Ευθύνες αντιβενιζελικών κυβερνήσεων για την παρεμπόδιση των Μικρασιατών να καταφύγουν στην Ελλάδα (δύο άρθρα στην Καθημερινή).

Το πραγματικό έγκλημα του Στεργιάδη

Γράφει ο Γιώργος Μαυρογορδάτος

 (https://www.kathimerini.gr/opinion/562273900/to-pragmatiko-egklima-toy-stergiadi/)

Oπως γράφει ο Γρηγόριος Δαφνής στο αξεπέραστο βιβλίο του «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940» (τ. Α΄, σ. 16), ο Αρμοστής της Ελλάδας στη Σμύρνη Αριστείδης Στεργιάδης είχε πει απερίφραστα στον Γεώργιο Παπανδρέου, που τον επισκέφθηκε λίγο πριν από την Καταστροφή:

«Βλέπω την κατάρρευσιν».

«Και γιατί δεν ειδοποιείς τον κόσμον να φύγει;», απόρησε ο Παπανδρέου.

«Καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξη ο Κεμάλ, γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα».

Αυτός ήταν λοιπόν ο κυριότερος λόγος που ο Στεργιάδης και γενικότερα οι ελληνικές κρατικές αρχές εμπόδισαν συστηματικά, όσο είχαν αυτή τη δυνατότητα, την έγκαιρη αναχώρηση των Μικρασιατών Ελλήνων για την Ελλάδα.

Ειπώθηκε πριν από λίγες μέρες σε σχετική ημερίδα ότι αυτή η στιχομυθία δεν έγινε ποτέ και ότι τη διέψευσε ο ίδιος ο Γεώργιος Παπανδρέου. Αυτό δεν μπορεί βέβαια να αξιολογηθεί χωρίς συγκεκριμένη παραπομπή. Μοιάζει όμως εντελώς απίθανο. Το βιβλίο του Δαφνή στηρίχθηκε μεθοδικά και σχολαστικά σε πηγές που απαριθμεί. Αυτές περιλαμβάνουν και αφηγήσεις «επιζώντων πρωταγωνιστών», που κατονομάζονται. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η αφήγηση δεν μπορεί παρά να προήλθε από τον Παπανδρέου. Δεν μπορεί να επινοήθηκε από τον Δαφνή.

Αλλωστε, το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1955. Είχε προηγουμένως δημοσιευθεί σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ελευθερία». Δεν υπήρξε τότε καμία διάψευση. Επιπλέον, στη βιογραφία «Σοφοκλής Ελευθερίου Βενιζέλος 1894-1964» (σ. 113), που κυκλοφόρησε το 1970, ο Δαφνής έγραψε ξανά για τον Στεργιάδη, αξιολογώντας θετικά το έργο του, παρά την αυταρχικότητά του. Αν τον είχε νωρίτερα αδικήσει με τόσο κατάφωρο ψέμα, ασφαλώς θα είχε επανορθώσει.

Πέρα όμως από τη στιχομυθία που αναφέρει ο Δαφνής, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Στεργιάδης έκανε ό,τι μπορούσε για να εμποδίσει την έγκαιρη αναχώρηση των Μικρασιατών Ελλήνων για την Ελλάδα.

Είναι μάλιστα καταπληκτικό ότι ένας συγγραφέας, που από χρόνια προσπαθεί να διαψεύσει ότι υπήρξε αδιαφορία για την τύχη των ελληνικών πληθυσμών, παραθέτει ο ίδιος στο τελευταίο του πόνημα τεκμήρια που την αποδεικνύουν πανηγυρικά (Κ. Βλάσσης, «Οι τελευταίες μέρες του Αρμοστή», ιδίως σ. 145-147). Πρόκειται προπαντός για το μακροσκελές τηλεγράφημα υπ’ αριθ. Ε.Π. 2873 του Στεργιάδη προς τον πρωθυπουργό Πρωτοπαπαδάκη και τον υπουργό Εξωτερικών Μπαλτατζή, με ημερομηνία 22 Αυγούστου 1922. Ζητεί επί λέξει:

«1. Εγκρίνετε απόφασίν μου αναχωρήσωσιν εντεύθεν πολιτικοί υπάλληλοι μετά αρχείων και Χωροφυλακής.

2. Εγκρίνετε εμποδισθώσιν αναχωρήσωσι Ελληνες Μικρασιάται δι’ Ελλάδα ακόμη και όταν είναι εύποροι δυνάμενοι αναχωρήσωσι με συνήθη ταχυδρομικά ατμόπλοια.

