"Τόρα, τόρα, τόρα΄" Ό Αμερικανικός όλεθρος στο Περλ Χάρμπορ

Αγνόησαν σαφείς προειδοποιήσεις.
Τα "Ζήρο" πλεονεκτούν... Συντριπτικές απώλειες:
2.400 νεκροί-1.178 τραυματίες.
Τα αεροπλανοφόρα "έρχονται", τα θωρηκτά "φεύγουν".


Γράφει ο καθηγητής Πανεπιστημίου ΝΙΚΟΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ

ΣΤΑ τέλη του 1941, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος διαρκούσε ήδη 26 μήνες. Ωστόσο οι ΗΠΑ βρίσκονταν ακόμη σε ιδιόρρυθμο καθεστώς ειρήνης. Ιδιόρρυθμο, γιατί υποστήριζαν μέσω της συμφωνίας Λεντ-Ληζ (Δανεισμός-Εκμίσθωση) τους Συμμάχους, κυρίως τη Μεγάλη Βρετανία και την Κίνα, και επέβαλλαν όλο και σκληρότερα μέτρα οικονομικού εμπάργκο στην Ιαπωνία, που είχε εμπλακεί σε πόλεμο με την Κίνα από τέσσερα και πλέον έτη. Αμερικανοί πιλότοι υπηρετούσαν ως εθελοντές στο σμήνος των "Αετών" (Ηγκλ) στη Μεγάλη Βρετανία (όπου αποσπάται και ο Μπεν Άφλεκ στην ταινία "Περλ Χάρμπορ") και στη μοίρα των "Ιπτάμενων Τίγρεων" του Τσενώ, που βρισκόταν στην υπηρεσία του Τσανγκ Kάι Σεκ.
Το εμπάργκο στο πετρέλαιο που επέβαλε ο πρόεδρος Ρούσβελτ στην Ιαπωνία έσπρωξε την τελευταία στον πόλεμο. Για τους Ιάπωνες δεν υπήρχε λύση: Χωρίς πετρέλαιο, δεν μπορούσαν να πολεμήσουν και θα αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν τις μέχρι τότε κατακτήσεις τους. Αυτός ήταν άλλωστε και ο στόχος του Ρούσβελτ. Αλλιώς, έπρεπε να επιτεθούν πρώτοι, για να καταλάβουν πετρελαιοπηγές, ουσιαστικά στη Βόρνεο της τότε Ολλανδικής και Βρετανικής, Ινδονησίας. Η ιαπωνική στρατιωτική κυβέρνηση του Τόγιο πήρε αυτή την απόφαση. Για να εξασφαλίσει τα νώτα της στην επέκταση προς τις Φιλιππίνες - Μαλαισία - Ινδοκίνα - Ταϋλάνδη και Ινδονησία, έπρεπε να εξουδετερωθεί ο αμερικανικός στόλος του Ειρηνικού, που είχε βάση στο Περλ Χάρμπορ, στο νησί Οάχου της Χαβάης.
Με απόλυτη μυστικότητα, ο ιαπωνικός στόλος απέπλευσε από τη βάση της στη Χασιγιαρίμα, τηρώντας σιγή επικοινωνιών. Στόχος ήταν να εξουδετερωθεί με αιφνιδιαστικό χτύπημα ο αμερικανικός στόλος στο αγκυροβόλιό του. Η επίθεση θα γινόταν μόλις μια ώρα μετά την επίσημη κήρυξη του πολέμου, αλλά για διάφορους λόγους (όπως καθυστέρηση της αποκρυπτογράφησης και μετάφρασης του μηνύματος από την ιαπωνική πρεσβεία στην Ουάσινγκτον) η κήρυξη πολέμου δόθηκε μετά την επίθεση. Γι' αυτό ο πρόεδρος Ρούσβελτ μίλησε για ημέρα αίσχους.
