Στην Ανατολική Μακεδονία, προς το τέλος της κατοχής, αναπτύχθηκε ένα ιδιότυπο "αντάρτικο" ξεχωριστό σε χαρακτηριστικά από την υπόλοιπη Ελλάδα. Και αυτό γιατί η περιοχή βρισκόταν στην ζώνη της Βουλγαρικής κατοχής, που είχε διαρκέστερα και σκληρότερα χαρακτηριστικά από την Ιταλική η την Γερμανική κατοχή που ειδικά προς το τέλος του πολέμου έμοιαζαν προσωρινές. Ουσιαστικά το αντάρτικο αυτό είχε χαρακτηριστικά αυτοάμυνας και αναπτύχθηκε και στηρίχθηκε από τα ορεινά χωριά της περιοχής που κατοικούνταν κυρίως από Πόντιους πρόσφυγες. Η αυτοάμυνα αυτή στρεφόταν και προς τους Βούλγαρους, αλλά και κατά του ΕΛΑΣ που δεν είχε καταφέρει να κερδίσει την συμπάθεια των πληθυσμών αυτών, καθώς είχε εκβιάσει την συμμετοχή τους στις τάξεις του.
Οι περιοχές αυτές ανέδειξαν μια σειρά από αυτοσχέδιους οπλαρχηγούς (Μπεχλιβανίδης, Τσακιρίδης, Αναστας-Αγάς, Τοπούζογλου, Καρανάσιος κτλ) των οποίων οι ομάδες ανταρτών ήταν μικρές, άσχημα εξοπλισμένες, δεν βρίσκονταν συνεχώς σε δράση και τα μέλη τους ήταν συνήθως συγγενείς των αρχηγών και ασχολούνταν με αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Ο ικανότερος οπλαρχηγός όλων ήταν ο Τσαούς - Αντών Φωστερίδης (η Φωστηρίδης), τον οποίο όλοι αναγνώρισαν ως κοινό αρχηγό των Εθνικών Ανταρτικών Ομάδων στις 18 Ιανουαρίου 1944. Η οργάνωση αυτή έλαβε επίσημη αναγνώριση από το Συμμαχικό Αρχηγείο της Μέσης Ανατολής και δέχτηκε σημαντική ενίσχυση σε οπλισμό και πολεμοφόδια από Συμμαχικές ρίψεις που γίνονταν στην ανατολική πλευρά του ποταμού Νέστου.
Η αντιστασιακή οργάνωση αριθμούσε συνολικά γύρω στους 700ους αντάρτες χωρισμένους σε ολιγομελείς ομάδες και σύντομα εξελίχθηκε σε υπολογίσιμο αντίπαλο των Βουλγάρων και του τοπικού ΕΛΑΣ που ήταν ίσης δύναμης, με αψιμαχίες, παρενοχλήσεις και μικρές μάχες σε όλο το 1944. Οι ομάδες αυτές είχαν την αμέριστη υλική και ηθική συμπαράσταση του πληθυσμού των ορεινών χωριών (από τα οποία άλλωστε προέρχονταν) και έδρασαν πάντοτε σε τοπικό επίπεδο. Η σημαντικότερη επιτυχία των ΕΟΑ εις βάρος των Βουλγάρων ήταν αναμφίβολα η μάχη στην περιοχή του Νέστου κοντά στο χωριό Παπάδες τον Μάιο του 1944.
Ένα βουλγαρικό τάγμα κινήθηκε από Δράμα προς Καρά-Ντερέ που βρισκόταν η ζώνη ρίψεων των Ελλήνων ανταρτών. Για να φτάσουν εκεί όμως οι Βούλγαροι όφειλαν να περάσουν από την γέφυρα του Νέστου κοντά στο χωριό Παπάδες, ενώ όμως οι Έλληνες κατείχαν την απέναντι όχθη, με σημαντικά όμως, μικρότερες δυνάμεις. Συγκεκριμένα παρατάχθηκαν οι οπλαρχηγοί Γιάννης Αμανατίδης, Αναστάσιος Αβραμίδης, Κυριάκος Λαζαρίδης, Βασίλης Παπαδόπουλος με 160 ενόπλους περίπου. Η Βουλγαρική προσπάθεια περάσματος της γέφυρας ξεκίνησε στις 6 Μαΐου, αλλά συνάντησε ισχυρή αντίσταση από τους Έλληνες, καθώς όσοι Βούλγαροι προσπαθούσαν να περάσουν την γέφυρα βρίσκονταν ακάλυπτοι στα εύστοχα Ελληνικά πυρά.
