Όταν το 1952 ο Ελληνικός Συναγερμός κατέκτησε την εξουσία με αρχηγό και Πρωθυπουργό τον Αλέξανδρο Παπάγο, ήταν πανθομολογούμενο πως το σημαντικότερο στέλεχος και ο πιθανότερος διάδοχος του στην αρχηγεία ήταν ο Σπύρος Μαρκεζίνης. Ο Μαρκεζίνης υπήρξε ο αρχιτέκτων της καθόδου του Παπάγου στην πολιτική σκηνή και ο συνδετικός κρίκος με το Παλάτι και τον Βασιλιά Παύλο. Ήταν αυτός που είχε σηκώσει μεγάλο βάρος στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 1951 και του 1952.
Οι ικανότητες του Μαρκεζίνη ήταν αδιαμφισβήτητες. Ως υπουργός Συντονισμού με μεγάλες Κυβερνητικές αρμοδιότητες, προέβη στην επαναστατική κίνηση της επιθετικής υποτίμησης της δραχμής έναντι του δολαρίου, πετυχαίνοντας έτσι σταδιακά σημαντική ανάκαμψη σε όλους τους οικονομικούς δείκτες της Χώρας. Ο Μαρκεζίνης ουσιαστικά ήταν ο εγκέφαλος του "Ελληνικού Συναγερμού" με ευρύτερες αρμοδιότητες συντονισμού όλων των υπουργείων της εποχής.
Ουσιαστικά ο Μαρκεζίνης βρισκόταν σε ανοιχτή επαφή με τον Βρετανικό παράγοντα με τον οποίο διατηρούσε άριστες σχέσεις. Ο Μαρκεζίνης θαύμαζε την Βρετανία και την διπλωματία της, ενώ είχε ανοιχτή γραμμή με τον πρέσβη της Αγγλίας στην Ελλάδα Πηκ. Ο Παπάγος είχε αποφασίσει να ανακινήσει το "Κυπριακό" ζήτημα αξιώνοντας την Ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Στις 28 Αυγούστου 1953 ο Παπάγος είχε συναντήσει τον Άγγλο Πρωθυπουργό Ήντεν στην Αθήνα, για να του θέσει το ζήτημα της Κύπρου, αλλά η συζήτηση εκτραχύνθηκε από τις πρώτες στιγμές, με τον Ήντεν να προσβάλλει χυδαία τον Έλληνα Πρωθυπουργό αρνούμενος να συζητήσει το παραμικρό. H συνάντηση τελείωσε με τον Παπάγο να αποχωρεί χωρίς να χαιρετίσει, σε ένα πρωτοφανές διπλωματικό επεισόδιο την εποχή εκείνη.
Η επόμενη κίνηση του Παπάγου ήταν να ενημερώσει την Βρετανική Κυβέρνηση για τις Ελληνικές θέσεις για την Κύπρο και στις 16 Ιουνίου 1953, έδωσε οδηγίες στον αντιπρόσωπο στον ΟΗΕ Χρήστο Ξανθόπουλο-Παλαμά να προβεί σε προσφυγή για το Κυπριακό. Ταυτόχρονα ο Παπάγος μυστικά έδινε την έγκριση του στον Κυπριακής καταγωγής Γεώργιο Γρίβα για να ξεκινήσει τις εργασίες για την οργάνωση αντιστασιακού κινήματος στην Κύπρο, που θα γινόταν γνωστό μετέπειτα με την ονομασία Ε.Ο.Κ.Α.