Ισορούκου Γιαμαμότο
Η αιχμή του ιαπωνικού στόλου που περιελάμβανε δεκάδες πλοία, ήταν τα έξι αεροπλανοφόρα του ναυάρχου Ναγκούμο Τσουίτσι, το "Κάγκα" (38.200 τόνοι, 90 αεροπλάνα), το "Ακάγκι" (36.500 τόνοι, 91 αεροπλάνα), το "Σορύου" (15.900 τόνοι, 73 αεροπλάνα), το "Χιρίου" (17.300 τόνοι, 73 αεροπλάνα), και τα "Ζουικάκου" και "Σοκάκου" (ίδια, το καθένα 25.680 τόνοι και 84 αεροπλάνα).
Το σχέδιο επίθεσης είχε εκπονηθεί από το επιτελείο του Ναγκούμο με αρχηγό τον πλωτάρχη Mινόρου Γκέντα και εγκριθεί από τον ίδιο τον αρχηγό του ιαπωνικού ναυτικού, ναύαρχο Ισορούκου Γιαμαμότο.
Τα ιαπωνικά αεροπλάνα θα εξουδετέρωναν την αμερικανική αεροπορία στο έδαφος και θα βύθιζαν τον αμερικανικό στόλο, με κύριους στόχους τα τρία αεροπλανοφόρα "Εντερπράιζ" (19.800 τόνοι, 81 αεροπλάνα), "Λέξινγκτον" και "Σαρατόνγκα" (36.000 τόνοι, 90 αεροπλάνα το καθένα) και τα οκτώ θωρηκτά "Νεβάδα" και "Οκλαχόμα" (29.000 τόνοι και 10 κανόνια των 14 ιντσών το καθένα), "Καλιφόρνια" και "Τενεσή" (32.600 τόνοι, δώδεκα κανόνια των 14 ιντσών το καθένα), "Αριζόνα" και "Πενσυλβάνια" (33.100 τόνοι και 12 κανόνια των 14 ιντσών το καθένα), "Μαίρυλαντ" και "Ουέστ Βιρτζίνια" (31.800 τόνοι και 8 κανόνια των 16 ιντσών το καθένα). Ναυλοχούσαν ακόμη 18 καταδρομικά, 45 αντιτορπιλικά, 10 υποβρύχια και δεκάδες μικρότερα πλοία και πλοία υποστήριξης. Στα επτά κύρια και βοηθητικά αεροδρόμια του Στρατού και του Ναυτικού (δεν υπήρχε ακόμη Αεροπορία ως ανεξάρτητο τρίτο Σώμα) υπήρχαν 59 βομβαρδιστικά στο αεροδρόμιο Χίκαμ (καταστράφηκαν 18, ζημιές σε 21, προσωπικό 121 νεκροί, 274 τραυματίες), στο Χούα (αεροδρόμιο των πεζοναυτών) 48 καταδιωκτικά βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως και υδροπλάνα (33 καταστράφηκαν ή έπαθαν ζημιές, 4 νεκροί και 13 τραυματίες), στο Μπέλοουζ 21 καταδιωκτικά και αναγνωριστικά (10 καταστράφηκαν), στο Κανεχόε (Ναυτικό) 37 υδροπλάνα (33 καταστράφηκαν), στο Ουήλερ 140 κυρίως καταδιωκτικά (40 καταστράφηκαν, 53 ζημιές) και στο αεροδρόμιο της ναυτικής βάσης του Περλ Χάρμπορ 65 υδροπλάνα και αναγνωριστικά (τα περισσότερα εκτός μάχης). Μόνο το μικρό βοηθητικό αεροδρόμιο του Χαλέιουα στα βόρεια του νησιού δεν δέχτηκε επίθεση. Συνολικά δηλαδή υπήρχαν 370 αμερικανικά αεροπλάνα στο νησί (χωρίς τα 260 των αεροπλανοφόρων), ανάμεσά τους πάνω από 100 σύγχρονα καταδιωκτικά "Γκρούμαν" (F4F "Oυάιλντκατ" και "Κέρτις" P-40 C και D, περίπου ισάξια με τα ιαπωνικά "Ζήρο").