Για τρεις μέρες η μάχη συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση, με τον άμαχο πληθυσμό να ενισχύει τους Έλληνες μεταφέροντας πολεμοφόδια στην πρώτη γραμμή. Στις 9 Μαΐου οι Βούλγαροι σημείωσαν πρόοδο χάρις την παρουσία γερμανικών και Βουλγαρικών αεροσκαφών καθέτου εφορμήσεως, που βομβάρδισαν τις Ελληνικές θέσεις. Στις 10 Μαΐου οι Έλληνες αντάρτες αναγκάστηκαν σε υποχώρηση, έχοντας 9 νεκρούς και 28 τραυματίες. Οι Βούλγαροι είχαν πάνω από 150 νεκρούς και τραυματίες και προέβησαν σε σκληρά αντίποινα κατά των χωριών της περιοχής.
Πυρπολήθηκαν η υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές από τους Βούλγαρους σχεδόν όλα τα χωριά ανατολικά του Νέστου (Μελισσομάνδρα, Βουνοχώρι, Αγριοκερασιά, Παπάδες, Σκαλωτή, Καλλίκαρπο, Σιδηρόνερο, Οροπέδιο κτλ), αλλά τις μεγαλύτερες καταστροφές γνώρισε το χωριό Πολυγέφυρο όπου πυρπολήθηκαν πολλά σπίτια και έγιναν μαζικές εκτελέσεις ακόμα και αμάχων.
Ανάμεσα στις πολλές μικρότερες μάχες των Εθνικών Ομάδων Ανταρτών κατά της Βουλγαρικής Κατοχής, η μάχη στην γέφυρα των Παπάδων ήταν αναμφίβολα η σημαντικότερη και αυτή που προκάλεσε τις μεγαλύτερες απώλειες στον κατακτητή στην κατεχόμενη ανατολική Μακεδονία. Σήμερα στο σημείο αυτό υπάρχει ένα μνημείο που υπενθυμίζει το γεγονός, ενώ κάθε χρόνο οι τοπικές Αρχές της Δράμας οργανώνουν εκδηλώσεις προς τιμήν της επετείου της μάχης.
Πηγές
Ιάσονας Χανδρινός, Εθνική Αντίσταση 1941-1944, εκδόσεις περισκόπιο
Συλλογικό έργο, Οι άλλοι Καπετάνιοι, εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
Ι. Β. Δ.
Οι περιοχές αυτές ανέδειξαν μια σειρά από αυτοσχέδιους οπλαρχηγούς (Μπεχλιβανίδης, Τσακιρίδης, Αναστας-Αγάς, Τοπούζογλου, Καρανάσιος κτλ) των οποίων οι ομάδες ανταρτών ήταν μικρές, άσχημα εξοπλισμένες, δεν βρίσκονταν συνεχώς σε δράση και τα μέλη τους ήταν συνήθως συγγενείς των αρχηγών και ασχολούνταν με αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Ο ικανότερος οπλαρχηγός όλων ήταν ο Τσαούς - Αντών Φωστερίδης (η Φωστηρίδης), τον οποίο όλοι αναγνώρισαν ως κοινό αρχηγό των Εθνικών Ανταρτικών Ομάδων στις 18 Ιανουαρίου 1944. Η οργάνωση αυτή έλαβε επίσημη αναγνώριση από το Συμμαχικό Αρχηγείο της Μέσης Ανατολής και δέχτηκε σημαντική ενίσχυση σε οπλισμό και πολεμοφόδια από Συμμαχικές ρίψεις που γίνονταν στην ανατολική πλευρά του ποταμού Νέστου.
Η αντιστασιακή οργάνωση αριθμούσε συνολικά γύρω στους 700ους αντάρτες χωρισμένους σε ολιγομελείς ομάδες και σύντομα εξελίχθηκε σε υπολογίσιμο αντίπαλο των Βουλγάρων και του τοπικού ΕΛΑΣ που ήταν ίσης δύναμης, με αψιμαχίες, παρενοχλήσεις και μικρές μάχες σε όλο το 1944. Οι ομάδες αυτές είχαν την αμέριστη υλική και ηθική συμπαράσταση του πληθυσμού των ορεινών χωριών (από τα οποία άλλωστε προέρχονταν) και έδρασαν πάντοτε σε τοπικό επίπεδο. Η σημαντικότερη επιτυχία των ΕΟΑ εις βάρος των Βουλγάρων ήταν αναμφίβολα η μάχη στην περιοχή του Νέστου κοντά στο χωριό Παπάδες τον Μάιο του 1944.