Ο Μαρκεζίνης θεωρούσε την ακολουθούμενη πολιτική καταστροφική. Πίστευε πως η Ελλάδα δεν έπρεπε να στραφεί κατά της Αγγλίας, καθώς μια τέτοια αντιπαράθεση θα έβλαπτε τόσο την ίδια όσο και το Κυπριακό ζήτημα εν γένει. Ο Μαρκεζίνης προσπάθησε επίμονα να αλλάξει γνώμη στον Παπάγο ζητώντας μάλιστα να του ανατεθεί το υπουργείο εξωτερικών που ως τότε είχε ο Στέφανος Στεφανόπουλος. Ο Παπάγος αρνήθηκε την μεταπήδηση αυτή γνωρίζοντας τις θέσεις του Μαρκεζίνη και όντας αποφασισμένος να προχωρήσει υπέρ της Ένωσης χειριζόμενος προσωπικά την υπόθεση. Το αδιέξοδο αυτό οδήγησε τον Μαρκεζίνη στην παραίτηση από το υπουργείο Συντονισμού τον Απρίλιο του 1954 και στην τελική αποχώρηση του από τον Συναγερμό λίγο αργότερα , για να ιδρύσει νέο κόμμα.
Οι Βρετανοί παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον τις ενδοκυβερνητικές διενέξεις ελπίζοντας στην επικράτηση των απόψεων του Μαρκεζίνη. Ταυτόχρονα ο Άγγλος πρεσβης Πηκ προειδοποιούσε τον Μαρκεζίνη: "Αν τα δημοψηφίσματα, οι διαδηλώσεις και οι παντός είδους εκδηλώσεις του Μακαρίου η οποιουδήποτε άλλου εξελιχθούν σε πολεμικές αναταραχές, οι Άγγλοι θα βρεθούν σε δύσκολη θέση. Ο μόνος αντιπερισπασμός θα ήταν η ανακίνηση του Μακεδονικού. Επειδή όμως τόσο μοχθήσαμε για να αποσπάσουμε τον Τίτο από τον Στάλιν, μας ενδιαφέρει να τον συνδέσουμε με την Ελλάδα ως σύμμαχο και φίλο. Έτσι δεν μένει παρά να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον των Τούρκων, οι οποίοι από τον περασμένο αιώνα έχουν παραιτηθεί από κάθε διεκδίκηση επί της Κύπρου...."
Οι Έλληνες δεν έλαβαν υπ΄όψιν τους τις σαφείς αυτές προειδοποιήσεις για τις Αγγλικές διαθέσεις και έλαβαν μέρος λίγα χρόνια μετά σε τριμερή συνδιάσκεψη στο Λονδίνο στις 29 Αυγούστου 1955 με συμμετοχή της Τουρκίας ως ενδιαφερόμενο μέλος. Η συνάντηση αυτή ήταν σκηνοθετημένη παγίδα των Άγγλων, απομακρύνοντας την πιθανότητα για άμεση ΕΝΩΣΗ με την Ελλάδα......
Ι. Β. Δ.
Πηγές
Γεωργίου Λεονταρίτη, "Επειχήριση Ανατροπή Παπάγου", εκδόσεις Μέτρον
Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Στα σύνορα των 2 κόσμων "η Ελλάδα και ο ψυχρός πόλεμος 1952-1967", εκδόσεις Πατάκη
Οι ικανότητες του Μαρκεζίνη ήταν αδιαμφισβήτητες. Ως υπουργός Συντονισμού με μεγάλες Κυβερνητικές αρμοδιότητες, προέβη στην επαναστατική κίνηση της επιθετικής υποτίμησης της δραχμής έναντι του δολαρίου, πετυχαίνοντας έτσι σταδιακά σημαντική ανάκαμψη σε όλους τους οικονομικούς δείκτες της Χώρας. Ο Μαρκεζίνης ουσιαστικά ήταν ο εγκέφαλος του "Ελληνικού Συναγερμού" με ευρύτερες αρμοδιότητες συντονισμού όλων των υπουργείων της εποχής.
