Οι μάχες και η τελική άλωση του "άπαρτου κάστρου της Μουργκάνας" από τον Εθνικό Στρατό κατά τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο (11-19 Σεπτεμβρίου 1948)

Η οροσειρά της Μουργκάνας στα ελληνο-αλβανικά σύνορα

γράφει ο Φιλίστωρ 

Από τους πρώτους μήνες εκκίνησης του εμφυλίου πολέμου η περιοχή της Ηπείρου αποτελούσε προσφιλή στόχο για τον ΔΣΕ. Οι ορεινές της τοποθεσίες που επέτρεπαν την ανάπτυξη τμημάτων ανταρτών, τα σύνορα της με την Αλβανία που θα υποβοηθούσε τους σκοπούς του ΔΣΕ, αλλά και η κοντινή της θέση με τον κεντρικό πυρήνα του ΔΣΕ στον Γράμμο και στο Βίτσι, καθιστούσε την περιοχή ελκυστικό στόχο. Επίσης η περιοχή διέθετε ένα ακόμη πλεονέκτημα για τον ΔΣΕ. Μετά την υπογραφή της ανακωχής της Βάρκιζας που προέβλεπε την παράδοση του συνόλου του οπλισμού του ΕΛΑΣ, οι τοπικές του μονάδες στην Ήπειρο μετά από διαταγή του συμβούλου του ΚΚΕ για την Ήπειρο, Βοντίτσιου απέκρυψαν σε κιβώτια τα 2/3 του οπλισμού τους, τα οποία και έθαψαν σε απόκρημνα σημεία της Ελληνοαλβανικής μεθορίου, τα οποία και χαρτογράφησαν.

Στις 25 Νοεμβρίου 1947 έγινε η είσοδος των τμημάτων του ΔΣΕ στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου υπό τους Υψηλάντη (καθηγητής Ρώσιος από τη Σιάτιστα) και γενικό αρχηγό τον Χείμαρρο. Οι συνολικές δυνάμεις του ΔΣΕ δεν υπερέβαιναν τους 2.500 ενόπλους χωρισμένους σε 6 τάγματα, ενώ ανάμεσα τους υπήρχαν 1500 σλαβομακεδόνες. Ένα τμήμα των οπλοφόρων του ΔΣΕ κατέλαβε και οργάνωσε την δυσπρόσιτη ορεινή περιοχή της Μουργκάνας. Η Μουργκάνα είναι μια δυσπρόσιτη οροσειρά που βρίσκεται ακριβώς στην Ελληνοαλβανική μεθόριο με 1800 μέτρα υψόμετρο που λόγω της θέσης της και της πυκνής βλάστησης της ευρύτερης περιοχής αποτελούσε ένα εξαιρετικό ορμητήριο για τις δυνάμεις του ΔΣΕ όπου θα μπορούσαν να καταφεύγουν σε ασφαλές έδαφος μετά από τις καταδρομικές τους επιθέσεις στην ενδοχώρα.

Οι πυρήνες ανταρτών του ΔΣΕ στην Ελλάδα το 1948

Η παρουσία του ΔΣΕ στη Μουργκάνα αιφνιδίασε την VIII μεραρχία που είχε έδρα στα Ιωάννινα και ως τότε είχε κλιμακώσει τις δυνάμεις της βορειοανατολικά. Ουσιαστικά οι δυνάμεις του ΔΣΕ είχαν εγκατασταθεί στα νώτα της και αναγκάστηκε αμέσως να αναδιανείμει τις δυνάμεις του Ε.Σ. στην περιοχή, μειώνοντας την στρατιωτική παρουσία στην Κόνιτσα και στην ευρύτερη περιοχή της. Εκεί, στις 25 Δεκεμβρίου 1947 ξεκίνησε η ισχυρότερη επίθεση του ΔΣΕ και εκεί δόθηκε ίσως η κρισιμότερη μάχη του εμφυλίου, καθώς ο Ζαχαριάδης είχε διαλέξει την πόλη για να εγκαταστήσει την "κυβέρνηση" του και να αποσπάσει διεθνή αναγνώριση. Μετά την αποτυχία της επίθεσης που συντέλεσε αποφασιστικά στην πτώση του ηθικού των κομμουνιστών καθώς ήταν η πρώτη οργανωμένη τους προσπάθεια με σχετική αριθμητική υπεροχή, ο ΔΣΕ ενίσχυσε αποφασιστικά την Μουργκάνα με εφόδια και πολεμικό υλικό. Σε όλο τον ορεινό της όγκο ανοίχτηκαν πολυβολεία, έγιναν εκτεταμένα οχυρωματικά έργα και τοποθετήθηκαν ναρκοπέδια σε όλη την περίμετρο της τοποθεσίας. Έχοντας την Μουργκάνα ως ορμητήριο, ο ΔΣΕ εξαπέλυε συνεχείς καταδρομικές επιχειρήσεις παρενόχλησης σε όλη την ενδοχώρα, ενώ ουσιαστικά ήλεγχε τα χωριά της γύρω περιοχής, αποκτώντας νεοσύλλεκτους και εφόδια.

Από την πρώτη στιγμή η ηγεσία της VIII μεραρχίας είχε θέση ως στόχο της εξάλειψη του προγεφυρώματος του ΔΣΕ στην περιοχή που συνεχώς ενισχυόταν από την Αλβανική μεθόριο με εφοδιοπομπές. Η πρώτη επίθεση της εξαπολύθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 1948 υπό την κωδική ονομασία "Πέργαμος" και στέφθηκε με αποτυχία. Το σχέδιο προέβλεπε μια τολμηρή νυχτερινή διείσδυση των δυνάμεων του στο ύψωμα Σκητάρι και την συνεπακόλουθη άλωση της τοποθεσίας. Αν και ο ελιγμός στέφθηκε με επιτυχία, οι δυνάμεις του ΔΣΕ αντέδρασαν με ταχύτητα και επιτυχία εξαλείφοντας την απειλή. Ακολούθησε ισχυρή αντεπίθεση τους στο δεξιό τομέα τους, υπό τον έμπειρο Κολιγιάννη  που οδήγησε στην διάλυση του 611 τάγματος και τον εγκλωβισμό του 581 τάγματος, που κατάφερε να γλυτώσει από την κύκλωση με πολύ μεγάλη δυσκολία. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ συνέλαβαν 177 στρατιώτες του 611 τάγματος από τους οποίους εκτέλεσαν τους 121 που αρνήθηκαν να ενταχθούν στις τάξεις του.