Ένα βουλγαρικό τάγμα κινήθηκε από Δράμα προς Καρά-Ντερέ που βρισκόταν η ζώνη ρίψεων των Ελλήνων ανταρτών. Για να φτάσουν εκεί όμως οι Βούλγαροι όφειλαν να περάσουν από την γέφυρα του Νέστου κοντά στο χωριό Παπάδες, ενώ όμως οι Έλληνες κατείχαν την απέναντι όχθη, με σημαντικά όμως, μικρότερες δυνάμεις. Συγκεκριμένα παρατάχθηκαν οι οπλαρχηγοί Γιάννης Αμανατίδης, Αναστάσιος Αβραμίδης, Κυριάκος Λαζαρίδης, Βασίλης Παπαδόπουλος με 160 ενόπλους περίπου. Η Βουλγαρική προσπάθεια περάσματος της γέφυρας ξεκίνησε στις 6 Μαΐου, αλλά συνάντησε ισχυρή αντίσταση από τους Έλληνες, καθώς όσοι Βούλγαροι προσπαθούσαν να περάσουν την γέφυρα βρίσκονταν ακάλυπτοι στα εύστοχα Ελληνικά πυρά.
Για τρεις μέρες η μάχη συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση, με τον άμαχο πληθυσμό να ενισχύει τους Έλληνες μεταφέροντας πολεμοφόδια στην πρώτη γραμμή. Στις 9 Μαΐου οι Βούλγαροι σημείωσαν πρόοδο χάρις την παρουσία γερμανικών και Βουλγαρικών αεροσκαφών καθέτου εφορμήσεως, που βομβάρδισαν τις Ελληνικές θέσεις. Στις 10 Μαΐου οι Έλληνες αντάρτες αναγκάστηκαν σε υποχώρηση, έχοντας 9 νεκρούς και 28 τραυματίες. Οι Βούλγαροι είχαν πάνω από 150 νεκρούς και τραυματίες και προέβησαν σε σκληρά αντίποινα κατά των χωριών της περιοχής.
Πυρπολήθηκαν η υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές από τους Βούλγαρους σχεδόν όλα τα χωριά ανατολικά του Νέστου (Μελισσομάνδρα, Βουνοχώρι, Αγριοκερασιά, Παπάδες, Σκαλωτή, Καλλίκαρπο, Σιδηρόνερο, Οροπέδιο κτλ), αλλά τις μεγαλύτερες καταστροφές γνώρισε το χωριό Πολυγέφυρο όπου πυρπολήθηκαν πολλά σπίτια και έγιναν μαζικές εκτελέσεις ακόμα και αμάχων.
Ανάμεσα στις πολλές μικρότερες μάχες των Εθνικών Ομάδων Ανταρτών κατά της Βουλγαρικής Κατοχής, η μάχη στην γέφυρα των Παπάδων ήταν αναμφίβολα η σημαντικότερη και αυτή που προκάλεσε τις μεγαλύτερες απώλειες στον κατακτητή στην κατεχόμενη ανατολική Μακεδονία. Σήμερα στο σημείο αυτό υπάρχει ένα μνημείο που υπενθυμίζει το γεγονός, ενώ κάθε χρόνο οι τοπικές Αρχές της Δράμας οργανώνουν εκδηλώσεις προς τιμήν της επετείου της μάχης.
Πηγές
Ιάσονας Χανδρινός, Εθνική Αντίσταση 1941-1944, εκδόσεις περισκόπιο
Συλλογικό έργο, Οι άλλοι Καπετάνιοι, εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
6- 15 Μαΐου 1944: Μάχη της γέφυρας Παπάδων
Χάρτης της περιοχής όπου έγινε η μάχη και σημερινές φωτογραφίες τηςΙ. Β. Δ.
