Η μυστική οργάνωση "Εθνική Άμυνα ", και ο ρόλος του Κονδύλη μετά την εκλογική ήττα των Βενιζελικών το 1920
Αναφερθήκαμε στο αμέσως προηγούμενο κείμενο μας στις ευθύνες Ελλήνων αξιωματικών για την Μικρασιατική καταστροφή που όχι μόνο δεν αποδόθηκαν, αλλά οι αυτουργοί τους ήταν ανάμεσα στους πρωταγωνιστές που πίεζαν για την εκτέλεση των εξ. Σε αυτούς συμπεριλάβαμε τον συνταγματάρχη Κονδύλη και την μυστική του οργάνωση "Εθνική Άμυνα". Ο φίλος μας Costas σε ένα ενδιαφέρον σχόλιο του στο κείμενο μας αναφέρει σχετικά:
"Το να χαρακτηρίζεις τη συμμετοχή Κονδύλη στις κινήσεις για τη Μικρασιατική Άμυνα "μυστικές οργανώσεις στην Κωνσταντινούπολη υποσκάπτοντας το ηθικό του Ελληνικού στρατού στο μέτωπο" είναι διαστρέβλωση της αλήθειας."
Σε καμία περίπτωση δεν έχω σκοπό να διαστρεβλώσω την αλήθεια. Ο "συνταγματάρχης" (αλήθεια πως από ανθυπασπιστής το 1909 έφτασε συνταγματάρχης το 1920?) Κονδύλης αυτομόλησε από τον Ελληνικό στρατό χωρίς ούτε να τον αποστρατευσουν ούτε να παραιτηθεί, όταν παρά τις προσωπικές καλπονοθευτικές του προσπάθειες, η παράταξη των Βενιζελικών ηττήθηκε στις εκλογές. Φυσικά επιστροφή στην Ελλάδα δεν θα ήταν πιθανή για τον αυτουργό των βιαιοτήτων στην Χαλκιδική την εποχή του Εθνικού Διχασμού. Κατευθύνθηκε στην Κωνσταντινούπολη, που βρισκόταν υπό Συμμαχικό έλεγχο και ίδρυσε την μυστική οργάνωση "Εθνική Άμυνα. Έτσι:
"..Τελικά ήρθε ένα ανησυχητικό τηλεγράφημα από το γενικό στρατηγείο Κωνσταντινούπολης στο υπουργείο στρατιωτικών στις 3 Ιουνίου (σημ. 1921), που ανέφερε μια συνωμοσία του Κονδύλη και της Εθνικής Άμυνας στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό να ξαναπάρει τον έλεγχο του Ελληνικού στρατού η Βενιζελική παράταξη με ένα αιφνίδιο πραξικόπημα.
Σύμφωνα με την Εθνική Άμυνα, το σχέδιο ήταν να φύγει ο συνταγματάρχης Κονδύλης για την Σμύρνη με πλοίο, μαζί με χίλιους άνδρες, ο στρατηγός Ιωάννου για την Προύσα και μια άλλη ομάδα στην Νικομήδεια. Οι συνωμότες ισχυρίζονταν ότι μια επίλεκτη ομάδα διακοσίων ανδρών στην Προύσα ήταν έτοιμη να συλλάβει όλους τους φιλοβασιλικούς αξιωματικούς όταν δινόταν το σύνθημα....
....Δεν υπήρχαν άμεσα σχέδια για πραξικόπημα στην Αθήνα. Αν η Βασιλική Κυβέρνηση παρέμενε στην Εξουσία, η Εθνική Άμυνα σχεδίαζε μια πορεία προς την Αθήνα από μονάδες του στρατού της Θράκης...."
Michael Llewellyn Smith, Το όραμα της Ιωνίας, εκδόσεις ΜΙΕΤ
Φυσικά δεν υπονοούμε ότι ο Συνταγματάρχης Κονδύλης ήταν η βασική αιτία που οδηγήθηκε το μέτωπο στην κατάρρευση. Όλοι όμως θα συμφωνήσουμε ότι η προσπάθεια του δεν ήταν θετική στον Ελληνικό αγώνα υπέρ πάντων αλλά αρνητική και δόλια.
"Το να χαρακτηρίζεις τη συμμετοχή Κονδύλη στις κινήσεις για τη Μικρασιατική Άμυνα "μυστικές οργανώσεις στην Κωνσταντινούπολη υποσκάπτοντας το ηθικό του Ελληνικού στρατού στο μέτωπο" είναι διαστρέβλωση της αλήθειας."
Σε καμία περίπτωση δεν έχω σκοπό να διαστρεβλώσω την αλήθεια. Ο "συνταγματάρχης" (αλήθεια πως από ανθυπασπιστής το 1909 έφτασε συνταγματάρχης το 1920?) Κονδύλης αυτομόλησε από τον Ελληνικό στρατό χωρίς ούτε να τον αποστρατευσουν ούτε να παραιτηθεί, όταν παρά τις προσωπικές καλπονοθευτικές του προσπάθειες, η παράταξη των Βενιζελικών ηττήθηκε στις εκλογές. Φυσικά επιστροφή στην Ελλάδα δεν θα ήταν πιθανή για τον αυτουργό των βιαιοτήτων στην Χαλκιδική την εποχή του Εθνικού Διχασμού. Κατευθύνθηκε στην Κωνσταντινούπολη, που βρισκόταν υπό Συμμαχικό έλεγχο και ίδρυσε την μυστική οργάνωση "Εθνική Άμυνα. Έτσι:
"..Τελικά ήρθε ένα ανησυχητικό τηλεγράφημα από το γενικό στρατηγείο Κωνσταντινούπολης στο υπουργείο στρατιωτικών στις 3 Ιουνίου (σημ. 1921), που ανέφερε μια συνωμοσία του Κονδύλη και της Εθνικής Άμυνας στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό να ξαναπάρει τον έλεγχο του Ελληνικού στρατού η Βενιζελική παράταξη με ένα αιφνίδιο πραξικόπημα.
Σύμφωνα με την Εθνική Άμυνα, το σχέδιο ήταν να φύγει ο συνταγματάρχης Κονδύλης για την Σμύρνη με πλοίο, μαζί με χίλιους άνδρες, ο στρατηγός Ιωάννου για την Προύσα και μια άλλη ομάδα στην Νικομήδεια. Οι συνωμότες ισχυρίζονταν ότι μια επίλεκτη ομάδα διακοσίων ανδρών στην Προύσα ήταν έτοιμη να συλλάβει όλους τους φιλοβασιλικούς αξιωματικούς όταν δινόταν το σύνθημα....
....Δεν υπήρχαν άμεσα σχέδια για πραξικόπημα στην Αθήνα. Αν η Βασιλική Κυβέρνηση παρέμενε στην Εξουσία, η Εθνική Άμυνα σχεδίαζε μια πορεία προς την Αθήνα από μονάδες του στρατού της Θράκης...."
Michael Llewellyn Smith, Το όραμα της Ιωνίας, εκδόσεις ΜΙΕΤ
Φυσικά δεν υπονοούμε ότι ο Συνταγματάρχης Κονδύλης ήταν η βασική αιτία που οδηγήθηκε το μέτωπο στην κατάρρευση. Όλοι όμως θα συμφωνήσουμε ότι η προσπάθεια του δεν ήταν θετική στον Ελληνικό αγώνα υπέρ πάντων αλλά αρνητική και δόλια.
Αγαπητέ καλησπέρα,
ΑπάντησηΔιαγραφήΝα σε ευχαριστήσω, κατ’ αρχάς, ειλικρινά για τα καλά σου λόγια.
Σε σχέση τώρα με τις ενδιαφέρουσες αναρτήσεις σου γιά τη Δίκη των 6 και τον Κονδύλη: οφείλω να παραδεχθώ πως άλλο κατάλαβα. Είχα την αίσθηση πως εννοούσες την εμπλοκή του Κονδύλη στην κίνηση της «Μικρασιατικής Άμυνας», και βρήκα ιδιαίτερα υπερβολικούς τους χαρακτηρισμούς σου (γι’ αυτό και τα περί «διαστρέβλωσης»).
Γιά την ιστορία της μυστικής οργάνωσης «Εθνική Άμυνα» που αναφέρεις (νομίζω πως) θυμάμαι αμυδρά κάτι να έχω διαβάσει. Δεν του είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία. Δεν με εκπλήσσει, γνωρίζοντας το κλίμα της εποχής (για το οποίο θα συμφωνήσω πως έχει μεγάλη ευθύνη ο Ελ. Βενιζέλος) και την προσωπικότητα του Κονδύλη. Σε καμμία περίπτωση όμως δεν θα το έβαζα - σαν γεγονός – στα ελαφρυντικά των ενόχων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Απέχει χρονικά από αυτήν και υπήρξαν τόσα πολλά μετά ...
Με την ευκαιρία, δύο παρατηρήσεις:
(i) νομίζω πως ο Κονδύλης ήταν από τους στρατιωτικούς που κέρδισαν τους βαθμούς στο πεδίο της μάχης. Μπορεί να μην ήταν προσωπικότητα αντίστοιχη του Πλαστήρα ή του Πάγκαλου (συνολικά) αλλά μάλλον ήταν καλός δοικητής στη μάχη, κρίνοντας από όσα ξέρω π.χ. γιά την εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία.
(ii) έχεις άποψη γιά την πληρότητα, την αντικειμενικότητα και την αξιοπιστία του βιβλίου που αναφέρεις [Michael Llewellyn Smith, Το όραμα της Ιωνίας, εκδόσεις ΜΙΕΤ]; Δεν το γνωρίζω και έχω πάντα τις επιφυλάξεις μου (ιδίως στο θέμα της πληρότητας, π.χ. της διόγκωσης ενός γεγονότος ή της υποβάθμισης/απόκρυψης κάποιου άλλου).
Θα μου επιτρέψεις να συνεχίσω να είμαι πολύ σκεπτικός απέναντι στην αναθεώρηση της Δίκης των 6. Δεν έχω καμμία αμφιβολία πως από νομική άποψη μπορεί να είναι διάτρητη. Απο τη σκοπιά της πολιτικής και ιστορικής θεώρησης όμως, δεν νομίζω. Σε τελική ανάλυση, οι καταδικασθέντες ΔΕΝ έκαναν αυτό γιά το οποίο εξελέγησαν (τον τερματισμό του – κατα Γούναρην – «αποικιακού πολέμου»), έκαναν αυτό το οποίο ουδέποτε πίστεψαν (την εκστρατεία στην Αγκυρα) και όταν είδαν ότι δεν υπήρχε λύση, απλά ανέμειναν (αν όχι «υποβοήθησαν») την κατάρρευση. Δεν διείδαν καν πως το Κεμαλικό κίνημα δεν θα αρκείτο σε ακρότητες προς τον Ελληνικό πληθυσμό, αλλά είχε αποφασίσει την «τελική λύση» (ή μήπως αμφιβάλλει κανείς;).
Νομίζω πως το τηλεγράφημα της Κυβέρνησης προς τον Έλληνα πρεσβευτη στο Λονδίνο, τα λεει όλα: «Τα γεγονότα του Μετώπου ελύτρωσαν την κατάστασιν εν Μικρά Ασία, ...». Υπάρχει στο βιβλίο του Ξενοφώντος Στρατηγού. Ως λύτρωση είδαν την κατάρρευση. Θα μου επιτρέψεις να γίνω αφόρητα κυνικός: αν κάποιος βλέπει την κατάρρευση μιάς ηρωικής Στρατιάς που εμάχετο επι δεκαετία – και την επερχόμενη κάθοδο (κατά τον ¨Αγιο Χρυσόστομο Σμύρνης) του Μικρασιατικού Ελληνισμού «εις τον Άδην» - ως λύτρωση, η θέση του είναι στο Γουδί. Η μεγαλύτερη καταστροφή της ελληνικής ιστορίας δεν χωράει κάτι λιγότερο.
Αν επιτρέπεις, θα ήθελα να ζητήσω κάτι: μία ανάρτηση γιά αυτά που ξέρουμε περί Αριστείδη Στεργιάδη. Ο τόσο μισηθείς από τους Μικρασιάτες αρμοστής, πιστεύω πως έπαιξε σκοτεινό ρόλο. Θα άξιζε να μάθουμε περισσότερα γιά το ποιός ήταν πριν, γιατί επελέγη από τον Βενιζέλο, πώς άσκησε τα καθήκοντά του (ξέρουμε αρκετά από τον Χρ. Αγγελομάτη), τι απέγινε μετά. Ήταν όργανο της Βρεττανικής πολιτικής; Είχε απλά εμμονές που απέβησαν μοιραίες γιά όλους; Προσωπικά (χωρίς να είμαι ιστορικός), πιστεύω πως η Ιστορία έχει σαν κινητηριο δύναμη και τα πρόσωπα, όχι μόνο τους κοινωνικο-πολιτικούς μηχανισμούς.