"Ζήρο": έτος μηδέν!
Τα 495 μαχητικά των ιαπωνικών αεροπλανοφόρων, όλα μονοκινητήρια, ήταν τριών τύπων: "Α6Μ-2 Ζήρο" (όπου το πρώτο γράμμα δήλωνε τον τύπο, Α = καταδιωκτικό, Β = τορπιλοπλάνο, C = αναγνωριστικό, D = καθέτου εφορμήσεως, κ.λπ., ο πρώτος αριθμός τον αριθμό του τύπου, το δεύτερο γράμμα τον κατασκευαστή και ο δεύτερος αριθμός το υπομοντέλο). Έτσι, το Α6Μ-2 σήμαινε: Έκτος τύπος καταδιωκτικού που τέθηκε σε υπηρεσία, κατασκευής Μιτσουμπίσι, 2η έκδοση του συγκεκριμένου μαχητικού, ενώ το Ζήρο σήμαινε πως είχε κατασκευασθεί το 1940 (έτος μηδέν για τους Ιάπωνες), Β5Ν-2 Κέιτ (κατασκευής Νακατζίμα, όπου το Κέιτ ήταν ο κωδικός που του έδιναν οι Σύμμαχοι) και D3A-1 Bαλ (κατασκευαστής Άιτσι). Και οι τρεις τύποι ήταν ό,τι καλύτερο υπήρχε παγκοσμίως στην κατηγορία τους, μια οδυνηρή έκπληξη για τους Συμμάχους, που θεωρούσαν πως οι Ιάπωνες ήταν άξιοι απλώς για κακές αντιγραφές δυτικών προτύπων.
Οι Αμερικανοί είχαν βέβαια ενδείξεις πως ο πόλεμος πλησίαζε. Ωστόσο, εκείνη την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου 1941, ο ναύαρχος Κίμμελ και ο στρατηγός Σορτ, διοικητές των δυνάμεων στη Χαβάη, ελάχιστες προφυλάξεις είχαν πάρει. Τα αεροπλάνα ήταν παραταγμένα σε ωραίες σειρές, γιατί οι Αμερικανοί πίστευαν πως η κύρια απειλή μπορούσε να προέλθει από σαμποτάζ και έτσι η φύλαξή τους γινόταν πιο εύκολη. Τα πλοία βρίσκονταν στα αγκυροβόλιά τους, με τα θωρηκτά παραταγμένα σε διπλή σειρά. Ευτυχώς και τα τρία αεροπλανοφόρα είχαν αποπλεύσει λίγο νωρίτερα για διάφορες αποστολές.

Τα ραντάρ εντοπίζουν αλλού...
Το πρώτο ιαπωνικό κύμα με διοικητή τον πλωτάρχη Φουτσίντα Μιτσούο, 183 αεροπλάνα, απογειώθηκε στις 6 το πρωί. Στις 7.05', οι στρατιώτες Λόκχαρτ και Έλλιοτ, που βρίσκονταν σε υπηρεσία στον κινητό σταθμό ραντάρ στην Οπάνα-Οάχου, διέκριναν πολλά στίγματα αεροπλάνων, 132 μίλια βόρεια από το νησί, να πλησιάζουν. Ειδοποίησαν τον αξιωματικό υπηρεσίας υποπλοίαρχο Τάυλερ, που θεώρησε πως ήταν 12 βομβαρδιστικά Β-17 που έρχονταν από τις ΗΠΑ (δηλαδή από τα δυτικά, ενώ το στίγμα έλεγε βόρεια!). Ο Τάυλερ είπε την περίφημη φράση: "Ξεχάστε τα!" Αν το μήνυμα είχε ερμηνευθεί σωστά, οι Αμερικανοί θα διέθεταν περίπου 30 λεπτά για να απογειώσουν καταδιωκτικά και να οργανώσουν την αεράμυνα και ορισμένα πλοία θα είχαν προλάβει να αποπλεύσουν στην ανοιχτή θάλασσα. (Το "Νεβάδα" σχεδόν το κατόρθωσε και χωρίς αυτή τη χρονική προειδοποίηση).