Ουσιαστικά ο Μαρκεζίνης βρισκόταν σε ανοιχτή επαφή με τον Βρετανικό παράγοντα με τον οποίο διατηρούσε άριστες σχέσεις. Ο Μαρκεζίνης θαύμαζε την Βρετανία και την διπλωματία της, ενώ είχε ανοιχτή γραμμή με τον πρέσβη της Αγγλίας στην Ελλάδα Πηκ. Ο Παπάγος είχε αποφασίσει να ανακινήσει το "Κυπριακό" ζήτημα αξιώνοντας την Ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Στις 28 Αυγούστου 1953 ο Παπάγος είχε συναντήσει τον Άγγλο Πρωθυπουργό Ήντεν στην Αθήνα, για να του θέσει το ζήτημα της Κύπρου, αλλά η συζήτηση εκτραχύνθηκε από τις πρώτες στιγμές, με τον Ήντεν να προσβάλλει χυδαία τον Έλληνα Πρωθυπουργό αρνούμενος να συζητήσει το παραμικρό. H συνάντηση τελείωσε με τον Παπάγο να αποχωρεί χωρίς να χαιρετίσει, σε ένα πρωτοφανές διπλωματικό επεισόδιο την εποχή εκείνη.
Η επόμενη κίνηση του Παπάγου ήταν να ενημερώσει την Βρετανική Κυβέρνηση για τις Ελληνικές θέσεις για την Κύπρο και στις 16 Ιουνίου 1953, έδωσε οδηγίες στον αντιπρόσωπο στον ΟΗΕ Χρήστο Ξανθόπουλο-Παλαμά να προβεί σε προσφυγή για το Κυπριακό. Ταυτόχρονα ο Παπάγος μυστικά έδινε την έγκριση του στον Κυπριακής καταγωγής Γεώργιο Γρίβα για να ξεκινήσει τις εργασίες για την οργάνωση αντιστασιακού κινήματος στην Κύπρο, που θα γινόταν γνωστό μετέπειτα με την ονομασία Ε.Ο.Κ.Α.
Ο Μαρκεζίνης θεωρούσε την ακολουθούμενη πολιτική καταστροφική. Πίστευε πως η Ελλάδα δεν έπρεπε να στραφεί κατά της Αγγλίας, καθώς μια τέτοια αντιπαράθεση θα έβλαπτε τόσο την ίδια όσο και το Κυπριακό ζήτημα εν γένει. Ο Μαρκεζίνης προσπάθησε επίμονα να αλλάξει γνώμη στον Παπάγο ζητώντας μάλιστα να του ανατεθεί το υπουργείο εξωτερικών που ως τότε είχε ο Στέφανος Στεφανόπουλος. Ο Παπάγος αρνήθηκε την μεταπήδηση αυτή γνωρίζοντας τις θέσεις του Μαρκεζίνη και όντας αποφασισμένος να προχωρήσει υπέρ της Ένωσης χειριζόμενος προσωπικά την υπόθεση. Το αδιέξοδο αυτό οδήγησε τον Μαρκεζίνη στην παραίτηση από το υπουργείο Συντονισμού τον Απρίλιο του 1954 και στην τελική αποχώρηση του από τον Συναγερμό λίγο αργότερα , για να ιδρύσει νέο κόμμα.
Οι Βρετανοί παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον τις ενδοκυβερνητικές διενέξεις ελπίζοντας στην επικράτηση των απόψεων του Μαρκεζίνη. Ταυτόχρονα ο Άγγλος πρεσβης Πηκ προειδοποιούσε τον Μαρκεζίνη: "Αν τα δημοψηφίσματα, οι διαδηλώσεις και οι παντός είδους εκδηλώσεις του Μακαρίου η οποιουδήποτε άλλου εξελιχθούν σε πολεμικές αναταραχές, οι Άγγλοι θα βρεθούν σε δύσκολη θέση. Ο μόνος αντιπερισπασμός θα ήταν η ανακίνηση του Μακεδονικού. Επειδή όμως τόσο μοχθήσαμε για να αποσπάσουμε τον Τίτο από τον Στάλιν, μας ενδιαφέρει να τον συνδέσουμε με την Ελλάδα ως σύμμαχο και φίλο. Έτσι δεν μένει παρά να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον των Τούρκων, οι οποίοι από τον περασμένο αιώνα έχουν παραιτηθεί από κάθε διεκδίκηση επί της Κύπρου...."