τμήμα του Ε.Σ. στην Ήπειρο

Η μεγάλη ήττα δεν πτόησε την ηγεσία της VIII μεραρχίας που στις 30 Μαρτίου εξαπέλυσε δεύτερη επίθεση με νέες δυνάμεις κατά της Μουργκάνας υπό την ονομασία "Ιέραξ". Το σχέδιο της επίθεσης ήταν πανομοιότυπο με της πρώτης και προέβλεπε διάρρηξη της αντίπαλης διάταξης στο κέντρο της με τολμηρούς ελιγμούς στα υψώματα της περιοχής (Τσεροβίτσι-Σκητάρι- Κούφαλο), διχοτόμηση των δυνάμεων του ΔΣΕ, κύκλωση αυτών και καταστροφή τους. Από την πρώτη στιγμή οι επιτιθέμενοι βρέθηκαν εμπρός σε ισχυρή αντίσταση του ΔΣΕ που λόγω της πρώτης επίθεσης είχε κατανοήσει την σημασία της τοποθεσίας και την είχε οργανώσει με ισχυρά ερείσματα άμυνας και ναρκοπέδια. Πολύ σύντομα η επίθεση του Ε.Σ.εκφυλίστηκε, ενώ ο ΔΣΕ κέρδιζε συνεχώς έδαφος με κατά τόπους αντεπιθέσεις. γρήγορα επανατέλαβε όλα τα σημεία που είχαν καταλάβει οι επιτιθέμενοι συντελώντας σε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του ΔΣΕ στον τριετή εμφύλιο.  

Αναμφίβολα η επιλογή να ακολουθηθεί πανομοιότυπο σχέδιο δράσης ήταν εσφαλμένη υπονομεύοντας κάθε πιθανότητα επιτυχίας για τον Ε.Σ. Άλλος βασικός λόγος αποτυχίας των επιχειρήσεων "Πέργαμος" και "Ιέραξ" ήταν ότι οι επιτιθέμενοι δεν διέθεταν μεγάλη αριθμητική υπεροχή που θα χρειαζόταν μια τέτοια επίθεση, ενώ ούτε και η δύναμη πυρός τους ήταν αρκετή, καθώς ο Ε.Σ. δεν ήταν ακόμη επαρκώς οργανωμένος σε πυροβολικό και αεροπορία. Από την άλλη, οι μεγάλες επιτυχίες του ΔΣΕ στη Μουργκάνα έγιναν αντικείμενο εντατικής προπαγάνδας και εκμετάλλευσης από το ΚΚΕ, το ραδιόφωνο και τα έντυπα που το εξέφραζαν κάνοντας λόγο για το "άπαρτο κάστρο της λευτεριάς", ενώ μεγάλη διάδοση έλαβε η διήγηση του λογοτέχνη Δημήτρη Χατζή που βρισκόταν επί τόπου με τα τμήματα του ΔΣΕ καταγράφοντας τα γεγονότα ως πολεμικός ανταποκριτής.

Τμήμα του ΔΣΕ εν ώρα μάχης

Η ανώτατη ηγεσία του στρατού του Ε.Σ. αποφάσισε να γίνει και τρίτη επίθεση για να καταληφθεί η Μουργκάνα και για τον λόγο αυτό στις 30 Αυγούστου 1948 στάλθηκε στα Ιωάννινα ο διοικητής του Α΄ Σώματος Στρατού αντιστράτηγος Θρασύβουλος Τσακαλώτος, ώστε να συντονίσει επί τόπου τις υπάρχουσες δυνάμεις. Το σχέδιο που είχε προκριθεί για την επίθεση ήταν ίδιο με των δύο πρώτων, καθώς ο διοικητής της VIII μεραρχίας υποστράτηγος Ανδρέας Μπαλοδήμος και οι επιτελείς του πίστευαν ότι είχαν γίνει λάθη που αν αποφεύγονταν η νίκη ήταν εξασφαλισμένη. Ο Τσακαλώτος απέρριψε το σχέδιο προτείνοντας την πλαγιοκόπηση της τοποθεσίας από βορειοανατολικά της Μουργκάνας, μια εναλλακτική που δεν είχε μελετηθεί ποτέ καθώς η περιοχή ήταν ορεινή και απόκρημνη, εθεωρείτο απροσπέλαστη και ο επιτιθέμενος ουσιαστικά θα παραβίαζε σε κάποια σημεία της την ελληνοαλβανική μεθόριο. Το σχέδιο ήταν τολμηρό και είχε δύο μεγάλα πλεονεκτήματα: θα αιφνιδίαζε τα τμήματα του ΔΣΕ που δεν είχαν οχυρώσει την περιοχή και θα τα ανάγκαζε να πολεμήσουν σε περιοχή χωρίς αμυντικά πλεονεκτήματα. Αν ο Ε.Σ. έφτανε στην κορυφή της Μουργκάνας πρώτος τότε οι δυνάμεις του ΔΣΕ θα διχοτομούνταν και θα καταστρέφονταν. Μετά από αεροπορική αναγνώριση στις 1.9.1948, αποδείχθηκε ότι η τοποθεσία ήταν προσπελάσιμη και έτσι τροποποιήθηκε το αρχικό σχέδιο επίθεσης.

Καταδρομείς του Ε.Σ. 

Πριν την αποφασιστική ενέργεια προηγήθηκε ισχυρή προπαρασκευή ορειβατικού πυροβολικού αλλά και βομβαρδισμών από την αεροπορία καθώς ήδη ο Ε.Σ. είχε αποκτήσει σοβαρή υλικοτεχνική υπεροχή λόγω της συνεχούς ροής της Αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας. Στις 11 Σεπτεμβρίου οι δυνάμεις του Ε.Σ. περικύκλωσαν την περιοχή και ξεκίνησαν μια σειρά από επιθέσεις αντιπερισπασμού για να μπερδέψουν τους αμυνόμενους. Η κύρια ενέργεια εκδηλώθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου από τις δυνάμεις της 75ης Ταξιαρχίας (4 τάγματα πλήρους σύνθεσης). Τα τέσσερα τάγματα με συνεχείς προωθήσεις και αναρριχήσεις κατάφεραν να αιφνιδιάσουν τς λιγοστές δυνάμεις του ΔΣΕ που βρίσκονταν στην περιοχή και να καταλάβουν το ύψωμα του Μεσοβουνίου που συνόρευε με την αφύλακτη κορυφή της Μουργκάνας. Ενώ όμως η κατάληψη της κορυφής της Μουργκάνας έμοιαζε θέμα χρόνου, η ηγεσία της VIII μεραρχίας θεώρησε εσφαλμένα ότι οι δυνάμεις της στην περιοχή είχαν απώλειες και έδωσε διαταγή για ανάσχεση της επίθεσης και εμπλοκή της εφεδρικής 35ης ταξιαρχίας.

Αυτό έδωσε την ευκαιρία στην ηγεσία του ΔΣΕ να αναπροσαρμόσει τις δυνάμεις της και να εξαπολύσει ισχυρή επίθεση στο Μεσοβούνι και στο 582 τάγμα που κατείχε την κορυφή του. Το 582 ΤΠ άντεξε με βαρύτατες απώλειες, ενώ ακολούθησε σύγχυση στις τάξεις του Ε.Σ. Όμως και από την πλευρά του ΔΣΕ υπήρχαν τρομακτικές απώλειες, η ηγεσία του ΔΣΕ δεν γνώριζε τη δραματική κατάσταση που είχε περιέλθει το 582 τάγμα, ενώ είχε επικρατήσει σύγχυση στις τάξεις του καθώς η ολική καταστροφή φάνταζε επικείμενη. Τελικά στις 16 Σεπτεμβρίου η 35η ταξιαρχία καταλαμβάνει την κορυφή της Μουργκάνας, όμως οι δυνάμεις του ΔΣΕ ήδη την προηγούμενη νύχτα υπό την επιτυχημένη και τολμηρή ηγεσία του Κολιγιάννη κατάφεραν να διασπάσουν τον κλοιό και να βρεθούν σε Αλβανικό έδαφος.

Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης "Ταύρος", ο ΔΣΕ είχε 152 νεκρούς και 253  τραυματίες, Αντίστοιχα ο Ε.Σ. είχε 41 αξιωματικούς και 453 νεκρούς και τραυματίες. Αναμφίβολα η πτώση της Μουργκάνας δεν ήταν από τα γεγονότα που επηρέασαν αποφασιστικά την πορεία του εμφυλίου. Ο ΔΣΕ διατηρούσε μικρά τμήματα στη Μουργκάνα και μετά την αποτυχία της επίθεσης στη Κονιτσα, δεν διεξήγαγε μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις στη περιοχή. Από την άλλη, ήταν μεγάλη επιτυχία για
τον Ε.Σ. κυρίως στον ψυχολογικό τομέα, καθώς οι προηγούμενες αποτυχίες είχαν δημιουργήσει μεγάλη απογοήτευση στη κυβέρνηση και το λαό. Συγχαρητήριες επιστολές στο διοικητή της VIII μεραρχίας έστειλε εκτός από τον Πρωθυπουργό Σοφούλη και ο επικεφαλής της Αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στρατηγός Βαν Φλήτ. 

Πηγές

Πάτσης Γεώργιος, Η εποποιΐα της Μουργκάνας (επιχειρήσεις "Πέργαμος", "Ιέραξ", "Ταύρος"), εκδόσεις Πελασγός

https://greekcivilwar.wordpress.com/2017/10/06/gcw-1464/

Το χρονικό της Μουργκάνας από τον Δημήτρη Χατζή

http://www.stcloris.gr/?p=12671

Εορτασμοί του ΚΚΕ εν έτει 2016 για τους μαχητές της Μουργάνας

Πρώτο Επίμετρο - Ο Καπετάν Ερμής για τις εκτελέσεις των 121

«Ναι.  Ήταν μια λαμπρή επιτυχία του ΔΣΕ. Αλλά…»

«Αλλά;»

«Τη σκίασε μια αποτρόπαια πράξη. Με τη διείσδυση που λέγαμε ο ΔΣΕ συνέλαβε περίπου διακόσιους αιχμαλώτους από το 611 τάγμα πεζικού. Τέσσερις αξιωματικοί εκτελέστηκαν, αφού το Γενικό Αρχηγείο πρότεινε την ανταλλαγή τους με τους μαχητές του ΔΣΕ που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο εκείνες τις μέρες από το στρατοδικείο της Θεσσαλονίκης. Προφανώς η πρόταση αγνοήθηκε από την κυβέρνηση. Στους υπόλοιπους αιχμαλώτους προσφέρθηκαν δύο εναλλακτικές. Ένταξη στο ΔΣΕ ή απελευθέρωση, χωρίς όπλα και στολές. Ογδόντα προσχώρησαν, εκατόν είκοσι επέλεξαν να αποχωρήσουν. Αυτούς δεν τους ξαναείδε κανείς και θεωρούνταν αγνοούμενοι, ώσπου πολλά χρόνια μετά βρέθηκε ένας ομαδικός τάφος με εκατόν είκοσι πτώματα. Τα χέρια ήταν δεμένα με καλώδιο και κάθε σκελετός είχε μια σφαίρα στο κρανίο»

«Ποιος αποφάσισε αυτή τη μαζική δολοφονία; Και τι νόημα είχε;»

«Η απόφαση πρέπει να ήταν της πολιτικής ηγεσίας, δηλαδή του Μιχάλη Τσάντη, αλλά κανείς δεν μπορεί να το ξέρει. Δεν έχει σημασία άλλωστε, την πράξη χρεώνεται ο ΔΣΕ. Το σκεπτικό ήταν ότι αυτοί θα ξανάρθουν, αν ξέρουν ότι κι αν αιχμαλωτισθούν στο τέλος θα βρεθούν πάλι ελεύθεροι. Μόνο που για να ισχύσει αυτή η αποτροπή μέσω του τρόμου, οι δολοφονίες έπρεπε να γίνουν γνωστές και να προπαγανδιστούν κιόλας. Αντίθετα όμως η ηγεσία υποστήριζε ότι οι αιχμάλωτοι ελευθερώθηκαν και ως το 1971 παρέμειναν επισήμως αγνοούμενοι. Μια άλλη μαζική εκτέλεση αιχμαλώτων στρατιωτών έγινε στις 12 Ιουνίου 1948, στη Νέδουσα Ταϋγέτου, με τη δικαιολογία ότι ήταν απαραίτητη για λόγους ασφαλείας»

«Ομολογώ ότι δεν το περίμενα…»

Ο Ερμής χαμογέλασε στενάχωρα.

«Ο ΔΣΕ θα μπορούσε να κερδίσει εκτός από τη νίκη και τις εντυπώσεις αν ολόκληρη η Ελλάδα μάθαινε ότι απελευθέρωσε εκατόν είκοσι αιχμαλώτους. Κι αυτό θα ήταν ίσως πιο σημαντικό από την ίδια τη στρατιωτική του επιτυχία....

Δεύτερο επίμετρο - Βιογραφία Κολλιγιάννη

Κώστας Κολιγιάννης

Ο Κώστας Κολιγιάννης (Ελλοπία Βοιωτίας, 1909; – Βουδαπέστη, 5 Σεπτεμβρίου 1979) υπήρξε στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ) και γραμματέας του την περίοδο 1957 - 1972. Σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο  Αθηνών. Εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ την δεκαετία του 1930. Κατά τη διάρκεια της μεταξικής  δικτατορίας συνελήφθη και φυλακίστηκε  στις φυλακές της Ακροναυπλίας μαζί με άλλους κομμουνιστές. Μεταφέρθηκε στις φυλακές της Πύλου, απ’ όπου δραπέτευσε  το 1943. Ανέλαβε την καθοδήγηση της Κομματικής Οργάνωσης Ηπείρου και έγινε στέλεχος  του ΕΛΑΣ, με το ψευδώνυμο Παύλος Αρβανίτης. 

Το 1945 εκλέχθηκε αναπληρωματικό μέλος και το 1949 τακτικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Έλαβε ενεργά μέρος στον Εμφύλιο Πόλεμο.  Ανέλαβε Πολιτικός Επίτροπος του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας (ΔΣΕ) Ηπείρου και  το 1948 υποστράτηγος και Πολιτικός Επίτροπος του ΔΣΕ Νότιας Ελλάδας. Με την υποχώρηση  εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι. Το ΚΚΕ στην Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται σε  παρανομία και υπό διωγμό. Χιλιάδες μέλη του βρίσκονται στις φυλακές ή στην εξορία, όπως στο Μακρονήσι ή στον Αη Στράτη. Ωστόσο συνεχίζει την παράνομη δράση του. Χιλιάδες  είναι επίσης τα μέλη και τα στελέχη του που βρίσκονται στη Σοβιετική Ενωση, ιδιαίτερα  στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν και στις άλλες Λαϊκές Δημοκρατίες. Η έδρα της ΚΕ  του ΚΚΕ βρίσκεται στο Βουκουρέστι. Η ηγεσία του Ζαχαριάδη δεν αποδέχεται τις ευθύνες  και το βάρος της ήττας, τις μεταφέρει με ειδική δίκη σε άλλα στελέχη, όπως οι  Βαφειάδης, Παρτσαλίδης κ.α., και καλεί τα μέλη του Κόμματος να βρίσκονται με  το «όπλο παρά πόδας». 

Τον Οκτώβριο του 1952 ο Κ. Κολιγιάννης εξελέγη μέλος του  Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ. Το 1955 οι αλλαγές στη Σοβιετική Ένωση, με την επικράτηση  του Ν. Χρουτσόφ και την αποσταλινοποίηση μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, αλλά και  η ανάγκη προσαρμογής του ΚΚΕ σε μια νέα πολιτική γραμμή προσαρμοσμένη στα νέα  δεδομένα της ήττας, προκαλεί νέες περιπέτειες στο ΚΚΕ, καθώς έρχεται σε πλήρη αντίθεση  με την γραμμή του Ζαχαριάδη. Έτσι προκαλείται η λεγόμενη εξέγερση στην Τασκένδη, πόλη  που φιλοξενούσε χιλιάδες πολιτικούς πρόσφυγες, ανάμεσα στους οποίους και  βασικά καθοδηγητικά στελέχη του ΚΚΕ. 

Εκεί στελέχη και μέλη του ΚΚΕ αρνούνται  την αλλαγή πλεύσης του Διεθνούς και του Ελληνικού Κομμουνιστικού Κινήματος καταγγέλλοντας  την ηγεσία του ΚΚΣΕ για αναθεωρητισμό-«ρεβιζιονισμό».  Το Φλεβάρη του 1956 έγινε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Εκ μέρους του ΚΚΕ στο Συνέδριο  ήταν οι Ζαχαριάδης και Γκρόζος. Στη Μόσχα καταφτάνει και ο Μπαρζιώτας, μέλος της  Κ.Ε. Οι φιλοχρουστσοφικοί συστήνουν "Διεθνή Επιτροπή" αποτελούμενη από 6 ΚΚ, με επικεφαλής τον Κοουσίνεν (ΚΚΣΕ) και τον Γκεόργκι Γκεοργκίου-Ντεζ (ΚΚ Ρουμανίας),  για να "δικάσουν" κατά κάποιον τρόπο το ΚΚΕ και να ερευνήσουν τα "λάθη σεχταριστικού  χαραχτήρα" στα οποία είχε υποπέσει.  

Εξωφυλλο της Μουργκάνας του Δημήτρη Χατζή

Ο Ζαχαριάδης δεν αναγνωρίζει την επιτροπή  αυτή και τίθεται "υπό περιορισμό" μαζί με τα άλλα στελέχη. Το Μάρτη του '56  γίνεται στο Βουκουρέστι η 6η Ολομέλεια εν απουσία του Ζαχαριάδη. Σ' αυτή συμμετείχαν  και μια σειρά διαγραμμένα μέλη της Κ.Ε., οι οποίοι είχαν καθαιρεθεί από τον Ζαχαριάδη  το 1951. Ο Κολιγιάννης υπήρξε από τους πρωτεργάτες και κύριος εκπρόσωπος της αναθεώρησης.  Στην ολομέλεια ασκήθηκε δριμύτατη κριτική στη ζαχαριαδική ηγεσία, για τη μέχρι τότε  γραμμή του ΚΚΕ, η οποία χαρακτηρίστηκε ως "σεχταριστική" και "τυχοδιωκτική".  

Ασκήθηκε κριτική στην "απομονωτική" στάση του ΚΚΕ απέναντι στα κόμματα του  "κέντρου" , την αποχή στις εκλογές του '46, τονίστηκε ξανά η θέση του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ για τις δυνατότητες "ειρηνικού περάσματος στο σοσιαλισμό", αποκαταστάθηκε  ο Τίτο. Η νέα ομάδα με αρχηγό τον Κολιγιάννη αναλαμβάνει ουσιαστικά τη διοίκηση του  Κόμματος ως Προσωρινό Γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ και προσπαθεί να επιβληθεί στο  Κόμμα και ιδιαίτερα στην Τασκένδη. Κατά την 7η Ολομέλεια της Κ.Ε. το Φλεβάρη του 1957 ορίζεται και επίσημα πλέον γραμματέας. Η νέα ηγεσία, αποδεχόμενη πια την ήττα, αναζητά στα πλαίσια της νέας στρατηγικής της ειρηνικής συνύπαρξης και της «εθνικής δημοκρατικής αλλαγής», προσαρμοσμένης στους δεδομένους πολιτικούς και ιδεολογικούς συσχετισμούς δύναμης, μια νέα πολιτική πρόταση. Η νέα γραμμή βοηθά το αριστερό κίνημα στην Ελλάδα να αναπτυχθεί κυρίως μέσα από την ΕΔΑ, ενώ το ΚΚΕ παραμένει παράνομο. Αυτό όμως έχει την κύρια ευθύνη της χάραξης της πολιτικής γραμμής. Ουσιαστικά, λειτουργούν δύο Κεντρικές Επιτροπές, μία στην Ελλάδα, του «Εσωτερικού», και μία στο Βουκουρέστι, του «Εξωτερικού».

 Δημιουργούνται δύο διαφορετικές αντιλήψεις για τον τρόπο σύναψης συμμαχίας με το Κέντρο. Για την πλειοψηφία του Εξωτερικού προείχε η αυτονομία της Αριστεράς μέσα στο κοινό μέτωπο. Στη μειοψηφία και στο εσωτερικό προείχε η στήριξη των δημοκρατικών διαδικασιών που είχαν δρομολογηθεί το 1963, έστω και εάν ηγεμόνευε προσωρινά το Κέντρο. Επίσης, οι του «Εσωτερικού» διαφωνούσαν με την πρόταση για ίδρυση αυτόνομων πυρήνων του ΚΚΕ υποστηρίζοντας την ανάγκη αποδέσμευσης της ΕΔΑ από το ΚΚΕ. Επίσης, διέβλεπαν την ανάγκη αποδέσμευσης του ΚΚΕ από το ΚΚΣΕ. Έτσι, Το 1965, ο Κολιγιάννης ήρθε σε ρήξη με τον Μήτσο Παρτσαλίδη και άλλα στελέχη του ΚΚΕ για το θέμα της σύνθεσης της ΚΕ από εκπροσώπους του «εσωτερικού» (τα μέλη του εκτός νόμου ΚΚΕ που δραστηριοποιούνταν στην Ελλάδα, κυρίως μέσω της ΕΔΑ) και εκπροσώπους του «εξωτερικού» (τους πολιτικούς προσφύγες στην Ανατολική Ευρώπη). 