Φίλε κώστα,
ΑπάντησηΔιαγραφήόντως ήταν λίγο σκοτεινή η έκφραση που χρησιμοποίησα στο αρχικό κείμενο για "μυστικές οργανώσεις", αλλά όπως ορθά επεσήμανες σε ένα σύντομο κείμενο είναι αδύνατον να συμπεριλάβεις τόσα πολλά στοιχεία χωρίς να πλατιάσεις και να απομακρυνθείς από το θέμα σου.
τώρα για τα δύο νέα θέματα:
Η ανδρεία του κονδύλη δεν τίθεται φυσικά σε αμφιβολία. Αναμφισβήτητα όμως η σταδιοδρομία του από έφεδρος δεκαννέας σε συνταγματάρχης σε 8! χρόνια δεν είναι φυσιολογική. Είναι αναμφίβολα προιόν πολιτικής απόφασης στην προσπάθεια να καλυφθούν τα κενά των αποτάκτων του 1917. Είναι πιστευω φανερό αυτό.
2.Το βιλίο του Smith ήταν για εμένα μια πραγματικά ευχάριστη έκπληξη. Το διάβασα αναγκαστικά λόγω εξετάσεων και με εξέπληξε για την πρωτοτυπία του και την εγκυρότητα της ύλης του, με ειδικό βάρος στις θέσεις της αγγλίας τα χρόνια 1918-1922 για το Ανατολικό ζήτημα. Ο smith ως διπλωματικός ακόλουθος ο ίδιος, μελέτησε τα σχετικά βρετανικά αρχεία και δίνει ένα χρονικό της μικρασιατικής περιπέτειας γραμμένο με κέφι και χωρίς το συναισθηματικό βάρος που μοιραία επέδηξαν οι έλληνες ιστορικοί. Οφείλεις να το διαβάσεις αν δεν το έχεις κάνει ήδη.
Αναφορικά με τον στεργιάδη ίσως στο μέλλον ετοιμάσω κάτι. πάντως η ιστορική αίσθηση που έχω για αυτόν είναι θετική (όσο και αν αυτό εκπλήσσει).
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Κονδύλης υπήρξε σπουδαίος Βενιζελικός αξιωματικός.Μετείχε σε όλους τους πολέμους απο το 1897 εως και το 1920,όταν και προσεφυγε στην Κωνσταντινουπολη.Ως εθελοντής στον πόλεμο του 1897,στον Μακεδονικό Αγώνα,στους Βαλκανικούς πολέμους,στον Βορειοηπειρωτικό αγώνα,στον Α Παγκόσμιο πόλεμο(μάχη του Σκρα),στην εκστρατεία στην Ουκρανία εναντιον των Μπολσεβίκων και στο Μικρασιατικό μέτωπο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌλες του τις προαγωγές τις πήρε στο πεδίο των μαχών,ακόμα και όταν δεν ήταν στρατιωτης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠαράθεση απο το βιβλίο "Χαμένες Πατρίδες" του Γιάννη Καψή σχετικά με ένα περιστατικό μετα τη σφαγή Ελλήνων στο Αϊδινί:
Και παίρνει μια απόφαση, που το
στρατηγείο ενέκρινε... εκ των υστέρων: Διατάζει τους άνδρες του
να περάσουν τη πέτρινη γέφυρα του Μαιάνδρου και να εισβάλουν
στην ιταλική ζώνη Κατοχής. Μόλις αρχίζει η διάβαση του Μαιάνδρου
φθάνει λαχανιασμένος ένας Ιταλός ταγματάρχης με δύο
άλλους αξιωματικούς και ζητεί να συναντήσει τον Κονδύλη, ο
οποίος τον δέχεται... έφιππος. Και με διερμηνέα — ο Κονδύλης
μόνο τη... θεσσαλική μιλούσε άπταιστα — του ζητάει να σταματήσει
την προέλαση του, γιατί εκεί στην περιοχή του Μαιάνδρου ήταν
η ιταλική ζώνη.
— Πες του — λέγει ο Κονδύλης στο διερμηνέα — ότι θα
σταματήσω μόνο αν μου παραδώσουν τους Τούρκους.
— Μα αυτό είναι αδύνατο, απαντά ο Ιταλός.
— Τότε εγώ θα προχωρήσω.
Ο ιταλός ταγματάρχης, με το τηλέφωνο του διπλανού φυλακίου,
ζητεί οδηγίες από τους ανωτέρους του και επιστρέφοντας, ζητεί
από τον Κονδύλη να περιμένει μέχρις ότου γίνουν συνεννοήσεις
μέσω της Αρμοστείας. Αλλ' αυτό εξοργίζει τον Κονδύλη:
— Να του πεις, ότι εγώ δεν ξέρω από υψηλή διπλωματία. 'Ωσπου
να συνεννοηθούν αυτοί, εγώ θα έχω πιάσει τους Τούρκους.
— Αν προχωρήσετε, απειλεί ο Ιταλός, έχω διαταγή να διατάξω
πυρ.
— Δεν πειράζει, απαντά ο Κονδύλης.
Και σπηρουνίζοντας τ' άλογό του τίθεται επικεφαλής των
ανδρών του, περνά τον Μαίανδρο, χωρίς, φυσικά, να τολμήσουν
αντίσταση οι Ιταλοί, και ξεκινά την καταδίωξη των Τούρκων.
Η εκδίκηση του Κονδύλη ήταν τρομερή, όπως τρομερός ήταν κι ο ίδιος. Σαν κεραυνός πέφτει πάνω στο τουρκικό στρατόπεδο της
Τζίνας και το διαλύει. Και χωρίς καθυστέρηση συνεχίζει την προέλαση
του, καταλαμβάνει τον ορεινό όγκο Σαπουντζά Νταγ και κάνει
μια κυκλωτική κίνση προς Δυσμάς, στρέφει προς Βορρά κι επιστρέφει
στις γραμμές μας από την κατεύθυνση των Σωκίων. Στο πέρασμα
του — γιατί να το κρύψει κανείς; — τίποτε δεν μένει όρθιο. Όποιο
χωριό τουρκικό τολμά ν' αντισταθεί, καταστρέφεται, οι αντάρτικες
ομάδες, που προσπαθούν να τον αναχαιτίσουν, συντρίβονται. Σπείρει
τον τρόμο, τον πανικό στους Τούρκους, προκαλεί ακόμη και το
δέος των δικών μας.