3. Εγκρίνετε αποσταλώσιν Αθήνας περί τα 500 ορφανά μικράς ηλικίας…».

Ο Πρωτοπαπαδάκης απάντησε το ίδιο βράδυ ότι συμφωνεί: «συμφωνούμεν μεθ’ υμών εις τα σημεία 1ον, 2ον, 3ον». Δηλαδή, δέκα ολόκληρες μέρες μετά την έναρξη της τελικής τουρκικής επίθεσης, εξακολουθούσαν Στεργιάδης και κυβέρνηση να επιδιώκουν την παρεμπόδιση της φυγής των Μικρασιατών Ελλήνων.

Υπάρχουν άλλωστε πολλές μαρτυρίες που το βεβαιώνουν. Μαρτυρίες προσφύγων, αλλά και στελεχών της Αρμοστείας, όπως ο διευθυντής του Γραφείου Τύπου Μιχαήλ Ροδάς. Μαρτυρίες ακόμη και ξένων συνομιλητών του Στεργιάδη εκείνες τις μέρες, όπως ο Βρετανός αντιναύαρχος Sir Osmond de Beauvoir Brock, στον οποίο έκανε εντύπωση η αναλγησία του για την τύχη του χριστιανικού πληθυσμού.

Αυτό είναι λοιπόν το πραγματικό έγκλημα του Στεργιάδη και όχι η σκαιή συμπεριφορά του απέναντι σε Μικρασιάτες Ελληνες, που τροφοδότησε τη δαιμονοποίησή του εκ μέρους τους και εκ μέρους των απογόνων τους. Το ότι οι απαγορεύσεις αναχώρησης δεν μπορούσαν πλέον να εφαρμοστούν και καταργήθηκαν στην πράξη μετά τις 22 Αυγούστου δεν αλλάζει τα πράγματα, ούτε την αξιολόγησή τους.

Ο Στεργιάδης είχε τελικά δίκιο προβλέποντας ότι «αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα». Οι πρόσφυγες ήσαν εκείνοι που εξασφάλισαν την εκλογική επικράτηση του Βενιζελισμού και την επιβολή της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Αντίστροφα, διαρροές προσφύγων υπονόμευσαν και τα δύο το 1933.


 Προσεγγίζοντας την ιστορική έρευνα (https://www.kathimerini.gr/opinion/readers/562296259/proseggizontas-tin-istoriki-ereyna/)

Κωνσταντίνος Δ. Βλάσσης

24.02.2023 • 21:40

Κύριε διευθυντά

Η πρόσφατη τοποθέτηση του κ. Γ. Μαυρογορδάτου από τις στήλες της «Καθημερινής» (12/2) στο ζήτημα των ευθυνών Στεργιάδη-κυβέρνησης όπου εσκεμμένα παρεμπόδισαν τη φυγή Μικρασιατών, ώστε να μην ανατρέψουν τις εκλογικές ισορροπίες στην Ελλάδα, αποκαλύπτει μια διάσταση στον τρόπο προσέγγισης της ιστορικής έρευνας. 

Ο κ. Μαυρογορδάτος, φαίνεται αποδίδει απόλυτη πίστη στις παλαιές βιβλιογραφικές καταγραφές. Ωστόσο, μια προσεκτική εξέταση στα γραπτά των Δαφνή και Ροδά που επικαλείται, αποδεικνύει ότι πρόκειται για αρθρογραφία δημοσιογράφων, σε σαφώς κομματικοποιημένες εφημερίδες, με αποτέλεσμα μόνο αντικειμενικά να μην είναι τα κείμενά τους, αφού παρατηρούνται ανακρίβειες, διαστρεβλώσεις (ακόμα και παραποίηση περιεχομένου εγγράφων). Στην περίπτωση παρουσίασης του διαλόγου Παπανδρέου-Στεργιάδη από τον Δαφνή (τα γεγονότα του 1922 αποτελούν ελάχιστο τμήμα του έργου), είναι χαρακτηριστικό ότι καλύπτει δύο μόλις γραμμές, δίχως καμία άλλη πληροφορία για το πλαίσιο της συζήτησης (τεχνηέντως δεν προσδιορίζεται χρονικά, υπονοουμένου ότι πραγματοποιείται μετά την κεμαλική επίθεση). 

