ήταν υποχρεωμένοι να δώσουν «αναφορά» στις 4.30 το απόγευμα. Ο Στρέλτσοφ και οι συμπαίκτες του Μίχαϊλ Ογκόνκοφ, Μπόρις Τατούσιν, αγνόησαν το προσκλητήριο και πήγαν στο πάρτι. Εκεί γνώρισε την 20χρονη Μαρίνα Λεμπέντεβα. Το αλκοόλ έρρεε άφθονο σε μια έκλυτη ατμόσφαιρα και το επόμενο πρωί, η κοπέλα κατήγγειλε βιασμό. Ο Στρέλτσοφ και οι συμπαίκτες του συνελήφθησαν, με την κατηγορία του βιασμού ο ίδιος και της συνέργειας οι άλλοι δύο.

Η δίκη χαρακτηρίστηκε παρωδία. Μαρτυρίες δεν υπήρχαν και τα στοιχεία ήταν συγκρουόμενα. Ακόμα και η Λεμπέντεβα έπεφτε συνεχώς σε αντιφάσεις και δεν θυμόταν καλά τα γεγονότα. Δώδεκα μάρτυρες κατέθεσαν υπέρ του, αλλά αγνοήθηκαν από το δικαστήριο. Ακόμα κι αν υπήρξε βιασμός και όχι συναινετική σεξουαλική συνεύρεση, όπως όλοι υποστήριζαν, κανείς δεν μπορούσε να αποδείξει ότι ο δράστης ήταν αυτός. Κάποιες φωτογραφίες με τη Λεμπέντεβα να νοσηλεύεται με τα μάτια πρησμένα από μελανιές και τον Στρέλτσοφ να έχει σημάδια από νυχιές στο πρόσωπο, πολλοί τις θεώρησαν κατασκευασμένες.

Οι εκατό χιλιάδες εργάτες της αυτοκινητοβιομηχανίας «Zilt» που ήταν η βάση της Τορπέντο, ετοίμαζαν ογκώδεις διαδηλώσεις, αλλά όλα πάγωσαν μόλις έγινε γνωστό ότι ο ίδιος υπέγραψε ομολογία. Πολύ αργότερα, ειπώθηκε ότι ο Στρέλτσοφ έπεσε θύμα της αφέλειάς του. Ενας ανακριτής της KGB του υποσχέθηκε πως αν ομολογήσει, θα παίξει στο Μουντιάλ κι αυτός έβαλε την υπογραφή του σε ό,τι εμφάνισαν μπροστά του. Οι Ογκόνκοφ και Τατούσιν, που τoν υπερασπίστηκαν στη δίκη, τιμωρήθηκαν με τριετή αγωνιστική απραξία και διά βίου αποκλεισμό από την εθνική ομάδα. Η απόφαση για τον ίδιο ήταν πολύ πιο σκληρή: δώδεκα χρόνια κάθειρξης στα περίφημα γκούλαγκ της Σιβηρίας.

Ο Στρέλτσοφ ποτέ δεν μίλησε για τα όσα βίωσε εκεί. Χρόνια αργότερα έγινε γνωστό ότι έπεφτε συνεχώς θύμα ξυλοδαρμού από έναν άλλο φυλακισμένο και ότι νοσηλεύτηκε τέσσερις μήνες στο αναρρωτήριο λόγω σοβαρών τραυμάτων από κτυπήματα με μεταλλικά αντικείμενα. Η παραμονή του στο κολαστήριο κράτησε πέντε χρόνια. Απελευθερώθηκε το 1963, αλλά ποδόσφαιρο έπαιξε από τον Οκτώβριο του 1964, με τη μεσολάβηση του νέου πολιτικού ηγέτη της ΕΣΣΔ, Λεονίντ Μπρέζνιεφ.

Ηταν 27 χρόνων και παρά τις κακουχίες που είχαν αποδυναμώσει το κορμί του, ο Στρέλτσοφ ξεδίπλωσε το ταλέντο του. Με 12 γκολ σε 26 αγώνες οδήγησε την Τορπέντο στην κατάκτηση του πρωταθλήματος, ενώ από τον Οκτώβρη του 1966 επέστρεψε στην εθνική ομάδα, κερδίζοντας το 1967 τον τίτλο του κορυφαίου Σοβιετικού ποδοσφαιριστή. Ενα χρόνο αργότερα έκλεισε τη διεθνή καριέρα του, πετυχαίνοντας 7 γκολ στη δεύτερη θητεία του και συνολικά 25 σε 38 αγώνες. Ξαναπήρε την επόμενη χρονιά τον τίτλο του κορυφαίου Σοβιετικού ποδοσφαιριστή κι όταν αποσύρθηκε το 1970 σε ηλικία 33 ετών, είχε 99 γκολ σε 222 εμφανίσεις με την Τορπέντο.

Ο μύθος λέει ότι το 1997, την επόμενη μέρα από το μνημόσυνο για τα εφτά χρόνια από το θάνατο του Στρέλτσοφ, η Μαρίνα Λεμπέντεβα εμφανίστηκε στον τάφο του και άφησε λουλούδια. Ισως αυτή η χειρονομία να ήταν το υστερόγραφο μιας ιστορίας συνωμοσίας που στέρησε από το παγκόσμιο ποδόσφαιρο ένα διαμάντι τόσο λαμπερό, όσο εκείνο από τη Βραζιλία.

Πηγή

"Καθημερινή"

www.contra.gr

opadoi-live.blogspot.com/