Οι Έλληνες δεν έλαβαν υπ΄όψιν τους τις σαφείς αυτές προειδοποιήσεις για τις Αγγλικές διαθέσεις και έλαβαν μέρος λίγα χρόνια μετά σε τριμερή συνδιάσκεψη στο Λονδίνο στις 29 Αυγούστου 1955 με συμμετοχή της Τουρκίας ως ενδιαφερόμενο μέλος. Η συνάντηση αυτή ήταν σκηνοθετημένη παγίδα των Άγγλων, απομακρύνοντας την πιθανότητα για άμεση ΕΝΩΣΗ με την Ελλάδα......
Ι. Β. Δ.
Πηγές
Γεωργίου Λεονταρίτη, "Επειχήριση Ανατροπή Παπάγου", εκδόσεις Μέτρον
Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Στα σύνορα των 2 κόσμων "η Ελλάδα και ο ψυχρός πόλεμος 1952-1967", εκδόσεις Πατάκη
Ο Μαρκεζινης ηταν ικανος ανθρωπος και αξιολογος συγγραφεας! Κατα τ'αλλα, τυπικος πολιτικαντης! "Βρισκοταν σε ανοιχτη επαφη με τον αγγλικο παραγοντα", "θεωρουσε αυτη την πολιτικη (της ενωσης δηλαδη) καταστροφικη" κλπ. Αυτοι κατεστραψαν την Ελλαδα!!
ΑπάντησηΔιαγραφήεξαιρετικά ενδιαφέρον... Να υποθέσω ότι ο Παπάγος λειτρουργούσε αυθόρμητα... Ή ήταν και αυτός με κάποιον άλλο παράγοντα;
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Παπάγος ήταν αμερικανόδουλος μέχρι το κόκκαλο. Γι' αυτό άλλωστε δέχθηκε να ανακινήσει το θέμα.
ΔιαγραφήΑν ήταν " Αμερικανόδουλος ", θα τον είχαν στηρίξει έστω και μια φορά στο κυπριακό και δεν θα είχαν στάση, νίπτω τας χείρας μου. Ούτε Αμερινόδουλος ήταν όπως οι Κεντρώοι ( Πλαστήρα-Παπανδρέου-Βενιζέλος), ούτε Σοβιετόδουλος όπως το ΚΚΕ ούτε αγγλόδουλος όπως ο Μαρκεζίνης.
ΔιαγραφήΑυτό είναι το εξαιρετικά πρωτότυπο για Έλληνα πολιτικό...εδρασε χωρίς συννενόηση με ξένο παράγοντα (Αμερική).
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι αυτό γιατί αφ΄ενός δεν έχουμε κάποια σχετική πληροφορία, αφ΄ετέρου η ανακίνηση του Κυπριακού εκείνη την στιγμή δεν βόλευε ούτε την Αμερική (δημιουργούσε προβλήματα στο ΝΑΤΟ μεταξύ Τουρκίας-Αγγλίας-Ελλάδας), ούτε φυσικά την Αγγλία.
Ο παπάγος απλά ήθελε να συνδέσει το όνομα του με την ΕΝΩΣΗ.....
Ο Παπάγος υποκινήθηκε από τους Αμερικανούς, οι οποίοι είχαν σκοπό να αποσπάσουν από τους Εγγλέζους την Κύπρο, όπως είχαν κάνει άλλωστε ήδη, στις περισσότερες πρώην αποικίες του στέμματος.
ΔιαγραφήΣτον 4ο τομο της επτατομης(στην εκδοση που εχω εγω) "Ιστοριας της Συγχρονου Ελλαδος 1941-1974" του Σολωνα Γρηγοριαδη, διαβαζω οτι ο Γριβας εξεδωσε ενα βιβλιο το '61 με τιτλο "Απομνημονευματα αγωνος ΕΟΚΑ", οπου στις σελιδες 15-18 ο Γριβας λεει οτι ο Παπαγος ηταν αρνητικος με την ενοπλη λυση του Κυπριακου, διοτι προτιμουσε να το λυσει με τη διπλωματια! Οποτε απο που προκυπτει το οτι ο Παπαγος ενισχυε τον Γριβα στον αγωνα του, οπως γραφεις(η ερωτηση ειναι καλοπροαιρετη, δεν σε αμφισβητω, απλα ζηταω περισσοτερη διαφωτιση επι του θεματος)?
ΑπάντησηΔιαγραφήΣωστή παρατήρηση!! Πιστεύω πως μάλλον ισχύουν και τα δύο. Ο Παπάγος ήθελε σίγουρα διπλωματική λύση (είναι δυνατόν να ήθελε πόλεμο;). Όταν όμως οι Βρετανοί έμεναν αμετάπειστοι σκέφτηκε να τους πιέσει μέσω του Γρίβα. Στην σκέψη του παπάγου απλώς ο Γρίβας με τα πενιχρά του μέσα να έκανε κάποια ενοχλητικά σαμποτάζ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό την άλλη ο Γρίβας δεν δέχτηκε ενεργή υλική υποστήριξη από την Ελληνική κυβέρνηση -πλην της έγκρισης της να μεταφερθεί ο απαρχαιωμένος οπλισμός της Χ στο νησί, και θεώρησε πως ο Παπάγος δεν ήθελε σύγκρουση.
Η διατύπωση μου στο κείμενο προφανώς χωλαίνει νοηματικά και το σχόλιο σας ήταν αρκετά εύστοχο.
Φίλε Φιλίστορα, γιὰ τὴν περίφημη ἐκείνη συνάντησι Παπάγου-Ἦντεν ἔχω διαβάσει καὶ τὸ ἐξῆς: Ὁ Ἦντεν κοιτοῦσε πρὸς τὸ παράθυρο, δείχνοντας ὁλότελα ἀσυγκίνητος καὶ ἀρνητικὸς σὲ αὐτὰ ποὺ τοῦ ἔλεγε ὁ Παπάγος, ὁπότε ὁ στρατάρχης τοῦ ἀντέτεινε ἐπιτιμητικῶς: Ὅταν σᾶς ὁμιλεῖ ὁ Πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος δὲν ἐπιτρέπεται νὰ κοιτάζετε τὸ παράθυρο!
ΑπάντησηΔιαγραφήΔὲν ξέρω ἐὰν εἶναι ἀκριβές τὸ περιστατικό, ἀλλὰ ἡ ἀναμφίβολη περηφάνεια καὶ αὐστηρότης τοῦ ἀρχιστρατήγου δύο νικηφόρων πολέμων, καθὼς καὶ οἱ μετέπειτα ἐξελίξεις (ὁ Γρίβας ἢδη ἐπέμενε ὅτι θὰ πάῃ στὴν Κύπρο ἔστω καὶ μόνος του) τὸ καθιστοῦν ὄχι ἀναντίστοιχο τῆς πραγματικότητος.
Ἀπὸ τὴν ἄλλη, εἶναι ἀναμφισβήτητος καὶ ἡ εὐφυΐα καὶ οἱ γνώσεις τοῦ Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη, ἀλλὰ δὲν ξέρω. Ἐὰν δὲν ἦταν τότε ὁ καιρὸς νὰ ἀνακινηθῇ τὸ Κυπριακό, πότε θὰ ἦταν ἄραγε; Καὶ ποιός εἶπε ὅτι ὁποτεδήποτε καὶ ἐὰν ἀνεκινεῖτο δὲν θὰ ἔβαζαν μέσα οἱ Ἄγγλοι τὴν Τουρκία; Ὅπως ἔκαναν πάντοτε ἄλλωστε. (Τὸ «διαίρει καὶ βασίλευε» ἦταν πάγια στρατηγικὴ τῆς Γηραιᾶς Ἀλβιῶνος). Δὲν ξέρω. Ὅπως καὶ νά ᾿χει, πάει καὶ ὁ δυναμικὸς στρατάρχης, πάει καὶ ὁ εὐφυὴς Μαρκεζίνης, καὶ ἀνέλαβε ὁ «ἐθνάρχης» νὰ τὸ «λύσῃ» τὸ πρόβλημα...
φίλε Καλλίμαχε,
ΑπάντησηΔιαγραφήπροφανώς ο Μαρκεζίνης ήταν Αγγλόφιλος μέχρι φανατισμού. Κατά δική του δήλωση στα χρόνια μετά τον πόλεμο κάθε πρωί έπινε καφέ στην Αγγλική πρεσβεία.
Υπενθυμίζω ότι ο "σερ" Βασίλειος Μαρκεζίνης σταδιοδρόμησε στην Αγγλία...
Αυτό σημαίνει ότι ο Μαρκεζίνης ήταν "προδότης" όπως συνιθίζουμε να κατηγορούμε τους πάντες στην Ιστορία;
Προφανώς όχι. Θαύμαζε την Αγγλία και θεωρούσε ότι η αναμέτρηση με αυτήν θα στοίχιζε υπερβολικά στην Χώρα, Χωρίς να επιτευχθεί και ο αντικειμενικός σκοπός....(ένωση)
"με τον Ήντεν να προσβάλλει χυδαία τον Έλληνα Πρωθυπουργό αρνούμενος να συζητήσει το παραμικρό"
ΑπάντησηΔιαγραφήτι του είπε;
Ο Ήντεν δεν απάντησε στον Παπάγο και έφυγε από το δωμάτιο εκνευρισμένος χωρίς να χαιρετίσει.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό στην διεθνή διπλωματική γλώσσα είναι προσβολή
το ατυχές είναι ότι οι Εργατικοί στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια είχαν αναγνωρίσει ότι υφίστατο θέμα Κύπρου αλλά είχαν ζητήσει χρόνο και να μην γίνει άμεση ανακίνηση του ζητήματος. πλην ο Δαμασκηνός έθεσε ζήτημα αναγκάζοντας τους να αντιδράσουν για να μην κατηγορηθούν ότι "they liquidate the Empire". το παραπάνω το παραθέτει ο Μαρκεζίνης, οπότε ίσως να είχε επιρροή στην αντίληψη του η πιθανότητα να συμβεί στην Κύπρο ότι και στα Ιόνια. Η δε αγγλοφιλία πολλών πολιτικών είχε αιτία το θαυμασμό για τον αγγλικό κοινοβουλευτισμό. Το μίσος άλλων είχε αιτία την στάση της Αγγλίας κατά την μικρασιατική. έτσι όμως έμπλεξαν στην διαμάχη Αγγλίας - ΗΠΑ
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε συνέντευξη του Κων/νου Μητσοτακη στον Τάσο Τριφωνος για το κυπριακό, η άποψη του ήταν ότι ζητημα θα λυνόταν αργά η γρήγορα, γιατί οι αποικιοκρατίες μετά τον πόλεμο είχαν καταρρεύσει. Την λύση θα την την έδιναν οι ίδιοι οι Άγγλοι δια της διπλωματικής οδού, αρκεί οι μεταξύ μας σχέσεις να παρέμεναν άριστες. Ότι δηλαδη υποστήριζε πάντοτε και ο ίδιος ο Βενιζέλος.
ΑπάντησηΔιαγραφή