Κι ο συνταγματάρχης Σταυριανόπουλος εξομολογείται
σε Μικρασιάτη δημοσιογράφο: «Μπαίνοντας στόν σιδηρο-
δρομικό σταθμό του Ντεμερτζίκ, είδα μερικούς Τούρκους συγκεντρωμένους.
Αυτό μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Πίστευα, δτι άπό εκεί, πού
πέρασε ό Κονδύλης, δέν είχε μείνει Τούρκος, ούτε γιά δείγμα».
Στο σημείο αυτό πρέπει να παρεμβληθεί η αφήγηση ενός
αυτόπτη μάρτυρα, του Θ. Καλογερίδη, αναγνώστη, που ευτύχησε να
ζήσει τις μεγάλες εκείνες στιγμές, και μας γράφει τα εξής:«Υπηρετούσα
ώς επιτελής τού 1ου τάγματος, τού 5ου συντάγματος, υπό τόν
άείμνηστον Χρήστον Καβράκον... Βρίσκομαι στό γραφείον τού μεράρχου
Ζαφειρίου, 4-5 ήμερες μετά τήν άνακατάληψιν τού Αϊδινίου, γιά νά
παραδώσω φωτογραφίες τών πτωμάτων τών άτυχων κατοίκων της
πόλεως αυτής. Εκεί, δμως, άντικρύζω εναν Ιταλό ταγματάρχη νά
συνομιλή μέ τόν μέραρχον σέ τόνον ζωηρόν. Απ' δ,τι κατάλαβα,
επρόκειτο γιά τήν παραβίασιν της ιταλικής ζώνης. Τήν ίδια στιγμή
έρχεται κι3 ό Κονδύλης, κρατώντας κλαδί δένδρου γιά μπαστούνι.
Μαύρος, μπαρουτοκαπνισμένος, δπως ήταν, χωρίς διακριτικά, μέ
χιτώνιο στρατιώτου, άν δέν τόν άποκαλούσεν ό μέραρχος μέ τ' δνομά
του, θά ήταν αδύνατον νά πιστέψη κανείς δτι ό άγριάνθρωπος εκείνος
ήταν ό περίφημος Κονδύλης. "Ακουσα τόν Ζαφειρίου νά τού λέγη, επί
λέξει, τά έξης: «Κύριε Κονδύλη, ό κύριος ταγματάρχης απ' εδώ
παραπονείται, δτι έκυνηγήσατε τούς Τσέτες εντός της ιταλικής ζώνης
κι έκάψατε 7 χωριά».
» Ό Κονδύλης, μέ ζωηρή φωνή, έτοιμος γιά καυγά, άπαντα: «Νά
πήτε σε αυτόν τόν κύριον οτι, εφ όσον προστατεύουν τούς Τούρκους καί
τούς άφίνουν ελευθέρους νά μας χτυπούν, θά κάψω όχι εφτά, άλλά
δεκαεφτά χωριά, εστω κι άν χρειασθή νά φθάσω στήν Βαβυλώνα».
Αυτός ήταν ο Κονδύλης.
Κατ΄ αρχάς δεν αμφισβήτησα σε καμία περίπτωση τις στρατιωτικές επιδόσεις η την γενναιότητα του Κονδύλη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό όσα ξέρω όμως στην ιεραρχία του στρατού δεν ανεβαίνεις βαθμό όποτε δείξεις γενναιότητα στο πεδίο της μάχης. Αν γινόταν έτσι τότε θα επικρατούσε μια ζούγκλα προβιβασμών. Ο Κονδύλης έφτασε Συνταγματάρχης από δεκανέας σε μια οκταετία, λόγω πολιτικής πόφασης.
Η θεση μου παραμένει ότι η δράση του την διετία 1920-1922 υπήρξε φθοροποιός για την ύστατη προσπάθεια του Ελληνικού στρατού.
Ο Κονδύλης πολεμούσε απο το 1897 οπότε προφανώς το 1912 δεν ήταν δεκανέας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν θυμάμαι καλώς το καλοκαίρι του 1910 προβιβάστηκε απο ανθυπαπιστής σε ανθυπολοχαγό και απο εκεί άρχισαν οι γρήγορες προαγωγές.
Την 1η Απριλίου 1898 ήταν δεκανέας, την 1η Μαίου 1899 λόχίας, της 1η Αυγούστου 1903 επιλοχίας, στις 26 Ιουνίου 1909 ανθυπασπιστής.
ΑπάντησηΔιαγραφήΡωτώ λοιπόν: πως ένας ανθυπασπιστής χωρίς να έχει περάσει από την σχολή ευελπίδων προάγεται σε ανθυπολοχαγό ένα χρόνο μετά; Ο μόνος από την σειρά του ανθυπασπιστών, σύμφωνα με την βιογραφία του προσωπικού οπαδού του Σταμάτη Μερκούρη;
Πως από ανθυπολοχαγός το 1910 έγινε υπολοχαγός μόλις δύο χρόνια μετά τοποθετούμενος στέλεχος στην διοίκηση μεραρχίας με την έναρξη των Βαλκανικών Αγώνων, χωρίς να είναι απόφοιτος της σχολής ευελπίδων;
Σημειώστε δε πως ο Κονδύλης δεν φοίτησε ούτε σε σχολή υπαξιωματικών αλλά ωφελήθηκε από έναν σχετικό νόμο ΑΛΒ χάρις τον οποίο κατάφερε να γίνει υπαξιωματικός....
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΩραία,συμφωνούμε στο ότι δεν πήρε όλους τους βαθμούς σε 8 χρόνια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπο εκει και πέρα και προτού προχωρήσω επι της ουσίας δεν βρίσκω κάτι το μεμπτό στο όλο θέμα.
Για του λόγου το αληθές μπορείς να διαβάσεις εδώ http://www.libver.gr:4530/ecportal.asp?id=275&nt=18
την ενδιαφέρουσα περίπτωση του Σπυρίδωνα Μαυραγάνη ο οποίος δεν ήταν εύελπις και ξεκίνησε επίσης απο δεκανέας για να φτάσει στο βαθμό του υποστρατήγου.
Οι προαγωγές του μάλιστα ήταν φοβερά ταχύτατες δίχως προφανή κομματική σκοπιμότητα.
Ο άνθρωπος προέρχετο απο φτωχή και άσημη οικογένεια ενώ δεν ανακατεύτηκε,τουλάχιστο σε υψηλό επίπεδο ή κάποιο δημόσιο αξίωμα,με τα πολιτικά.
Υπάρχουν λοιπόν σχετικά παραδείγματα,ενδεχομένως να βρούμε και άλλα.