Ενδιαφέρον το άρθρο σας γιατί αποδεικνύει τον αγώνα που έκανε σε αυτή την περιοχή ένας κατασυκοφαντημένος από τους αριστερούς συγγραφείς αντάρτης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠράγματι αρκετοί αριστεροί τον κατηγορούν (όπως και κάθε άλλον που δεν εντάχτηκε στον ΕΛΑΣ ) ως βέβαιο συνεργάτη των Γερμανών.
Μάλιστα ο Σόλων Γρηγοριάδης τον κατηγορεί ότι κατά την αποχώρηση των Γερμανών από την περιοχή δεν δίστασε να συνάψει συμφωνίες μαζί τους.
Πάνω στο θέμα αυτό θα ήθελα και την δική σας άποψη ...
η άποψη μου για τον Τσαούς - Αντών προέρχεται καθαρά από τις νεότερες έρευνες και την προβληματική του κ. Μαρατζίδη και της αντίστοιχης ομάδας εκλεκτών ιστορικών.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚατά την γνώμη μου, οι ανταρτικές ομάδες του Τσαούς Αντών είχαν χαρακτήρα περισσότερο αυτοάμυνας κατά των κομμουνιστών και των Βουλγάρων, παρά αντίστασης κατά του κατακτητή. Ουσιαστικά προστάτευε τα χωριά των Ποντίων από αυθαιρεσίες.
Αργότερα συνδέθηκαν με το Συμμαχικό Αρχηγείο της μέσης Ανατολής. Χωρίς όμως ποτέ να αναλάβουν σοβαρή αντιστασιακή δράση. Ο χαρακτήρας των ομάδων παρέμεινε σταθερά αντικομμουνιστικός και αντιβουλγαρικός (είτε όταν ήταν εθνικιστές οι Βούλγαροι, είτε κομμουνιστές).
Το θέμα για την αποχώρηση των Γερμανών δεν το γνωρίζω, αλλά γεωγραφικά και μόνο (οι Γερμανοί κατείχαν την δυτική πλευρά του νέστου) το θεωρώ απίθανο. ΓΕνικώς αντιμετωπίζω με μεγάλη καχυποψία οποιαδήποτε συνεργασία με τους ΓΕρμανούς μετά το καλοκαίρι του 1943, από την στιγμή που είχε φανεί ότι μάλλον έχαναν τον πόλεμο. Γιατί κάποιος να κάνει συμφωνίες μαζί τους και να στιγματιστεί;
Στην τελευταία παραγρ. 2 σειρά προφανώς εννοείτε "Δυτικώς του Στρυμώνα" .
ΔιαγραφήΔηλ. από Ανατολικά του Στρυμώνα μέχρι κ το Νομό Ροδόπης ήταν
Βουλγάρικη Κατοχή .Στον Νομό Έβρου ήταν πάλιν οι Γερμανοί . Μάλιστα
οι Έλληνες της Βουλγαρικής Κατοχής ονόμαζαν "ελεύθερη Ελλάδα"
την Δυτικά του Στρυμώνα !!!. Ήταν τόσο σκληρή η Βουλγάρικη Κατοχή
σχεδόν στα όρια της Γενοκτονίας . Οι δυνάμεις του Αντών Τσαούς
έδρασαν μεταξύ Στρυμώνα και μέχρι Ν.Ροδόπης .Κύρια περιοχή δράσεως
ήταν Παγγαίο,Μενοίκιο,Φαλακρό,όρη Λεκάνης(Τσαλ-Νταγ),Δάσος Νέστου,
Χρυσούπολη,Χαιντού(Ν.Ξάνθης) κ.λ.π.Δηλ. καμμία επαφή κ επικοινωνία
με Γερμανούς . Οι Βούλγαροι όπως κ οι του ΕΑΜ τους έλεγαν
Ληστοσυμμορίτες (καθόσον εισέβαλαν κ εντός Βουλγαρίας για
αντεκδίκηση Βουλγαρικών ενεργειών αλλά κ προμήθεια υλικών κ.λ.π).Οι
περισσότεροι των Ανταρτών του Αντών Τσαούς ήταν καταδικασμένοι
ερήμην από Στρατοδικείο των Βουλγάρων κυρίως της Κομοτηνής .
Τα υπόλοιπα τα γράφει το βιβλίο του Χατζηαναστασίου που έχετε
κ εσείς παραπάνω ,που είναι από τις καλύτερες Διατριβές που έχουν
δημοσιευτεί και μάλιστα σε αρκετές εκδόσεις κ παρουσιάσεις του
βιβλίου πανελλαδικά.
Όλα τα σχετικά συμφωνητικά ΕΛΑΣ-αποχωρούντων Γερμανών έχουν αποδειχθεί πλαστά. Τα ταγματα ασφαλείας είχαν διαφορετικό (αντικομμουνιστικό) χαρακτήρα από αυτόν που τους αποδίδεται (αν και εξοπλίζονταν από τους γΕρμανούς και ορκίζονταν πίστη στον...Χίτλερ), ενώ η ηγεσία τους (πάγκαλος - γονατάς) είχε αλλότρια κίνητρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ υποτιθέμενη συνεργασία του Ζέρβα με τους Γερμανούς, αν έγινε στην έκταση που καταγράφεται, είχε ευκαιριακό χαρακτήρα, ήταν συνδεδεμένη με τον εμφύλιο μεταξύ των αντιστασιακών ομάδων και πάντως χρειάζεται περισσότερη μελέτη (δεν σας κρύβω ότι αυτόν τον καιρό ασχολούμαι έντονα με το θέμα, κθώς πολλοί αναγνώστες μου με ρωτούν σχετικά)
Ευχαριστώ για την απάντηση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια τον Τσαούς Αντών έχει αναφερθεί μεταξύ άλλων και ο Λεωνίδας Γαληνός (βιβλίο 1939-1949 , σελ. 85-86 Εκδόσεις Πελασγός), όπου αναφέρει και αρκετές μάχες που δόθηκαν εναντίον των Βουλγάρων (μεταξύ αυτών και τη μάχη του Νέστου 6-9/05/1944).
Τα στοιχεία που αναφέρει τα αντλεί από το στέλεχος της ΕΑΟ/ΕΣΕΑ Γ.Θ. Αντωνιάδη και το περιοδικό ΤΟΤΕ).
αυτο που υπεγραψε ο ΕΛΑΣ με τους Γερμανους στο Λειβαδι, ειναι πλαστο? Ρωταω διοτι εχω την εντυπωση οτι κατατεθηκε το πρωτοτυπο(και σε ελληνικη και σε γερμανικη γλωσα)σε εξεταστικη επιτροπη του ΟΗΕ, απο πρωην ΕΛΑΣιτες(εθνικος συνδεσμος ελασιτων Μακεδονιας-Θρακης)και οτι το ιδιο το ΚΚΕ, στο επισημο τοτε οργανο του(Νεος Κοσμος, 1950), παραδεχτηκε την υπαρξη του συμφωνητικου...
ΑπάντησηΔιαγραφήΑνώνυμε δεν γνωρίζω καθόλου αυτά που αναφέρεις. Αν θέλεις μπορείς να μου στείλεις τις σχετικές πληροφορίες και να τις συζητήσουμε....
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://realkke.wordpress.com/2007/10/24/stratiotiko-simfono-germanon-elas/
ΑπάντησηΔιαγραφήαπ'ο,τι ξερω Στο επίσημο όργανο του ΚΚΕ «Νέος Κόσμος» (τεύχος 9ον Σεπτεμβρίου 1950) γίνεται δεκτόν ότι το κομμουνιστικό σύνταγμα Χαλκιδικής «υπέγραψε συμφωνία με τους Γερμανούς».
και να συμπληρωσω και κατι επιπλεον που βρηκα! "Η ανωτέρω συμφωνία ήλθε στο φως τέσσερα και πλέον χρόνια αργότερα παρά του αντιπροσώπου της Ελλάδας κατά την διάρκεια της συζητήσεως του ελληνικού προβλήματος εις την πρώτη Επιτροπή της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, τον Νοέμβριο του 1948.
ΑπάντησηΔιαγραφήO αντιπρόσωπος της Σοβιετικής ΕνώσεωςVISHINDKI (Βισίνσκυ), όχι μόνον δεν την αμφισβήτησε στην απάντηση του,αλλά και τόνισε ότι, ορθώς έπραξε το ΕΑΜ να σύναψη τοιαύτη συμφωνία μετάτων αποχωρούντων Γερμανών, εφ' όσον σκοπός του ΕΑΜ ήταν να απαλλάξει τηνΕλλάδα από την παρουσία των Γερμανών και όχι να τους διατηρήσει με μάταιεςεπιχειρήσεις στην Ελλάδα."