Συνεπώς, πρόκειται για στοχευμένη αρθρογραφία δημοσιογράφου που δεν διεξάγει ιστορική έρευνα. Αν επρόκειτο για το τελευταίο, προτού υπονοήσει μια τόσο φοβερή κατηγορία, θα προσπαθούσε να ερευνήσει το θέμα, ρωτώντας ενδεικτικά τον Πέτρο Γουναράκη, γενικό γραμματέα της Υπατης Αρμοστείας, που ως δεξί χέρι του Στεργιάδη μπορούσε να διαφωτίσει την όλη στάση του τελευταίου. Δεν τον ενδιαφέρει όμως αυτό, αλλά να περάσει συγκεκριμένες εντυπώσεις προς τους αναγνώστες της εφημερίδας.

Το ίδιο και με τον Ροδά, ο οποίος είναι ο σημαιοφόρος αμέσως μετά την Καταστροφή, στην εκστρατεία της βενιζελικής παράταξης, κατάδειξης του Στεργιάδη ως του κατεξοχήν υπεύθυνου, όπως πολύ εύστοχα αναλύει η Βικτωρία Σολομωνίδου στην κλασική εργασία της για τον Αρμοστή. Είναι εντυπωσιακό το ότι όλη η εξιστόρηση της Μικρασιατικής Εκστρατείας του Ροδά περιστρέφεται γύρω από το πρόσωπο του Στεργιάδη!

Αντίθετα με τον παραπάνω τρόπο σκέψης, στο βιβλίο μου το οποίο μνημονεύει ο κ. Μαυρογορδάτος, επέλεξα την προσέγγιση της ιστορικής έρευνας, κυρίως μέσα από τη μελέτη αρχειακών πηγών, ώστε να αποκτηθεί αντίληψη του γενικότερου πλαισίου εντός του οποίου εξελίσσονταν τα γεγονότα. Η έρευνα των αρχείων και η διευκρίνιση του γενικότερου πλαισίου, είναι αυτά που μονίμως οδηγούν στην αμφισβήτηση των παλαιών δημοσιογραφικών γραφίδων. Αναρωτιέμαι, όμως, αν κάποιος υποψήφιος διδάκτορας ακολουθούσε τη συγκεκριμένη ερευνητική προσέγγιση, αυτή θα ήταν απορριπτέα από τον επιβλέποντα καθηγητή Ιστορίας;

Στο πόνημά μου, εξετάζω αρχειακά τεκμήρια, ακριβώς στο πλαίσιο εντός του οποίου εξελίχθηκε η Καταστροφή του Αυγούστου, συνδυάζοντας τα ευρήματα συνεννοήσεων μεταξύ Στεργιάδη-Αρχιστρατήγου-Κυβέρνησης. Από όλα τα έγγραφα, ο κ. Μαυρογορδάτος απομονώνει ένα, αγνοώντας μια σειρά από παράγοντες που επηρέασαν τη λήψη αποφάσεων, όπως: διαδικασίες που είχε δρομολογήσει η κυβέρνηση για εξώθηση των Μεγάλων Δυνάμεων προς στρατιωτική επέμβαση στην περιοχή της Σμύρνης, η υποχώρηση της ελληνικής Στρατιάς την οποία ο Αρχιστράτηγος επιδιώκει να εγκαταστήσει ανατολικά της Φιλαδέλφειας (εν ανάγκη περιμετρικά της Σμύρνης), η προτεραιότητα που έχει ο Στρατός σε περίπτωση πολέμου για την κυβέρνηση και η απόπειρα αποφυγής πανικού στον πληθυσμό τη στιγμή που αρχίζουν σταδιακά πολίτες να καταφεύγουν στα νησιά του Αιγαίου. Ολα αυτά, ενώ ακόμη δεν έχει αποφασιστεί οριστικά η εκκένωση της Μικράς Ασίας, σε συνδυασμό με την έλλειψη χρόνου και επαρκών μέσων. 

Τα παραπάνω, συν το γεγονός ότι μετά την έγκριση της εισήγησης Στεργιάδη, δεν έχει εντοπιστεί και εκδοθείσα διαταγή προς ενεργοποίηση μέτρων παρεμπόδισης, οδηγούν στη μεγάλη εικόνα που είναι ότι έως τις 5 Σεπτεμβρίου οπότε η Στρατιά ολοκλήρωσε την εκκένωση, μαζί με τους 200.000 στρατιωτικούς διέφυγαν στην Ελλάδα και 200.000 Μικρασιάτες (το 1/3 του χριστιανικού πληθυσμού της ελληνικής ζώνης), η οποία επιβεβαιώνεται από νεότερα στοιχεία επί του θέματος, που είχα την ευκαιρία να καταθέσω στο Συνέδριο «Από τις Σέβρες στη Λωζάννη» τον περασμένο Δεκέμβριο.