Απο εκει και πέρα,ο Κονδύλης προήχθη σε υπολοχαγό με το πέρας του Α Βαλκανικού πολέμου,δηλαδή μετα απο ένα μέρος της δράσης του και όχι πριν απο αυτη.
Βέβαια μέσα σε ένα χρόνο φαίνεται να έγινε λοχαγός.
Σε κάθε περίπτωση,η λογική της ανάδειξης του μέχρι το κίνημα της Εθνικής Άμυνας και παρά τη συμμετοχή του στο κίνημα του 1909 δεν μπορεί να αποδοθεί σε κομματικά κριτήρια διότι προφανώς ο Κονδύλης δεν είχε κάποια καταγωγή ή πολιτική πρόσβαση για να προαχθεί τόσο έγκαιρα όπως κατα τα φαινόμενα και ο Μαυραγάνης.
Μάλιστα,δεν ήταν κάτι αντίθετο στο πνεύμα της εποχής.Όποιος διαβάσει τις προαγωγές αξιωματικών θα δεί πως πολλές απο αυτές ήταν κατ'εκλογή,δηλαδή παραλειπομένου του κριτηρίου της αρχαιότητας,ένα φαινόμενο όχι άγνωστο στο στρατό.
Τώρα,πιθανώς ο Κονδύλης να πέτυχε κάτι που ουδείς άλλος κατόρθωσε,αλλα αυτο κιόλας αποτελεί απόδειξη της έντονης πολεμικής ηγετικής του δραστηριότητας την οποία παραθέτουμε ευθύς παρακάτω όπως την είχαμε γράψει προ ετών.
Όντως συμφωνούμε ότι δεν πήρε όλους τους βαθμούς σε οκτώ χρόνια, κάτι που έγραψα και είναι λάθος μου για το οποίο ζητώ συγνώμη και διορθώνω και στο σώμα του κειμένου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ θέση μου όμως παραμένει ότι τουλάχιστον δύο φορές (1909, 1917) ο κονδύλης προήχθη για κομματικούς λόγους. Ο ίδιος υπήρξε κατ΄εξοχήν δημιούργημα της πολιτικοποίησης του στρατού (ασχέτως των ικανοτήτων του που από την πρώτη στιγμή αναγνώρισα). Αλλά φυσικά δεν ήταν ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος γενναίος Έλληνας αξιωματικός. Ήταν έντονα πολιτικοποιημένος και αυτό φάνηκε όταν ανοίχτηκαν οι κάλπες στην μονάδα του στο μέτωπο στις εκλογές του 1920 και βρέθηκαν μόνο ψηφοδέλτια των "Φιλελεύθερων" δεμένα σε ματσάκια.
Η αποφασιστική ώθηση στην καριέρα του Κονδύλη δόθηκε αρχικά με την συμμετοχή του το 1909 στο γουδή αλλά κυρίως όταν έγινε Αμυνίτης το 1917. Οι ακρότητες του στην Χαλκιδική εναντίον των πολιτών πο διάλεξαν να υπακούουν στο κράτος των Αθηνών είναι πασίγνωστες και μάλιστα έχω γράψει και σχετικό άρθρο επί αυτών. άξια τα "Βενιζελικά" γαλόνια του.
΄Ολοι οι Αμυνήτες αξιωματικοί μετά την έλευση των Βενιζελικών στην Αθήνα, πήραν προαγωγές, ενώ όσοι διάλεξαν να μείνουν πιστοί στον Βασιλιά έμειναν στάσιμοι η αποστρατεύθηκαν. Οι Φιλελεύθεροι είπαν ότι οι προαγωγές αντανακλούσαν τις επιδόσεις των αξιωματικών αυτών στα πεδία των μαχών του Α΄ παγκοσμίου πολέμου. Αυτός που το αμφισβήτησε ήταν...ο ίδιος ο Κονδύλης. Ως υπουργός στρατιωτικών το 1934 αφαίρεσε από όλους τους "Αμυνήτες" τους προβιβασμούς εκείνης της εποχής (ο ίδιος ήταν απόστρατος) λέγοντας πως ήταν προιόν πολιτικής επέμβασης.
έτσι η αλλιώς τα θέματα επετηρίδας στην εποχή που εξετάζουμε ήταν λίαν αμφιλεγόμενα, για τα οποία δημιουργούνταν απανωτές πολιτικές κρίσεις την περίοδο του Μεσοπολέμου
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια το τέλος,ένα βιογραφικό του Κονδύλη με πολλά στοιχεία χρησιμοποιημένα απο τη βιογραφία του εκ των εκδόσεων Μέτρον:
ΑπάντησηΔιαγραφήH σταδιοδρομία του ξεκίνησε στα 1896 όταν σε ηλικία 17 ετών εγκατέλειψε τις γυμνασιακές του σπουδές ώστε να λάβει μέρος στον αγώνα της επαναστατημένης Κρήτης.
Αργότερα εντάχθηκε στο σώμα του Τιμολέοντος Βάσσου.Πήρε μέρος στη ανακατάληψη της Θεσσαλίας.
Όταν ξέσπασε ο Μακεδονικός αγώνας,ήδη ο Κονδύλης έφερε τον βαθμό του λοχία και υπηρετούσε στα Τρίκαλα.Αποφάσισε να λιποτακτήσει και καταταχθεί στο αντάρτικο σώμα των ανθυπιλάρχων Πυχεώνος και Γεωργίου Παππά.
Διακρίθηκε γρήγορα και δημιούργησε την δική του ολιγομελή ομάδα με δράση σε ειδικές αποστολές.
Κράτησε μια επίκινδυνη περιοχή στο Μορίχοβο όπου δρούσαν και Βούλγαροι κομιτατζήδες τους οποίους πολέμησε,όπως και τους συνεργάτες τους,προσφέροντας στον τοπικό πληθυσμό ανακούφιση.
Η επόμενη αποστολή του ήταν να εκκαθαρίσει το Ραδογκόσκι της Καστοριάς απο κομιτατζήδες.
Ο Κονδύλης οργάνωσε την επιχείρηση και πέτυχε τον στόχο,μάλιστα τραυματίστηκε στο στήθος και χαροπάλευε για δύο εβδομάδες στο μοναστήρι Ταξιαρχών της Τσούκας.
Τελικώς ανέρρωσε,πλην όμως,καταστράφηκε ένα τμήμα απο τον δεξιό πνεύμονα του.
Ομως ο Κονδύλης είχε να αναπτύξει και άλλες δραστηριότητες.Μελετώντας βουλγάρικα και τούρκικα έστειλα επιστολή στον τότε συνταγματάρχη Δαγκλή εκλιπαρώντας τον να αναλάβει δράση στη Θράκη.Ως Γεώργιος Τσάγκας στάλθηκε στην Κωνστανστινούπολη και κατόπιν συνεννοήσεως με το Οικουμενικό Πατριαρχείο διορίστηκε ως δάσκαλος στην περιοχή Βιζύης της Θράκης.
Την ημέρα έκανε μάθημα σε Ελληνόπουλα και τον υπόλοιπο χρόνο δρούσε ως κατάσκοπος,κάνοντας απο παρακολουθήσεις εως δολιοφθορές.
Προήχθη σε ανθυπασπιστή και συμμετείχε ενεργά στο Κίνημα του Γουδί το 1909.
Έλαβε μέρος και στους δύο Βαλκανικούς πολέμους και προήχθη σε λοχαγό εξαιτίας της ανδρείας που επέδειξε.
Στα 1914 κηρύχθηκε η αυτονομία της Βορείου Ηπείρου και ο Κονδύλης ανέλαβε διοικητής του τάγματος της Αυτόνομης Ηπείρου επιδεικνύοντας επιτυχή δράση και μεγάλο ηρωισμό.
Στα 1916 και ενώ έχει ήδη ξεσπάσει ο Α ΠΠ η Ελλάδα τηρεί στάση ουδετερότητας.
Εκείνη την εποχή ο Κονδύλης βρίσκεται διοικητής του οχυρού της Φαιάς Πέτρας στην Ελληνοβουλγαρική μεθόριο,ενώ η Βουλγαρία,σύμμαχος των Κεντρικών Δυνάμεων,επιχειρεί να προελάσει σε Ελληνικό έδαφος.
Τότε καταφθάνει Βούλγαρος αξιωματικός στο οχυρό απαιτώντας να του παραδοθεί.Ο Κονδύλης απορρίπτει το αρνείται και ζητάει με τη σειρά του να απομακρυνθεί με τους άνδρες του απο την ακτίνα βολής του οχυρού.
Σημειώνεται μια σύγκρουση και ο Κονδύλης ανιστέκεται πεισματικά και ηρωικά.Στο τέλος όμως διατάσσεται απο τους ανωτέρους του να παραδώσει το οχυρό.
Ο Κονδύλης εξοργισμένος κατευθύνεται στην Θεσσαλονίκη όπου συγκροτούταν το Κίνημα της Εθνικής Αμυνας.
Επιτυγχάνει να πείσει τον μέραρχο Σερρών Χριστοδούλου να στείλει τις δυνάμεις του στην Θεσσαλονίκη και του ανατίθεται να καταδιώξει τους φυγόστρατους και να πραγματοποιήσει επιστράτευση στην Χαλκιδική.
Το κάνει με επιτυχία αλλά και με μεγάλη σκληρότητα.
Αρχικώς καταστέλνει εξέγερση πεντακοσίων επιστράτων που είχαν συλλάβει τη φρουρά της κωμόπολης Γαλάτιστα στο όνομα του βασιλέως Κωνσταντίνου.
Στη συνέχεια ξεσπούν ταραχές στον Πολύγυρο.Ο Κονδύλης διαλύει τους αντάρτες και συλλαμβάνει τον αρχηγό τους.
Τον καταδικάζει επι τόπου σε θάνατο,με την σύγκληση στρατοδικείου,δι'απαγχονισμού.
Η εκτέλεση του γίνεται δημόσια,τον κρεμάνε σε ένα δέντρο στην πλατεία.
Είναι χαρακτηριστικό πως δια απαγχονισμού ουδέποτε υπήρξε εκτέλεση πλην της περίπτωσης δύο καταχραστών κατα τη δικτατορία Παγκάλου.
Γενικότερα,στη Χαλκιδική υπήρξε έκδηλος ο φανατισμός του Κονδύλη.
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτα πλαίσια του κινήματος της Εθνικής Αμύνης και υπο τους συμμάχους,ανέλαβε το 3ο Τάγμα του 1ου Συντάγματος Σερρών,με διοικητή τον Κονδύλη,επίθεση στο οχύρωμα του συγκεκριμένου υψώματος.Το ύψωμα καταλήφθηκε και κρατήθηκε παρα τον ανελέητο εχθρικό βομβαρδισμό και τις σφοδρές επιθέσεις των Βουλγάρων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο τάγμα δεν κάμφθηκε απο την ολονύχτια επίθεση.
Στο ξημέρωμα επιχείρησαν οι Βούλγαροι μια ισχυρή επίθεση πεζικού αλλά οι Ελληνες,αν και λιγότεροι και με μεγαλύτερη κόπωση,τους απέκρουσαν αποτελεσματικά.
Σημαντική ήταν και η συνεισφορά τοου ανθυπολογαχού Ευστάθιου Δογάνη,ο οποίος έχασε και την ζωή του σε εκείνη τη μάχη,όταν ενεργώντας με αυτοθυσία δημιούργησε σύγχυση στον εχθρό.
Αλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η επίθεση με στόχο την κατάληψη του υψώματος Σκρα ντι Λεγκέν.
Ο Κονδύλης διοικούσε το 1ο Σύνταγμα Σερρών.Η έφοδος που επιχειρήθηκε έφερε μεγάλες απώλειες,ωστόσο το φρόνημα των Ελλήνων στρατιωτών δεν κάμφθηκε και με ασυγκράτητη ορμή σκέφτονταν μόνον πως θα πετύχουν τον στόχο.
Έτσι,άρχισαν να καταλαμβάνονται η μία μετα την άλλη,οι οχυρώσεις των Βουλγάρων οι οποίοι τα είχαν χαμένα.
Επίσης,ο Κονδύλης έδρασε και στην μάχη της Δοιράνης.Μέσα σε λίγη ώρα πέτυχε τον στόχο που του είχε τεθεί,επιχειρώντας με ορμή,και συνέχισε ταχέως για τον επόμενο.Η προέλαση όμως κάποια στιγμή ανακόπηκε,διότι τα βρετανικά στρατεύμα που συμμετείχαν δεν ήταν στη θέση που έπρεπε και άρα το σύνταγμα θα ήταν εκτεθειμένο σε ενδεχόμενα πυρά.
Τελικώς ο εχθρός άρχισε να βάλλει κατα του συντάγματος απο δύο πλευρές,το οποίο όμως με αντιστάθηκε με γενναιότητα,ωστόσο αναγκάστηκε να υποχωρήσει κοντά στην γραμμή Δοιράνη-Κραστάλη.
Δέχθηκαν και εκεί επίθεση που αποκρούστηκε μετ'επιτυχίας.
Για τη μάχη του Βρομαδέρ παρασημοφορήθηκε με τον γαλλικό πολεμικό σταυρό με δάφνες και με το σέρβικο χρυσό μετάλλιο ανδρείας.
Για την δράση του στο Σκρα ντι Λεγκέν τιμήθηκε απο τους Γάλλους με το παράσημο της λεγεώνας της τιμής,απο τους Άγγλους με τον σταυρό των διακεκριμένων πράξεων,απο τους Σέρβους με τον λευκό αετό μετά ξιφών και τέλος,απο τους Έλληνες με τον πολεμικό σταυρό α' τάξεως.
Στα 1919 ο Ελληνικός στρατος συμμετείχε στον εμφύλιο πόλεμο στην Ρωσία,εναντίον των Μπολσεβίκων.
Ο Κονδύλης ήταν διοικητής του 3ου συντάγματος πεζικού.Έλαβε μέρος κατ'ουσίαν εθελοντικά,αφού δεν υπαγόταν στο εκστρατευτικό σώμα.
Εκεί έδρασε ηρωικά και ο Γάλλος στρατηγός Ντ'ανσέλμ τον χαρακτήρισε ως γενναίο των γενναίων
όταν τον παρασημοφορούσε εκ νέου.
Μάλιστα προβιβάστηκε σε συνταγματάρχης μετα απο πρόταση του Γάλλου στρατηγού ντ'Ανσέλμ.
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜετά το πέρας της εκστρατείας στην Ουκρανία,ανατέθηκε στην Ελλάδα απο τους συμμάχους η κατάληψη της Ανατολικής Θράκης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Κονδύλης αναλαμβάνει την απόβαση και κατάληψη της Ραιδεστού.
Πέφτει πρώτος στην θάλασσα μέχρι το ύψος των ώμων του,κρατώντας το ξίφος του και έτσι δίνει σύνθημα νίκης στους άνδρες του.
Επιτυγχάνει τον στόχο μέσα σε λίγες ώρες και η Ραιδεστός γίνεται πάλι Ελληνική.
Στην Μικρά Ασία παίζει σημαντικό ρόλο στην κατάληψη της γραμμής Ουσάκ.
Εδώ είναι χαρακτηριστικό το εξής:
Οι Τούρκοι κατέσφαξαν τον Ελληνικό πληθυσμό στο Αϊδινίο.
Εκεί καταφθάνει αργότερα και ο Κονδύλης αρχίζοντας να καταδιώκει τους σφαγείς Τούρκους.
Οι τελευταίοι έχουν περάσει στην Ιταλική ζώνη,όμως ο Κεραυνός δεν πτοείται,απαιτεί απο τους Ιταλούς να περάσει,τους παίρνει σβάρνα επι της γέφυρας του Μαιάνδρου και τσακίζει τα πάντα στο πέρασμα του.
Ο Κονδύλης αποχωρεί απο το στράτευμα με την ήττα της Βενιζελικής παράταξης την 1η Νοεμβρίου του 1920.
Κάτι η δράση του στην Χαλκιδική το 1916,κάτι ο Βενιζελισμός του,είχαν αυτο το αποτέλεσμα.
Μάλιστα,έχει γραφτεί πως έφυγε με κρυμμένα τα διακριτικά φοβούμενος προφανώς κάποια πράξη αντεκδίκησης.*
Μετα απο αυτα τα γεγονότα,καταφεύγει στην Κωνσταντινούπολη και αποτελεί έναν
εκ των ιδρυτών της Εθνικής Αμυνας.
Για τις περίφημες επιστολές του και τη κριτική του στο κυβερνητικό εγχείρημα έχουν γραφτεί πάρα πολλά.
Στα 1923 συμμετέχει στην ανασυγκρότηση της στρατιάς του Έβρου,καταστέλει το κίνημα των Γαργαλίδη-Λεοναρδόπουλου και αποσύρεται απο το στρατό,για να αφοσιωθεί στην πολιτική.
Ανατρέπει την δικτατορία του Παγκάλου το 1926 και καταστέλει το Βενιζελικό αντικίνημα του Μαρτίου του '35.
Μάλιστα τότε πήρε και τον βαθμό του αντιστρατήγου,πάλι επι του πεδίου των μαχών,μιας και αυτοπροσώπως οργάνωσε την επίθεση για την κατάληψη των Σερρών και της Δράμας.
Για το *:Θα προσπαθήσω να βρώ τη πηγή που το έχω δεί.Και να προσθέσω κάτι επι του τούτου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΈνα περιστατικό προερχόμενο απο απο το βιβλίο Η στρατιωτική δράση του Νικολάου Πλαστήρα,με συγγραφέα τον Κωνσταντίνο Αβτζιγιάννη.
Το 3ο Σ.Π. βρισκόταν σε καθεστώς πίεσης απο τους εχθρούς.Ο Κονδύλης αντιμετώπιζε με επιτυχία τις επιθέσεις τους,ωστόσο χρειαζόταν ενίσχυση και βοήθεια.
Ακολουθεί τηλεφωνική στιχομυθία μεταξύ Κονδύλη και Πλαστήρα:
Κονδύλης:"Ας έλθει κι ένας λόχους αρκεί να είναι και ου Πλαστήρας μαζί"
Πλαστήρας:"Τι διάβολο δεν μπορείς να κάμεις ούτε μία μάχη χωρίς εμένα;Πες στο ασκέρι σου να κρατήσει όσο μπορεί και σε λίγο φθάνω με τους ευζώνους για να δεις τι ωραίο μάθημα θα τους δείξω τους Μπολσεβίκους"
Κονδύλης:"Άφησ'τα αστεία Νίκου κι έλα γρήγουρα γιατί την έχουμι άσχημα,ου εχθρός μι πιέζ' το δεξιό πολύ αυτή τη στιγμή και διέταξα το τάγμα εφεδρείας να καμ'αντεπίθεσ' απ' το δεξιό.Τρέξε λοιπόν και δεν έχου καθόλου εφεδρεία"
Πλαστήρας:"Μείνε ήσυχος,έφθασα,μήνυσε στους Μπολσεβίκους ότι έρχομαι,αυτό αρκεί για να φύγουν".
Την επομένη αναπτύχθηκε στη περιοχή το σύνολο του 5/42.
Στο αριστερό της ελληνικής παράταξης βρισκόταν το Τάγμα Μελέτη της ΙΙ Μεραρχίας,το οποίο ο Πλαστήρας ενίσχυσε με δικό του λόχο,διότι δεν του είχε εμπιστοσύνη.
Και πραγματικά,με την επίθεση των Μπολσεβίκων υποχώρησε χωρίς να προβάλλει αντίσταση και να ενημερώσει για την ενέργεια του,με αποτέλεσμα οι τσολιάδες να μάχονται δίχως γνωρίζουν πως είναι ακάλυπτοι εξ αριστερών τους.
Τελικώς,ο διοικητής του λόχου,υπολοχαγός Χριστόπουλος,απεφάσισε τη διάσπαση της εχθρικής γραμμής η οποία επιτεύχθηκε αλλα με μεγάλες απώλειες.
Ο Πλαστήρας βρισκόταν δύο χιλιόμετρα μακριά της περιοχής και συναντούσε τους τσολιάδες του Χριστόπουλου που ήταν αγανακτισμένοι με τη συμπεριφορά του τάγματος Μελέτη.
Με δική του παρότρυνση,ο λόχος αντεπιτέθηκε αναγκάζοντας τους Μπολσεβίκους να εγκατελείψουν τις θέσεις που είχαν καταλάβει και να αποτραβηχτούν πέρα απο την αρχική γραμμή εκκίνησης τους.
Λίγο καιρό αργότερα ξεκίνησε η γενική επίθεση των Μπολσεβίκων.
Ο Ελληνικός στρατός βρέθηκε σε δυσμενή κατάσταση και τότε ο Πλαστήρας αποφάσισε αντεπίθεση,διότι η υποχώρηση θα εσήμαινε συντριβή.
Πηγαίνει ο ίδιος στο εφεδρικό του τάγμα και τους λέει το εξής:
"κυνηγήστε μου αυτο το παλιάσκερο των μπολσεβίκων μόνο 500 μέτρα και ύστερα υπόσχομαι να σας σώσω".
Και μετά,μπαίνοντας ο ίδιος επικεφαλής τους οδηγεί στην περιοχή,που είχε μείνει κενή ύστερα απο υποχώρηση του 3ου Σ.Π.
Οι τσολιάδες τρέχουν για να λάβουν θέσεις επίθεσης δεν αργούν να πέσουν μετωπικά επάνω στους μπολσεβίκους,που αιφνιδιάζονται.Οι ελληνικές λόγχες αστράφτουν και οι μέχρι πρότινος επιτιθέμενοι σαστίζουν,σταματούν και υποχωρούν.
Ο Πλαστήρας αναφέρει τηλεφωνικά στον Μανέτα ως εξής:"Οι Γαλορώσοι υπεχώρησαν,το Σύνταγμα Κονδύλη πλευροκοπηθέν,ανετράπη και υποχωρεί εν αποσυνθέσει,εγώ διατάσσω αντεπίθεσιν και ότι έβρεξε κατέβασε".
Τις διαταγές τις μετέδιδε προσωπικά ο ίδιος ο Πλαστήρας.
Παιρνόντας απο τον σταθμό της διοίκησης,βρίσκει τον Κονδύλη,που εξαγριωμένος έχει μαζέψει περίπου 100 άνδρες και ξεκινάει μόνος του επίθεση,προτιμώντας τον ένδοξο θάνατο απο την ήττα και δίχως να έχει ενημέρωση για το αποτέλεσμα της δράσης του 5/42.
Μάλιστα,ο Κονδύλης αρχικά νομίζει πως ο Πλαστήρας αστειεύεται όταν του λέει πως κέρδισε τη μάχη.
Μετα το διαπιστώνει και ο ίδιος και ακολουθεί ο εξής διάλογος:
Πλαστήρας:
"Είδες πως κάνουν αντεπιθέσεις;Πάρε μαθήματα για το μέλλον!Αυτή λέγεται κεραυνοβόλος αντεπίθεσις!Σε είδα ηττημένον και σε λυπήθηκα και είπα μέσα μου,ο φίλος μου ο Κονδύλης είναι που είναι άσχημος,αν είναι και ηττημένος με τι μούτρα θα παρουσιασθεί στον κόσμο.Και έτσι προς χάριν σου έκανα αυτή την αντεπίθεσιν"
Κονδύλης:"Άφησ'τα' αστεία Νίκου.Η χειρονομία σ' όντως υπήρξεν υπέρουχος".
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔύο αναφορές σε γεγονότα του 1916:
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ διοικητής του οχυρού Φαιά Πέτρα ήταν επ'αδεία και έτσι εκτέλεσε τα καθήκοντα του ο Κονδύλης.
Εκείνη την περίοδο αρκετοί αξιωματικοί επειδή η κυβέρνηση των Αθηνών τελούσε σε καθεστώς ουδετερότητας ενόψει της γερμανοβουλγαρικής εισβολής,θέλησαν να απουσιάζουν παρατείνοντας τις άδειες ώστε μη βρεθούν κάτω απο δυσάρεστες καταστάσεις ως αυτές που αναδείχθηκαν με την παράδοση οχυρών και του Δ' Σώματος Στρατού.
Δύο παραδείγματα είναι ο σωματάρχης αντιστράτηγος Γεννάδης και ο διοικητής της 6ης μεραρχίας στρατηγός Μπαΐρας(χρέη διοικητή εκτέλεσε ο συνταγματάρχης Χριστοδούλου).
Οι υπόλοιποι εν ενεργεία στρατηγοί απέφευγαν να αναλάβουν την ηγεσία και τελικώς ανεκλήθη της αδείας του ο συνταγματάρχης Χατζόπουλος για να αναλάβει τα σχετικά καθήκοντα με τα γνωστά μετέπειτα γεγονότα.
Επίσης,ο Κονδύλης ήδη στα 1916 ανακινούσε το ζήτημα της πλήρους ρήξεως με τη βασιλευομένη δημοκρατία.
Ο συμπολεμιστής και φίλος του Νεόκοσμος Γρηγοριάδης αναφέρει τα σχετικά στον Βενιζέλο και ο τελευταίος διαμηνύει στον Κονδύλη να μην ασχολείται με το πολιτειακό ζήτημα όσο καιρό διαρκεί ο πόλεμος.
Τώρα,όπως περιγράφει και ο Φοίβος Γρηγοριάδης,ο Κονδύλης στις εκλογές του 1920 άδειασε τις κάλπες του 3ου συντάγματος και τις ξαναγέμισε με βενιζελικά ψηφοδέλτια.