Η επέμβαση της ΕΣΣΔ στην Ουγγαρία το 1968 αποτελεί τη βάση για την οξύτερη ανάδειξη των διαφωνιών. Οπότε κατά την 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, στο Βουκουρέστι τον Φεβρουάριο του 1968, ο φιλοσοβιετικός Κολιγιάννης και η ομάδα του κατάφεραν να επικρατήσουν, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί το κόμμα σε διάσπαση και να δημιουργηθεί τελικά το ΚΚΕ Εσωτερικού από τους διαφωνούντες. Κώστας Κολιγιάννης χάνει μετά το '68, κάθε απήχηση εντός κόμματος. Ο ίδιος όμως παρέμενε αγκιστρωμένος στη θέση του. Ο ρόλος του είχε αποδυναμωθεί σοβαρά δημιουργώντας στην καθοδήγηση του ΚΚΕ παραλυτικά φαινόμενα. Κάποια μέλη του τότε Πολιτικού Γραφείου είχαν θέσει το θέμα στο ΚΚΣΕ. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, οι Σοβιετικοί είχαν βολιδοσκοπήσει για τη θέση του ηγέτη του ΚΚΕ στελέχη της Αριστεράς όπως ο κ. Μ. Γλέζος, ο κ. Μ. Θεοδωράκης και ο Ηλίας Ηλιού, αλλά δεν συμφώνησαν. Η προσοχή τους περιήλθε στο νέο τότε μέλος του ΠΓ (εντάχθηκε σε αυτό στη 16η Ολομέλεια που έγινε τον Ιούνιο του 1972 στη Βουδαπέστη και ενώ αυτός βρισκόταν στην Ελλάδα, αποφυλακισμένος από τη Λέρο μετά την αμνηστία, να ανασυγκροτεί τον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ) και άφθαρτο από τις εσωκομματικές διαμάχες Χ. Φλωράκη. Σε σύσκεψη του ΠΓ που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα μεταξύ Οκτωβρίου (που διέφυγε στο εξωτερικό) και Δεκεμβρίου (που συνήλθε η 17η Ολομέλεια), παρουσία των πανίσχυρων Μιχαήλ Σουσλόφ και Μιχαήλ Πονομαριόφ από το ΚΚΣΕ και από την πλευρά του ΚΚΕ των Κώστα Κολιγιάννη, Κώστα Λουλέ, Απόστολου Γκρόζου, Κώστα Τσολάκη, Λεωνίδα Στρίγγου, Γεράσιμου Στεφανάτου, Παναγιώτη Υφαντή και του ίδιου του Φλωράκη, ετέθη το θέμα ευθέως από τους Σοβιετικούς. 

Ο Κολιγιάννης αντιλήφθηκε ότι δεν υπήρχαν άλλα περιθώρια και αποδέχθηκε τη μοίρα του. Οταν τον ρώτησαν ποιον θα έβλεπε για αντικαταστάτη του, εκείνος πρότεινε τον Γρηγόρη Φαράκο. Αλλά ο Φαράκος παρέμενε φυλακισμένος και άρα το κόμμα θα έμενε ακέφαλο. Ο «κλήρος» έτσι έπεσε στον Φλωράκη, ο οποίος, εκτός από επιφανές στέλεχος του ΔΣΕ, εθεωρείτο «άφθαρτος» καθώς δεν είχε συνδέσει το όνομά του ούτε με την κρίση του 1956 (καθαίρεση Ζαχαριάδη, γεγονότα Τασκένδης κτλ.) ούτε με τη διάλυση των οργανώσεων του ΚΚΕ την περίοδο 1958-1960 ούτε με τη διάσπαση του 1968. Η αντίστροφη μέτρηση για τον Κολιγιάννη είχε αρχίσει. Απαλλάχθηκε «για λόγους υγείας» ώστε να φανεί ως ομαλή η διαδοχή στο τιμόνι του κόμματος (στην πραγματικότητα υπέβαλε παραίτηση... προτού τον παραιτήσουν). Σε αυτές τις συνθήκες συνήλθε η 17η Ολομέλεια της ΚΕ στη Βουδαπέστη, με τον Φλωράκη παρόντα, καθώς κατάφερε να διαφύγει κάτω από τη μύτη των αρχών ασφαλείας της χούντας, με μουστάκι πλέον, μέσω Παρισιού. Ο Κολιγιάννης έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του στην Ουγγαρία, όπου και πέθανε στις 5 Σεπτεμβρίου 1979. Η κηδεία του και η ταφή της σωρού του έγιναν λίγες ημέρες μετά στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ελλοπία Βοιωτίας.

Τρίτο Επίμετρο - Η επιχείρηση "Ιέραξ" σύμφωνα  με κυβερνητικές πηγές από https://tolmwnnika.blogspot.com/

Μία καταδρομική ενέργεια βασίζεται κυρίως στον αιφνιδιασμό. Αν δεν πετύχει ο αιφνιδιασμός, καλό είναι να αναβάλλεται ή να ματαιώνεται. Μία καταδρομή, σαν τελική φάση έχει την αποχώρηση από το στόχο. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που η καταδρομική δύναμη καταλαμβάνει τον στόχο μέχρι ν΄ αντικατασταθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, από συμβατικές δυνάμεις, που διαθέτουν βαρύτερο οπλισμό και επαρκή υποστήριξη. Εδάφη τακτικής σημασίας αποτελούν τον αντικειμενικό σκοπό τέτοιων περιπτώσεων, η κατάληψη των οποίων διευκολύνει τον ελιγμό του επιτιθέμενου.

Αυτό επιδίωξαν τον Μάρτιο του 1948 οι εθνικές δυνάμεις για την κατάληψη του ορεινού όγκου της Μουργκάνας στον οποίο είχαν οχυρωθεί οι αντίπαλοι, οι αντάρτες, ο «δημοκρατικός στρατός Ελλάδας». Οι πρώτοι είχαν εκτιμήσει την δύναμη των δευτέρων γύρω στους 1.200 μαχητές. Δύο ταξιαρχίες (75 και 76) της VΙΙΙ Μεραρχίας Πεζικού, είχαν αναλάβει την κατάληψη αυτού του δύσκολου και απόκρημνου ορεινού όγκου, στις 2 Μαρτίου 1948 με την κωδική ονομασία, επιχείρηση «Πέργαμος».

Στα υψώματα Σκητάρι και Τσεροβίτσι, ήταν η κύρια αμυντική τοποθεσία του αντιπάλου. Το πρώτο, με υψόμετρο γύρω στα 1.400 μέτρα, εκτιμήθηκε σαν το ζωτικό έδαφος της όλης αμυντικής διάταξης, αφού η κορυφή της Μουργκάνας ήταν ανοργάνωτη και δεν την κατείχαν ανταρτικά τμήματα.

Έπρεπε να καταληφθεί το Σκητάρι με νυκτερινή ενέργεια, για να μπορέσουν οι επιτιθέμενοι να κάμψουν την άμυνα του εχθρού. Η δύσκολη αποστολή ανατέθηκε τότε, στη Γ΄ Μοίρα Καταδρομών. Η μονάδα είχε μεταφερθεί στη Ζίτσα για να αναδιοργανωθεί και να προετοιμασθεί, μετά από επιχείρηση που είχε προηγηθεί στο χωριό Σκαμνέλι, της περιοχής των Ζαγορίων.

Από εκεί, αφού οργανώθηκε η καταδρομική δύναμη για τη αποστολή, ακολούθησε δύσβατα δρομολόγια κάνοντας πορεία την νύκτα και αποκρυπτόμενη την ημέρα, πέρασε τον ποταμό Καλαμά, διέσχισε τον ορεινό όγκο του Κασσιδιάρη και τα ξημερώματα της 2 Μαρτίου έφθασε χωρίς να γίνει αντιληπτή κοντά στο χωριό Κάτω Λάβδιανη. Η επιχείρηση της κατάληψης του Σκητάρι, είχε ορισθεί για τη νύκτα 2/3 Μαρτίου 1948.

Το βράδυ της 2 Μαρτίου, αφού λήφθηκαν όλα τα μέτρα ασφαλείας, οι καταδρομείς κύκλωσαν το χωριό και μπήκαν μέσα, όπου από τους κατοίκους, συγκέντρωσαν πληροφορίες για τους αντάρτες. Επιλέχθηκαν ντόπιοι οδηγοί και μετά από μελέτη του εδάφους, αποφασίσθηκε από τη Μοίρα η διείσδυση από ένα δύσβατο και απόκρημνο δρομολόγιο, που σύμφωνα με τις πληροφορίες ήταν το μόνο αφύλακτο, αφού θεωρήθηκε από τους αντιπάλους μάλλον εμπόδιο, παρά πρόσβαση.

Μέσα στο πυκνό σκοτάδι, με δριμύ κρύο, η καταδρομική δύναμη αναρριχήθηκε στους απόκρημνους βράχους των βαθιών χαραδρώσεων της Μουργκάνας, πέρασε από τις εχθρικές γραμμές κυριολεκτικά αθέατη και στις 6 το πρωί της 3 Μαρτίου, βρέθηκε ανενόχλητη στο Σκητάρι! Στις «πλάτες» των αντιπάλων! Απόλυτα επιτυχημένη διείσδυση! Λίγο πριν τα χαράματα τροχιοδεικτικές ριπές και και 2 φωτοβολίδες, έδωσαν το σύνθημα της κατάληψης του υψώματος. Η VIII Μεραρχία έπρεπε αμέσως να εκδηλώσει την επίθεσή της.

Έγινε αυτό! Αλλά πώς; Μόλις ξημέρωσε καλά και ο αντίπαλος κατάλαβε, άρχισε αλλεπάλληλες και λυσσαλέες αντεπιθέσεις εναντίον της καταδρομικής δύναμης, που βρέθηκε περικυκλωμένη από παντού. Για τον αντίπαλο ήταν θέμα επιβίωσης η ανακατάληψη του Σκητάρι. Όλη την ημέρα οι αντεπιθέσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, με ιδιαίτερη σφοδρότητα.Τα πυρομαχικά της καταδρομικής δύναμης άρχισαν να μειώνονται επικίνδυνα, παρά την πειθαρχία πυρός.

Ένα Τάγμα πεζικού που είχε διαταχθεί να ακολουθήσει τους καταδρομείς και να τους αντικαταστήσει είχε εμπλακεί σε αγώνα με τους αμυνόμενους αντάρτες και είχε καθηλωθεί. Η επιθετική ενέργεια της VIII Μεραρχίας είχε «κολλήσει». Ζητήθηκε ανεφοδιασμός από αέρα, αλλά το αεροπλάνο «Ντακότα»που είχε αναλάβει αυτή την αποστολή, δεν μπορούσε να απογειωθεί από το αεροδρόμιο Ιωαννίνων λόγω του σφοδρού ανέμου που επικρατούσε στην περιοχή.

Δεν υπήρχε βοήθεια από πουθενά για τη Μοίρα. Ούτε με πυρά! Μεγάλο λάθος! Οι αντάρτες με το σκοτάδι, αφού είχαν αποτύχει όλη την ημέρα ν΄ ανακαταλάβουν το Σκητάρι, ξεκίνησαν με προπαρασκευή πυρών όλμων και κτυπούσαν για μία ώρα την καταδρομική δύναμη που είχε καλυφθεί όσο μπορούσε καλύτερα με περιμετρική αμυντική διάταξη και αντιστεκόταν σθεναρά. Στις 8 το βράδυ, έγινε μια νέα αντεπίθεση, που κι΄ αυτή αποκρούσθηκε από τους λοκατζήδες.

Η καταδρομική δύναμη βρισκόταν πλέον με ελάχιστες σφαίρες και δεν περίμενε άμεσα τουλάχιστον ενίσχυση. Αποφασίσθηκε από τον διοικητή της, μετά από ψυχρή εκτίμηση, η αποχώρηση και η εγκατάλειψη του υψώματος. Η διαταγή δόθηκε σε όλους και κατά τις 8 και μισή άρχισε η αποχώρηση που τελείωσε στις 2 το πρωί της 4 Μαρτίου.

Η μονάδα μπόρεσε να διαφύγει αθόρυβα και να εγκατασταθεί λίγο πριν ξημερώσει, σε υψώματα γύρω από την Κάτω Λάβδιανη. Την ίδια ώρα το Σκητάρι δεχόταν καταιγισμό πυρών εχθρικών όλμων, σαν προπαρασκευή νέας αντεπίθεσης. Με το πρώτο φως της ημέρας, ισχυρή δύναμη του «δημοκρατικού στρατού» εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση, που όμως ήταν εναντίον του ..κενού!

Οι απώλειες της Μοίρας ήταν νεκροί 1 αξιωματικός και 6 οπλίτες, τραυματίες 4 αξιωματικοί και 20 οπλίτες. Οι απώλειες των ανταρτών δεν προσδιορίσθηκαν. Βρέθηκαν 30 νεκροί. Οι τραυματίες παραλήφθηκαν από τους ίδιους.

Θέλει πολύ σκέψη και προσοχή η χρησιμοποίηση μονάδων καταδρομών σε τέτοιες αποστολές. Η Μοίρα τα πήγε καλά παντού, αλλά ..ατύχησε! Το σχέδιο ενίσχυσης ή συνένωσης απέτυχε! Κακή εκτίμηση και κακός συντονισμός των επιτελών σχεδιαστών της VIII Μεραρχίας; Ίσως! Η ψύχραιμη αντιμετώπιση της δύσκολης κατάστασης από τον διοικητή της μονάδας, η άριστη εκπαίδευση, το ηθικό και η πειθαρχία των καταδρομέων, απεσόβησε τον πανικό και την καταστροφή.

Η αντίπαλη πλευρά βέβαια έχει την δική της άποψη για την όλη επιχείρηση! Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση; Θα μπορούσε! Η τότε αντίπαλη πλευρά! Πιστεύω να μην θεωρούν τον εαυτό τους αντίπαλο και σήμερα! Αν τον θεωρούν, μάλλον δεν πάμε καλά σαν λαός! Η διχόνοια αποτελεί είδος πολυτελείας για τη χώρα μας πλέον! Έχουμε τόσες εξωτερικές ορατές και δυνητικές απειλές, που δεν επιτρέπονται αυτά τα πράγματα! Μόνο ενωμένοι και μονοιασμένοι, μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε.