Είχαν προηγηθεί και άλλες προειδοποιήσεις. Στις 3.42' από το ναρκαλιευτικό "Κόντορ", 1,75 μίλια από την είσοδο του λιμανιού, διέκριναν περισκόπιο υποβρυχίου. Ήταν ένα από τα πέντε υποβρύχια νάνοι με τα οποία οι Ιάπωνες δοκίμασαν να εισχωρήσουν στο εσωτερικό της ναυτικής βάσης. Στις 6.30', το αντιτορπιλικό "Ουώρντ" είδε πυργίσκο υποβρυχίου και άνοιξε πυρ εναντίον του. Ρίχνοντας βόμβες βυθού στο "Ουώρντ" διέκρινε κηλίδα πετρελαίου στις 7.05', σημάδι πως το υποβρύχιο είχε βυθιστεί. Ο κυβερνήτης του "Άουτερμπριτζ" ειδοποίησε το αρχηγείο για το συμβάν.
Παρ' όλα αυτά, είναι εκπληκτικό πως δεν ελήφθη κανένα μέτρο. Οι Αμερικανοί συνειδητοποίησαν την επίθεση όταν οι πρώτες βόμβες έπληξαν το αεροδρόμιο Κανεχόε στις 7.48' και οι πρώτες τορπίλες, εφοδιασμένες με ειδικά ξύλινα πτερύγια, για να μη βυθίζονται πολύ και χτυπήσουν στον αβαθή βυθό, κατευθύνονταν εναντίον των θωρηκτών. Στο φιλμ "Περλ Χάρμπορ" δείχνεται σωστά η χρήση αυτών των πτερυγίων, και η προειδοποίηση του ραντάρ.

Τόρα, Τόρα, Τόρα!
Στις 7.53', ο Φουτσίντα έστειλε με τον ασύρματο το σύνθημα "Τόρα, τόρα, τόρα" (Tίγρης, τίγρης, τίγρης!) σηματοδοτώντας την αρχή της επίθεσης. Μια ώρα αργότερα έφτασε το δεύτερο κύμα ιαπωνικών αεροπλάνων, ολοκληρώνοντας την καταστροφή.
Από τα αμερικανικά αεροπλάνα, τα τρία τέταρτα βγήκαν εκτός μάχης (169 κατεστραμμένα, 150 με ζημιές). Και τα οκτώ θωρηκτά χτυπήθηκαν από βόμβες και τορπίλες. Το "Αριζόνα" ανατράπηκε και βυθίστηκε με άνω των 1.000 από τους συνολικά 2.403 νεκρούς και 1.178 τραυματίες. Επιπλέον χτυπήθηκαν τρία καταδρομικά και τέσσερα αντιτορπιλικά. Μια ναρκοθέτις και δύο βοηθητικά βυθίστηκαν. Οι Ιάπωνες έχασαν 29 αεροπλάνα, με 85 νεκρούς και έναν αιχμάλωτο. Οι περισσότερες απώλειες σημειώθηκαν στο δεύτερο κύμα, όταν οι Αμερικανοί είχαν κατορθώσει να οργανώσουν σπασμωδική αεράμυνα.