Σχόλια

  1. Μαυρογορδάτος και επιστημονική προσέγγιση της Ιστορίας, είναι έννοιες ασυμβίβαστες! Έχει χάσει τον ύπνο του και αυτός και ο Αγτζίδης λόγω των γραπτών του Κωνσταντίνου Βλάσση, διότι καταδεικνύεται η γύμνια επιχειρημάτων τους και την ανεπάρκειά τους ως γνώστες αυτής της περιόδου, ένω τα ΜΜΕ εδώ και πολλά χρόνια προσπαθούν με το στανιό να μας τους επιβάλλουν αυτούς τους δύο ως δήθεν ειδήμονες! Τόσο ειδήμονας είναι ο πολύς κύριος Μαυρογορδάτος που λίαν προσφάτως ανέφερε ότι ανακάλυψε τα απομνημονεύματα του Ζαβιτσιάνου!! Μιλάμε για βασικές γνώσεις τύπου "πρώτης προκαταρτικής για τον Εθνικό Διχασμό", αλλά ο ειδήμων τώρα το πήρε χαμπάρι...Εύγε Κωνσταντίνε Βλάσση, συνέχισε απτόητος!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ο Μαυρογορδάτος δεν έχει ακόμα καταλάβει ποιός ήταν ο Α'ΠΠ και τί προκάλεσε στους εμπολέμους, παρότι έχει καβατζάρει τα 70. Μιλάμε για πολλών οκτανίων νου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Χάρη στα βιβλία του Κ. Βλάσση μάθαμε δύο ταλέντα: το ένα είναι ο ίδιος, που αναδεικνύεται (μαζί με τον Ι. Δασκαρόλη) στον καλύτερο ιστορικό της γενιάς του στα ζητήματα της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

    Το άλλο ταλέντο είναι ο κ. Μαυρογορδάτος, ο οποίος, δυστυχώς… χαραμίστηκε ως καθηγητής Πανεπιστημίου ενώ, τώρα, ομότιμος πλέον, δείχνει ότι ο πραγματικός καημός του ήταν να γίνει μαχητικός βενιζελικός αρθρογράφος στο «ΒΗΜΑ» και «ΤΑ ΝΕΑ» μεταπολεμικά ή μεσοπολεμικά στο «Ελεύθερον Βήμα» και την «Πατρίδα». Πάλι καλά που γεννήθηκαν νωρίτερα ο Σίμος, ο Αθάνατος και ο Γιάννης Καψής αλλιώς θα τους έτρωγε το ψωμί… Αλλά επειδή ποτέ δεν είναι αργά για μία δεύτερη καριέρα, ο κ. Μαυρογορδάτος, αφού περίλαβε τον Κ. Βλάσση που τόλμησε (!) να αμφισβητήσει τον ...δημοσιογράφο Δαφνή, καταγγέλλει, σε νέο άρθρο του στην «Καθημερινή», ότι «στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933, η αποστασία ελάχιστων χιλιάδων προσφύγων προς τον Αντιβενιζελισμό ήταν αρκετή για να ηττηθεί τελειωτικά ο Βενιζέλος και να υπονομευθεί η Αβασίλευτη»:

    https://www.kathimerini.gr/world/562306444/i-prosfygiki-apostasia-stis-5-martioy-1933/

    Εγώ ήξερα ότι αποστατούν οι βουλευτές, κι ότι ο ψηφοφόρος, αντίθετα, στα δημοκρατικά καθεστώτα, έχει την ελευθερία της συνειδήσεως να μετακινείται εκλογικά όπως νομίζει...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Δεν ειναι κολακευτικο για το παρον μπλογκ να δημοσιευει αθρα του Μαυρογορδατου,ανθρωπου εξοφθαλμα προκατειλημμένου. Οταν αγαπητε φιλιστορα αρχιζεις να αλλαζεις ροτα ,ενω προηγουμενως βρισκοσουν στο σωστο δρομο...τωρα πρεπει να αναρρωτηθεις που βαδιζεις.....μαλλον δεν θα ασχοληθω μαζι σου ξανα,εκτος και αν αρχιζεις πλεον φανερα να καταφερεσαι κατα του βασιλικου θεσμου και κατα της αληθινης ιστοριας(αυτα τα δυο μαζι πηγαινουν).Αντιο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κάτσε ρε Αντώνη γιατί το λες αυτό. Αφού από κάτω υπάρχει η απάντηση του Βλάσση. Αν δεν υπάρχει αρχικά του Μαυρογορδάτου πως θα συγκρίνει κάποιος; Νομίζω ότι με αδικείς. Δεν έχω τέτοια πρόθεση.