Η ιστορία όμως, ό,τι γράφει, δεν …ξεγράφει! Και πρέπει να την ξέρουμε!

Ανιχνευτής

(Πηγή: «Η Ιστορία των Μονάδων Καταδρομών» Εκδόσεις ΓΕΣ/3οΕΓ)

Η μάχη της Μουργκάνας Η μαρτυρία του Λοχία Καταδρομών Δ. Ν.

Η Μουργκάνα ήταν το απόρθητο φρούριο των ανταρτών. Με την 3η Μ.Κ. ξεκινήσαμε το απόγευμα της 2 Μαρτίου του 1948 από το χωριό Ζίτσα, κοντά στο βουνό Κασιδιάρη, για μια επιχείρηση. Αφού βαδίσαμε όλη νύχτα στο δύσβατο δάσος, μια πραγματική ζούγκλα και ανάμεσα σε πολλά φυλάκια των συμμοριτών, με μεγάλες προφυλάξεις φθάσαμε στους πρόποδας, ξημερώματα 5-6 ώρα.

Η διαταγή ήταν να ανέβουμε νύχτα πριν ξημερώσει η 3η Μαρτίου 1948 και να μη μας αντιληφθούν οι αντάρτες, στην κορυφή Σκητάρι. Αλλά λόγω της μεγάλης αποστάσεως δεν φθάσαμε την καθορισμένη ώρα και ξημέρωσε. Επικεφαλής της μοίρας ήταν ο 63ος λόχος, ο δικός μας, με δύναμη 55-60 άνδρες με λοχαγό τον Βορριά Γεώργιο.

Όπως ανεβαίναμε στους πρόποδες και από αριστερά της κορυφής Σκητάρι, υπήρχε ένα φυλάκιο ανταρτών που μας αντιλήφθηκε. Μας φώναζαν από το φυλάκιο ποιοί είμαστε. Ο λοχαγός μας έλεγε να ανεβούμε γρήγορα και να μην απαντούμε. Όπως ανεβαίναμε, λόγω του δυσβάτου εδάφους οι πέτρες κατρακυλούσαν απάνω μας. Όταν οι πρώτοι άνδρες έφθασαν στην κορυφή, ο Λοχαγός τους απαντά: «Τι φωνάζετε; Αντάρτες είμαστε» και αυτοί ρωτούν «Ποιανού Συγκροτήματος είσαι;» Ο λοχαγός τους απαντά ένα εικονικό τάγμα αντάρτικο, το 130, αν δεν απατώμαι.

Οι αντάρτες αφού ήλθαν σε τηλεφωνική επικοινωνία με το συγκρότημά τους, (υπήρχαν πολλά τηλεφωνικά καλώδια στο πέρασμά μας) και αφού βεβαιώθηκαν ότι είμαστε στρατός και όχι δικοί τους, άρχισαν να μας βάλουν τις πρώτες ριπές με μυδράλια. Η απάντηση ήταν τα πολυβόλα μας ενώ συγχρόνως ανέβηκε όλος ο λόχος. Τους κάνουμε επίθεση και τους διώξαμε και καταλάβαμε το ύψωμα.

Δεξιά μας στους πρόποδες της Μουργκάνας, υπήρχε ένα μοναστήρι της Αγίας Τριάδος. Οι αντάρτες το είχανε μάλλον Κέντρον Εκπαιδεύσεως. Υπήρχαν χιλιάδες. Κατά την 9 ώρα πρωινή, τους βλέπουμε να ανεβαίνουν προς την κορυφή και από την αριστερή πλευρά του Τσαμαντά και μπροστά από τον Λόχο μας. Αρχίζει η μάχη! Να τους βάλουμε με τα πολυβόλα, να μας βάλουν και αυτοί. Πυρομαχικά δεν είχαμε πολλά, κάναμε οικονομία.

Όταν ανέβηκαν όλοι οι αντάρτες, άρχισαν να μας επιτίθενται. Κατά τις 10 ώρα, μας έριξαν ένα καπνογόνο βλήμα για να μας εντοπίσουν. Στη συνέχεια άρχισαν να μας βάλουν με τους όλμους από την Αλβανία. Τα βλήματα έπεφταν βροχή στο Λόχο μας. Η υπόλοιπη Μοίρα είχε μείνει πολύ πίσω, δεν ξέρω γιατί. Εγώ σαν ΟΛΜΙΣΤΗΣ του Λόχου, τους έριξα τα πρώτα βλήματα. Δεν είχαμε πολλά πυρομαχικά μαζί μας και κάναμε οικονομία. Ο Λοχαγός μας έλεγε να σκοπεύουμε καλά διότι δεν ξέρουμε τι θα συμβεί μέχρι το βράδυ.

Μεταγωγικά δεν είχαμε. Περιμέναμε να ανέβει μια Ταξιαρχία της 8ης Μεραρχίας να παραμείνει και να μας φέρει πυρομαχικά. Είχε πολλά ζώα μαζί της φορτωμένα πυρομαχικά. Βλέποντας τη μάχη όλη μέρα, παρέμεναν στους πρόποδες της Μουργκάνας. Η μάχη συνεχιζόταν με πολλούς τραυματίες και νεκρούς.

Καλέσαμε την Αεροπορία κατά τις 12 το μεσημέρι να τους βομβαρδίσει και να τους πολυβολήσει. Ήρθαν δύο αεροπλάνα χωρίς όμως να μπορούν να ξεχωρίσουν το στρατό από τους αντάρτες. Το ύψωμα ήταν χιονισμένο. Εμείς δεν είχαμε πάρει κίτρινα πλαίσια. Είχαμε άσπρα και δεν διακρίνονταν στο χιόνι. Ρίχναμε στην Αεροπορία φωτοβολίδες κόκκινες προς το μέρος των ανταρτών για να τους πολυβολήσει. Βλέποντας οι αντάρτες αυτό, έριχναν κόκκινες φωτοβολίδες προς το μέρος μας. Η Αεροπορία βρισκόταν πια σε μεγάλη σύγχυση και βομβάρδιζε πότε εμάς, πότε τους αντάρτες. Δώσαμε διαταγή να σταματήσουν αμέσως και έφυγε.

Η μάχη συνεχιζόταν πιο έντονη. Μια ομάδα της 2ας Διμοιρίας του εφ. Ανθλγου ΛΟΥΚΑΤΑ είχαν προωθηθεί μπροστά μας σε ένα τσουγκάρι. Αλλά δεν μπορούσε να το κρατήσει, διότι βαλλόταν από όλες τις μεριές και οπισθοχώρησε. Ένας Στρατιώτης, άφησε το σακίδιό του και το βρήκαν οι αντάρτες. Είχε μέσα μερικά τρόφιμα, σοκολάτες και καραμέλες. Οι αντάρτες μας φώναζαν: «ΚΩΛ.. της Φρειδερίκης σοκολάτες σας ταΐζουν οι Αμερικάνοι; Θα σας σφάξουμε το βράδυ». Εμείς πάλι τους απαντούσαμε αναλόγως. Τους έριξα μερικά βλήματα και έτσι σταμάτησαν το διάλογο.

Κατά τις 3-4 ώρα απογευματινή η μάχη συνεχιζόταν με έντονο ρυθμό. μας έβαλαν με όλμους πολυβόλα. Μπροστά μου ήταν ο έφεδρος ανθυπολοχαγός ΛΟΥΚΑΤΑΣ όρθιος και κοιτούσε προς το μέρος των ανταρτών…… Εκείνη τη στιγμή έπεσε ένα βλήμα όλμου μπροστά μας και τον τραυμάτισε θανάσιμα. Τρέχουμε με τον νοσοκόμο να του προσφέρουμε τις πρώτες βοήθειες αλλά μάταια…. Δυστυχώς ήταν αδύνατο να τον πάρουμε από αυτή την κόλαση…..

Στη συνέχεια κάναμε επίθεση. Ο Ανθυπολοχαγός Γρίβας επιτίθεται με τη Διμοιρία του. Καταλαμβάνει δεξιά μας ένα ύψωμα. Είχε πολλούς τραυματίες. Προωθείται όλος ο λόχος στο ύψωμα. Το βάρος της μάχης είχε πέσει στον 63 Λόχο, με λοχαγό το Βορριά. Η υπόλοιπη Μοίρα είχε μείνει πολύ χαμηλά πίσω μας. Ενίσχυση δεν ερχόταν καμιά…

Το βράδυ κατά τις 6 ώρα, άρχισε η μεγάλη επίθεση των ανταρτών. Πρώτα με όλμους και πυροβολικό. Μας επιτίθενται από όλες τις πλευρές με πολυβόλα και αντιαρματικές γροθιές. Μας φώναζαν: «Παραδοθείτε φασίστες, ΚΩΛΟ…..Α της Φρειδερίκης» Απαντούσαμε: «Είμαστε ΛΟΚ. Εσείς θα πεθάνετε. Όχι εμείς. «Μας κάνουν τρεις επιθέσεις χωρίς να μπορούν να μας διασπάσουν. Οι στρατιώτες που πολεμούσαν μπροστά μας φώναζαν ότι τέλειωσαν τα πυρομαχικά. Ο Λοχαγός έλεγε να μην φωνάζουν γιατί μας ακούν οι αντάρτες. Τη στιγμή εκείνη πέφτει ένα βλήμα όλμου μπροστά σε μένα και στο Λοχαγό. Ευτυχώς δεν μας τραυμάτισε. Μια ομάδα ήλθε στα χέρια με τους αντάρτες και οπισθοχώρησε και ήλθε εκεί που ήταν ο Λοχαγός και εγώ. Μας πληροφόρησε ότι είμαστε κυκλωμένοι. Ο Λοχαγός τους διατάζει να πάνε πάλι εκεί και πήγαν…

Την 12-1 πρωινή ώρα, μας έκαναν την τελευταία επίθεση. Τους έριξα τα τελευταία βλήματα. Μου είχαν μείνει 3 φωτιστικά μόνο. Ο Λοχαγός μου είπε: «Ρίχτα και αυτά Λοχία…». Όταν τα έριξα, φώτισε και βλέπαμε τους αντάρτες να έρχονται κατά πάνω μας σαν πρόβατα και τους θερίσαμε… Τα πυρομαχικά σχεδόν τελείωναν. Ο Λοχαγός και εγώ πήραμε από ένα αυτόματο από τραυματίες και πολεμούσαμε. Ένας αντάρτης κάτω από μας σ΄ ένα βράχο μας φώναζε «παραδοθείτε». Του ρίξαμε μια χειροβομβίδα και σταμάτησε….

Μπροστά μας είχαν σκοτωθεί 5 καταδρομείς οι..(σ.σ: απαριθμούνται τα ονόματα)… Υπήρχαν πολλοί τραυματίες. Είχαμε μείνει 15-20 μάχιμοι…. Τα πυρομαχικά τέλος. Ο Λοχαγός μας είπε: «Παιδιά βάλτε τις ξιφολόγχες. Θα πολεμήσουμε σαν τον Λεωνίδα τον Σπαρτιάτη. Δεν υπάρχει άλλη λύση». Οι αντάρτες εν τω μεταξύ, σταμάτησαν τις επιθέσεις διότι είχαν μεγάλες απώλειες…

Καλούσαμε συνεχώς τη Μοίρα με τον ασύρματο για ενίσχυση. Καμιά απάντηση…. Η Μοίρα άρχισε να φεύγει. Χωρίς πυρομαχικά, δεν μπορούσαμε να πολεμήσουμε. Πήρα τον όλμο μου και πήγα στο σημείο συγκέντρωσης που ήξερα… Το χιόνι είχε γίνει κρύσταλλο και όπως κατέβαινα, γλίστρησα και σύρθηκα 100 μέτρα στη χαράδρα. Χτύπησα σε ένα δέντρο ξερό τα πλευρά μου και έμεινα αναίσθητος μισή ώρα. Όταν συνήλθα, κατηφόρισα στους πρόποδες της Μουργκάνας.

Προχωρώντας με τον όλμο μου, εξαντλημένος μέχρι αφάνταστου σημείου μέσα στο δάσος, έφτασα σε ένα ύψωμα και είδα να πετούν φωτοβολίδες. Πλησίασα νομίζοντας ότι ήταν δικοί μας μα εκείνοι άρχισαν να με κτυπούν με ριπές. Κατηφόρισα παρακάτω και βρήκα ένα μονοπάτι όπου άκουσα φωνές. Αναγνώρισα τον Λοχία Σαντραβέλη. Μαζί του ήσαν άλλοι δύο στρατιώται.

Άρχισε να ξημερώνει. Συναντήσαμε τη Μοίρα. Όπως καθόμουν στο μονοπάτι, βλέπω τον Λοχαγό Βορριά να έρχεται μόνος του, εξαντλημένος, στενοχωρημένος, με σχισμένα ρούχα.

Με ρώτησε: «Μόνος σου είσαι;» Του απάντησα: «5-6 άτομα. Εσείς;» «Μόνος μου» μου είπε. Στη συνέχεια έγινε συγκέντρωση του 63 Λόχου που είχαν μείνει 15 άτομα. Συγκινημένος και στενοχωρημένος ο Λοχαγός, πήγε να συναντήσει το Διοικητή της Μοίρας Ταγματάρχη Ζαχαράκη.

Οι αντάρτες αυτή την ιστορική νύχτα της 3 Μαρτίου του 1948 έπαθαν τεράστιες απώλειες. Το πρωί, όταν ξημέρωσε και εμείς ήμασταν πια στους πρόποδες, έκαναν επίθεση στο ύψωμα Σκητάρι με την εντύπωση ότι ο στρατός ήταν εκεί. Αλλά δυστυχώς γι΄ αυτούς ήταν κενό….

Αυτά για τη μάχη της Μουργκάνας

Με συγκίνηση,

Λοχίας Δ. Ν.