Από τα αμερικανικά καταδιωκτικά ελάχιστα (λιγότερα από δέκα) κατόρθωσαν να απογειωθούν. Όσα το κατάφεραν, πολέμησαν με ηρωισμό και αποτελεσματικότητα, όπως οι υπολοχαγοί Ουέλς και Ταίυλορ, που απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο Χαλέιβα και κατέρριψαν εφτά ιαπωνικά αεροπλάνα. Ο Ουέλς έγινε ένας από τους άσους του πολέμου με 16 συνολικά καταρρίψεις. Χωρίς οργάνωση, οι Αμερικανοί πολέμησαν με όσα μέσα κατόρθωσαν, με ατομική πρωτοβουλία ναυτών, στρατιωτών και αξιωματικών που επάνδρωσαν κανόνια, πολυβόλα αλλά και με απλά τουφέκια, όπως ο κελευστής Φιν, που επανδρώνοντας ένα πολυβόλο στη βάση Κανεχόε, αν και είχε τραυματισθεί πολλές φορές, εξακολουθούσε να πολυβολεί και κατέρριψε τουλάχιστον ένα "Ζήρο" (του ανθυποπλοίαρχου Ιίντα). Το μέγεθος του ηρωισμού των Αμερικανών φαίνεται από το γεγονός πως απονεμήθηκαν 16 Μετάλλια Τιμής (το ανώτατο αμερικανικό παράσημο), 51 Ναυτικοί Σταυροί, 53 Ασημένια Αστέρια και πολλά κατώτερα, για τα 110 λεπτά της επίθεσης.
Αρχικά, το Περλ Χάρμπορ φάνηκε ως θρίαμβος των Ιαπώνων και πανωλεθρία των Αμερικανών. Η ψύχραιμη μεταγενέστερη όμως ανάλυση απέδειξε πως ήταν το πολύ μια ατελής και όχι αποφασιστική νίκη, γιατί οι Ιάπωνες ήταν και άτυχοι αλλά έκαναν και σοβαρά λάθη. Ατυχία ήταν πως απουσίαζαν και τα τρία αμερικανικά αεροπλανοφόρα. Αν ο Ναγκούμο παρέμενε περισσότερο στην περιοχή και εξαπέλυε τρίτο κύμα αεροπλάνων την επόμενη ημέρα, θα είχε εντοπίσει και βυθίσει το ένα από αυτά, το "Εντερπράιζ", που επέστρεψε. Ένα τρίτο κύμα θα είχε βυθίσει πολλά από τα υπόλοιπα πλοία (καταδρομικά και αντιτορπιλικά) που με τα αεροπλανοφόρα έφεραν το βάρος του πολέμου το επόμενο έτος. Το βαρύτερο όμως σφάλμα των Ιαπώνων ήταν ότι δεν χτύπησαν τις δεξαμενές καυσίμων του στόλου, που αποτελούσαν εύκολο στόχο. Η καταστροφή τους θα ήταν καίριο πλήγμα για τις ΗΠΑ, γιατί θα ακινητοποιούσε τον αμερικανικό στόλο για μεγάλο διάστημα, ώσπου να αναπληρωθούν τα αποθέματα και να ξαναφτιαχθούν οι εγκαταστάσεις. Η αναποφασιστικότητα του Ναγκούμο, χαρακτηριστική για τους Ιάπωνες ναυάρχους σε όλη τη διάρκεια του πολέμου (που τους στοίχισε αποφασιστικές νίκες όπως στις ναυμαχίες της Θάλασσας των Κοραλλίων, στο Μίντγουαιη, στο νησί Σάβο-Γκουανταλκανάλ και Λέυτε), είναι πραγματικά ανεξήγητη, όπως και η παράλειψη βομβαρδισμού των δεξαμενών.

Η ώρα των αεροπλανοφόρων
Οι Αμερικανοί απαλλάχθηκαν από τα παλιά θωρηκτά και μαζί τους από το πεπαλαιωμένο δόγμα της αναμέτρησης με τα πυροβόλα που είχε τις ρίζες του στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αναγκαστικά προσαρμόσθηκαν στα νέα δεδομένα, χρησιμοποιώντας σαν μόνη διέξοδο τα αεροπλανοφόρα. Είχαν την τύχη η νέα ηγεσία του στόλου τους (οι ναύαρχοι Τσέστερ Νίμιτς, Μπιλ Χάλσεϋ, Τζακ Φλέτσερ και Ραίημοντ Σπρούανς) να αποδειχθεί εξαιρετικά ικανή, γενναία, αποφασιστική και ευέλικτη. Ήδη τον Μάιο του 1942, στη ναυμαχία της Θάλασσας των Kοραλλίων, τα αεροπλανοφόρα "Λέξινγκτον" και "Σαρατόνγκα" αναχαίτισαν ιαπωνική δύναμη με τα αεροπλανοφόρα "Zουικάκου", "Σοκάκου" και το μικρό "Σόχο" που είχε στόχο την απόβαση στο Πορτ Mόρεσμπυ της Nέας Γουινέας, με απώλεια του "Λέξινγκτον" και του "Σόχο".
Έξι μήνες μετά το Περλ Xάρμπορ, στις 4-6 Iουνίου 1942, οι ναύαρχοι Φλέτσερ και Σπρούανς με τα αεροπλανοφόρα "Eντερπράιζ", "Γιόρκταουν" και "Xόρνετ", συνέτριψαν τον ιαπωνικό στόλο παίρνοντας στο Mιντγουαίη εκδίκηση για το Περλ Xάρμπορ. Tέσσερα από τα έξι ιαπωνικά αεροπλανοφόρα του Περλ Xάρμπορ, τα "Aκάγκι", "Kάγκα", "Σορύου" και "Xιρύου" βυθίστηκαν από τα αμερικανικά βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως "Nτόντλες".
Όσο για την πρόσφατη ταινία "Περλ Xάρμπορ", γενικά είναι ιστορικά σωστή. Tα ιαπωνικά αεροπλάνα (όχι πραγματικά) είναι πιστά αντίγραφα των πραγματικών (με εξαίρεση κάποιες λεπτομέρειες, όπως το χρώμα των "Zήρο", που ήταν ανοιχτό γκρίζο και όχι πράσινο όπως δείχνει το φιλμ). Tα συμμαχικά αεροπλάνα, αγγλικά Σπιτφάιρ και αμερικανικά "P-40 Oυώρχωκ" και τα γερμανικά ("Xάινκελ 111" και "Mέσσερσμιτ bf-109", στην ισπανική παραγωγή τους από την CASA) αποδίδονται επίσης ορθά. Τα πλοία (μακέτες και από υπολογιστή) το ίδιο, εκτός από μια σκηνή όπου βομβαρδίζονται αμερικανικά πλοία αραγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, που ήταν πραγματικά σύγχρονα πλοία.

Όσο για την επιδρομή του Ντουλίτλ εναντίον της Ιαπωνίας, με τα βομβαρδιστικά Β-25 από το αεροπλανοφόρο "Χόρνετ", αποδίδεται γενικά επίσης σωστά, με εξαίρεση το τέλος. Ένα βομβαρδιστικό καταρρίφθηκε πάνω από την Iαπωνία, αλλά όσα έφτασαν στην Kίνα διασώθηκαν.
Tέλος, η σκηνή της απογείωσης και αερομαχίας πάνω από το αμερικανικό αεροδρόμιο είναι εξαιρετικά θεαματική, αλλά ανήκει περισσότερο στην κατηγορία ταινιών τύπου "Πολέμου των Άστρων", παρά στην πραγματικότητα του B' Παγκοσμίου Πολέμου. Eίναι δε ευνόητο το μέγεθος του τρομοκρατικού πλήγματος της 11ης Σεπτεμβρίου, αν συγκρίνουμε τους άνω των 6.000 νεκρούς και αγνοουμένους με τους 2.403 νεκρούς του Περλ Xάρμπορ. Tόσο μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές στην αμερικανική ιστορία σε μία ημέρα δεν συναντάμε ούτε στις πιο πολύνεκρες μάχες του Eμφυλίου Πολέμου, όπως στο Γκέτυσμπουργκ, όπου οι συνολικές απώλειες σε νεκρούς και των δύο πλευρών στις τρεις ημέρες της μάχης ήταν 7.800. 

Πηγή

www.istoria.gr