      Διαγραφή
  5. Είδα άρθρο του Μ και παραξενεύτηκα. Μετά είδα ότι ο λόγος ήταν για να μπει η απάντηση του Βλάσση. Και το επιβεβαίωσε ο Φιλίστωρ στο σχόλιο ο οποίος απολογείται γιατί ανήρτησε μια αντίθετη άποψη!. Μεγάλη αλλεργία στην αντίθετη άποψη, όπως άλλωστε συμβαίνει συνήθως στις απόψεις/θέσεις που η ιστορία έχει θέσει στο περιθώριο. Για αυτό και η απαξιωτικές αναφορές στον Μ. Και που να διαβάζατε και αυτό για τον μεγάλο ένοχο https://www.kathimerini.gr/opinion/562134265/o-megalos-enochos/

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. H ιστορία έχει ξεπεράσει κάτι απόψεις τύπου Αγτζίδη και Μαυρογορδάτου που έχουν μείνει στην ρητορική του'30 , αναμασούν τα ίδια και τα ίδια και δεν λαμβάνουν υπόψη τους έγγραφα και αρχεία όπως ο Βλάσσης. Διάβασε κανένα σοβαρό βιβλίο και μην αντιμετωπίζεις την ιστορία σαν οπαδός. Όπως κάνουν δηλαδή όλοι οι εμπαθείς Βενιζελικοί.

      Διαγραφή
    2. Κωνσταντίνος Φανούρης30 Σεπ 2023, 10:13:00 μ.μ.

      Η ιστορία ούτε ξεπερνάει ούτε Ξεπερνιέται, της δίνετε ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά για να παράγετε το αποτέλεσμα που θεωρείτε εκ προοιμίου σωστό.
      Η θετικιστική υστερία είναι το κουκλοθέατρο των αναθεωρητών και επιχειρεί να ανατρέψει βιώματα εκατομμυρίων πεθαμένων πια ανθρώπων. Τα τεκμήρια έχουν ανάγκη νοήματος που τους το δίνει ο ερευνητής.
      Η δε εξάχνωση του όλου νοήματος που ασπάζονται ακόμα και οι πιο ακραίοι θετικιστές συνίσταται στο να αγνοείς τα ίδια τα τεκμήρια αλλάζοντας κάθε φορά την οριοθεσία για τι απαιτείται για να «αποδειχθεί» κάτι.
      Χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ, ο κ. Βλάσσης δεν βρήκε την εκδοθείσα διαταγή για την ενεργοποίηση των μέτρων παρεμπόδισης, άρα δεν προκύπτει κανένα μετρήσιμο ιστορικό αποτέλεσμα.
      Η χρονική απομάκρυνση από τα γεγονότα οπωσδήποτε επιφέρει νηφαλιότητα στους μελετητές αλλά κινδυνεύει πάντα να γίνεται έρμαιο ανειλικρινών προθέσεων που επιχειρούν φορώντας επιστημονικοφανές προσωπείο να συνεχίσουν το ιδεολογικό παιχνίδι με άλλα μέσα.






      Διαγραφή
    3. Ωραίες οι λεξιπλασίες σας κύριε Φανούρη, αλλά εντελώς άνευ ουσίας! Προσωπικά αμφιβάλλω αν έχετε μελετήσει τα 3 θαυμάσια βιβλία του κυρίου Βλάσση, τα αφορόντα την Μικρασιατική Εκστρατεία, αλλά μιας και απαντήσατε στον παραπάνω σχολιαστή για το αν ξεπερνιέται ή όχι η Ιστορία, να πω τα εξής! Όταν λέμε Ιστορία στην συγκεκριμένη περίπτωση, μιλάμε για το κυρίαρχο ιστορικό αφήγημα, αυτό δηλαδή που προωθείται κατά κόρον από τα κυριότερα ΜΜΕ και την σχολική εκπάιδευση. Στην περίπτωση λοιπόν της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής, οι απόψεις του Αγτζίδη είχαν μεγάλη απήχηση τα τελευταία χρόνια. Είτε όμως σας στενοχωρεί, είτε όχι, το αφήγημα αυτό έχει καταρρεύσει, ακριβώς διότι προέκυψαν στοιχεία (κυρίως από τις έρευνες του Κωνσταντίνου Βλάσση), όπου απέδειξαν το διάτρητο των απόψεων Αγτζίδη, με πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα την ερμηνεία του περιβόητου νόμου που δήθεν ψηφίστηκε ώστε να απαγορεύσει την προσέλευση των Μικρασιατών στην Ελλάδα.

      Διαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας