Αναπαράσταση της απελευθέρωσης της Οθ Αυτοκρατορίας από τους Νεότουρκους |
γράφει ο Φιλίστωρ Ι.Β.Δ.
Σκοποί της Οργάνωσης και οι ιδρυτές της
Το 1908 ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Ίωνα Δραγούμη και τον Αθανάσιο Σουλιώτη - Νικολαΐδη η μυστική οργάνωση "Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως". Σκοπός της οργάνωσης ήταν η καταπολέμηση της δράσης του Βουλγαρικού κομιτάτου στη Θράκη, η αντιμετώπιση της βουλγαρικής προπαγάνδας στη Μακεδονία, αλλά και η προστασία του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης από την επιρροή άλλων δυνάμεων που επεδίωκαν τον αφελληνισμό του. Ουσιαστικά η Οργάνωση είχε ως στόχο την διάσωση του υπόδουλου Ελληνισμού μέσω μιας ελληνοτουρκικής συνύπαρξης και συμμαχίας. Η οργάνωση συνδεόταν μυστικά με το ελληνικό υπουργείο εξωτερικών, στο οποίο είχε γνωστοποιηθεί το πρόγραμμα της, και αρχικά τουλάχιστον, είχε χρηματοδοτηθεί από αυτό. Τα δύο πρόσωπα που συνέπτυξαν την οργάνωση δεν ήταν τυχαία.
Ο Ίων Δραγούμης ήταν Έλληνας διπλωμάτης που υπηρετούσε ως πρόξενος στη Κωνσταντινούπολη μετά από δική του αίτηση, έχοντας πρωταγωνιστήσει στον Μακεδονικό Αγώνα επιδεικνύοντας τόλμη και υψηλή φιλοπατρία. Ο Αθανάσιος Σουλιώτης - Νικολαΐδης, αν και αξιωματικός του στρατού, υπηρετούσε σε διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό αναλαμβάνοντας επικίνδυνες αποστολές κατασκοπίας. Υπήρξε ένας άνθρωπος της δράσης, αποφασιστικός και τολμηρός που κινήθηκε κυρίως στα παρασκήνια της εποχής διαδραματίζοντας σπουδαίο ρόλο σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως ο Μακεδονικός Αγώνας. Οι δύο άνδρες συνδέονταν με ισχυρή προσωπική φιλία και κοινή ιδεολογική συμπόρευση, ενώ ταυτίζονταν τα ιδανικά τους για μια αναγέννηση του Ελληνισμού εντός του πολυφυλετικού πλαισίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η ιδεολογία της οργάνωσης και η δομή της
Λόγω της ιδεολογίας των ιδρυτών της, η οργάνωση είχε έντονα αντισλαβικά και αντιδυτικά χαρακτηριστικά και η οργάνωση της βασίστηκε στη φιλοσοφία της "Οργάνωσης Θεσσαλονίκης" που είχε ιδρυθεί το 1906 από τον Σουλιώτη στη Θεσσαλονίκη για να βοηθηθεί οικονομικά ο Μακεδονικός Αγώνας. Η οργάνωση διέθετε συγκεκριμένο τυπικό μύησης για κάθε νέο μέλος που θύμιζε έντονα τη Φιλική εταιρία, αλλά δεν δεχόταν νέα μέλη χωρίς κριτήρια. Κάθε νέο μέλος όφειλε να είναι άτομο επιρροής που θα μπορούσε να βοηθήσει τους σκοπούς της οργάνωσης κινητοποιώντας Έλληνες ομογενείς. Η οργάνωση διέθετε πλήρες σύστημα συλλογής πληροφοριών, αλλά και πλήρες σύστημα διαβίβασης εντολών στα μέλη της. Συνήθως τα τμήματα της οργάνωσης ήταν ανεξάρτητα μεταξύ τους για λόγους ασφαλείας και οι μυημένοι δεν γνώριζαν άλλους από αυτούς που τους είχαν μυήσει. Οι ιδρυτές της απέφυγαν τις σφραγίδες και τα έγγραφα και όταν ήταν απολύτως αναγκαίο υπέγραφαν είτε με τα αρχικά τους, είτε με έναν δικέφαλο αϊτό. Ανάμεσα στα πιο δραστήρια μέλη της συναντάμε τους: Α.Χ. Χαμουδόπουλο, Σπηλιωτόπουλο, Κομποθέκρα, Βατικιώτη, Ι. Ζαγοριανάκο, Γ. Σκαλιέρη, Γ. Μπούσιο, Γ. Καραβαγγέλη, Μ. Θεοτοκά, Χρύσανθο Τραπεζούντος, Δ. Δίγκα, Χ. Βαμβακά, Π. Κοσμίδη, Γ. Θεοχαρίδη. Μεταξύ των μελών της οργάνωσης υπήρχε αδελφική αλληλεγγύη, αφοσίωση και θυσία για το ιδανικό ενώ ο σημαντικότερος παράγων επιτυχίας ήταν φυσικά η εχεμύθεια.
Στα δύο χρόνια λειτουργίας της, κάτω από την καχύποπτη οθωμανική εξουσία και υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, η οργάνωση επέδειξε αξιόλογο εθνικό έργο. Αρχικά πέτυχε να επανέλθουν στο πατριαρχείο χωριά της επαρχίας Δέρκων που είχε αποσπάσει βίαια η σχισματική βουλγαρική εξαρχία. Ακολούθως, με ενέργειες της όλα τα καταστήματα Ελλήνων ομογενών στη Κωνσταντινούπολη απομάκρυναν όλες τις ξενικές τους επιγραφές και τις αντικατέστησαν με Ελληνικές. Η οργάνωση πίεσε και πέτυχε όλοι οι Έλληνες μαθητές που φοιτούσαν σε καθολικά σχολεία της Πόλης να τα εγκαταλείψουν και να επανέλθουν σε Ελληνικά. Κατάφεραν να μποϋκοτάρουν τις βουλγαρικές εταιρίες και καταστήματα, ενώ έδειραν και κακοποίησαν πολλούς Βούλγαρους σχισματικούς στις γύρω επαρχίες. Όλοι οι βουλγαρικοί πυρήνες στη Σηλυβρία και την Τσατάλτζα αποδυναμώθηκαν ενώ αντιστοίχως ενδυναμώθηκαν οι ελληνικοί θύλακες στις περιοχές αυτές.
Αλλά η σημαντικότερη υπηρεσία της οργάνωσης είναι ότι κατάφερε να εξαλείψει τους σφοδρούς πολιτικούς ανταγωνισμούς εντός του Πατριαρχείου μεταξύ οπαδών και εχθρών του πατριάρχη Ιωακείμ. Και αυτό το κατάφερε καθώς προς το τέλος της δράσης της, η οργάνωση διέθετε ως μέλη σχεδόν όλες τις σημαίνουσες προσωπικότητες του Ελληνισμού της Πόλης. Στην κορύφωση της επιρροής της, η "Οργάνωση Κωνσταντινούπολης" διέθετε την πλειοψηφία των μελών του ανώτατου συμβουλίου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σχεδόν όλοι οι διευθυντές και αρθρογράφοι των εφημερίδων της Κωνσταντινούπολης ήταν μέλη της, ενώ διέθετε δύο εβδομαδιαίες εφημερίδες την "Πολιτική επιθεώρηση" και την Γαλλόφωνη "Tribune des nationalites". Με αυτό τον τρόπο η οργάνωση έλεγχε και κατηύθυνε κατά το δοκούν την Ελληνική κοινή γνώμη της Πόλης. Λόγω της σταθερής της εθνικής γραμμής η "Πολιτική Επιθεώρησις" παύτηκε από τις Οθωμανικές αρχές στις αρχές του 1912.
Αθανάσιος Σουλιώτης - Νικολαΐδης |
Συγκυριακή συμπόρευση με τους Νεότουρκους (1909-1910)
Η επιρροή της οργάνωσης είχε φτάσει στο μέγιστο σημείο της όταν ακριβώς αποφασίστηκε από την ηγεσία της η συμπόρευση με τους Νεότουρκους. Τόσο ο Ίων Δραγούμης, όσο και ο Σουλιώτης θεωρούσαν ως βασικό κίνδυνο για τον Ελληνισμό τους Σλάβους, έτσι η επανάσταση των Νεότουρκων και το νέο Οθωμανικό Σύνταγμα τους βρήκε αρχικά πρόθυμους να βοηθήσουν στην εφαρμογή του. Ένα νέο πλαίσιο πλήρους ισότητας όλων των εθνοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν μια πολύ ελκυστική ελπίδα για τους επικεφαλής της οργάνωσης, ενώ υπήρχαν και κάποιοι ειλικρινείς φιλελεύθεροι ιδεολόγοι μεταξύ των Νεότουρκων που επηρεασμένοι από τις σπουδές τους στη Δύση επεδίωκαν την ισοπολιτεία. Με αυτούς ήρθε σε επαφή η οργάνωση και σε αυτούς στήριξε τις ελπίδες της για μια νέα αρχή στην Ανατολή. Όμως εντός των Νεότουρκων οι μετριοπαθείς παραμερίζονταν από άλλους που βρίσκονταν σε στενή επαφή με αξιωματικούς του Οθωμανικού στρατού και σχεδίαζαν την βίαιη επικράτηση των Τούρκων εις βάρος όλων των άλλων εθνοτήτων της Αυτοκρατορίας.
Σουλιώτης - Νικολαΐδης και Ίων Δραγούμης |
Η συνέχεια όμως απέδειξε πολύ γρήγορα ότι η συνεννόηση ήταν αδύνατη. Μετά την οριστική τους επικράτηση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι Νεότουρκοι φανέρωσαν το αληθινό πρόγραμμα τους που δεν ήταν άλλο από τον πλήρη εξισλαμισμό της Αυτοκρατορίας, καθώς με μια σειρά από διατάγματα προσπαθούσαν να καταλύσουν όλα τα προνόμια του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, εξουθενώνοντας τους Χριστιανούς της Αυτοκρατορίας. Ταυτόχρονα οι Νεότουρκοι ξεκίνησαν μια προσπάθεια να απομακρύνουν όλους τους Έλληνες Ομογενείς από τις δημόσιες υπηρεσίες του Κράτους, ενώ με τη συμπεριφορά τους εξευτέλιζαν τους θρησκευτικούς επικεφαλής όλων των εθνοτήτων. Αναμφίβολα οι κακές διμερείς σχέσεις υποδαυλίζονταν από το Κρητικό ζήτημα, ενώ οι Νεότουρκοι αντιμετώπιζαν επιθετικά την Ελλάδα που τη θεωρούσαν αδύναμη για να ισοσταθμίσουν στην εσωτερική κοινή γνώμη την υποχωρητικότητα τους έναντι των Αυστριακών που οδήγησε τελικά στην προσάρτηση της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης στην Αυτοκρατορία των τελευταίων.
Ο Γεώργιος Μπούσιος (καθήμενος) ως βουλευτής της βουλής |
Η απροσδόκητη προσέγγιση με τους Βούλγαρους (1910-1911)
Η Οθωμανική βουλή του 1908 |
Η πρωτοφανής αυτή προσέγγιση άλλαξε τις ισορροπίες τόσο εντός Αυτοκρατορίας όσο και διεθνώς. Ο Βουλγαρικός Τύπος περιείχε πλέον πολλά θετικά δημοσιεύματα για τους Έλληνες βουλευτές της Οθωμανικής βουλής που στις αγορεύσεις τους πλέον υπερασπίζονταν με θάρρος και τους Βουλγαρικούς πληθυσμούς της Αυτοκρατορίας. Επίσης, στις αρχές του 1911, Έλληνες βουλευτές προσήλθαν αυτοπροσώπως και έδειξαν ενδιαφέρον για τις διώξεις που υπέστησαν βουλγαρικοί πληθυσμοί στο Ιστίπ. Η κοινή συμπόρευση των Χριστιανικών εθνοτήτων της Αυτοκρατορίας σφραγίστηκε με το κοινό τους υπόμνημα της 15ης Μαΐου 1911 που αφορούσε την εκπαίδευση και τη στράτευση των Χριστιανών εντός της Αυτοκρατορίας. Το υπόμνημα αρχικά κοινοποιήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και χάρις τις ενέργειες της Οργάνωσης, ακολούθησαν ταυτόσημα υπομνήματα από τη Βουλγαρική Εξαρχία, το Αρμένικο Πατριαρχείο και άλλα θρησκευτικά κέντρα. Το πλέον σημαντικό είναι ότι όλα τα Χριστιανικά κέντρα με ανακοινώσεις τους τάσσονταν υπό την ηγεσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου για τη συνέχιση του Αγώνα υπέρ των Δικαίων των Χριστιανικών εθνοτήτων εντός Αυτοκρατορίας.
Στις 18/31 Ιανουαρίου 1912 υπογράφτηκε επίσημη ελληνοβουλγαρική συμφωνία ενόψει των νέων βουλευτικών εκλογών για την αμοιβαία συνεργασία και υποστήριξη των δύο εθνοτήτων. Το αρραγές χριστιανικό μέτωπο εντός της αυτοκρατορίας υπήρξε μια εξέλιξη που δυσαρέστησε τους Νεότουρκους, ενώ είχε και διεθνείς προεκτάσεις καθώς οι Μεγάλες δυνάμεις πίεζαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία για υποχωρήσεις έναντι των Χριστιανών υπηκόων της. Οι Νεότουρκοι προσπάθησαν να διασπάσουν το νέο μέτωπο προτείνοντας στο Πατριαρχείο μετά τη διάλυση της πρώτης Οθωμανικής βουλής στις 5 Απριλίου 1912, να ορίσουν από κοινού τους Χριστιανούς υποψηφίους. Το Πατριαρχείο παρέπεμψε τους Νεότουρκους στην ομάδα των τέως Ελλήνων βουλευτών που απάντησε αμέσως αρνητικά, καθώς ήδη είχε συνάψει εκλογική συνεργασία με τους Βούλγαρους και τη μωαμεθανική αντιπολίτευση. Η συμφωνία αυτή που αποτυπώθηκε γραπτώς, αποτύπωνε επακριβώς την εθνοτική σύνθεση πολλών επαρχιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ήταν μια τελευταία πολύτιμη υπηρεσία της Οργάνωσης στον Ελληνισμό, καθώς την επικαλέστηκαν Ελληνικές αντιπροσωπείες σε μελλοντικά συνέδρια ειρήνης όπως αυτό του 1918 για να αποδείξουν την ελληνικότητα των περιοχών αυτών.
Οι εξελίξεις που ακολούθησαν είναι γνωστές και ραγδαίες: στις 3 Μαΐου 1912 υπογράφτηκε στη Σόφια η περίφημη ελληνοβουλγαρική συμμαχία που σφράγισε την - βραχεία - συμπόρευση των δύο εθνών προς τον Α΄ βαλκανικό πόλεμο.
Συμπεράσματα
Αναμφίβολα η "Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως" δημιουργήθηκε και έδρασε μέσα σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα εχθρικό με μικρά περιθώρια ελιγμών. Αυτό που οφείλουμε να υπογραμμίσουμε είναι ότι η οργάνωση δεν παρέμεινε αγκυλωμένη στην ανατολική ιδεολογία των ιδρυτών της, είτε στις προγραμματικές τις δηλώσεις και σχέδια. Αντίθετα παρακολούθησε στενά τις εξελίξεις και μετέβαλλε την πολιτική της ανάλογα με αυτές. Έτσι λοιπόν, δεν έχουν αξία οι εύκολες κατηγορίες που έχουν ακουστεί κατά καιρούς για τους ιδρυτές της Οργάνωσης ότι ήταν πολιτικά αφελείς υποστηρίζοντας τους Νεότουρκους.
Επίσης, η ηγεσία της Οργάνωσης προσπάθησε πάντοτε να συντονίζει την δράση της με το ελλαδικό κέντρο και τους σχεδιασμούς του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών. Στέγασε πολιτικά τον ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης σε πολύ δύσκολες εποχές, τον κράτησε ενωμένο, οργανώνοντας τη δράση του και διασώζοντας το ελληνικό του πρόσημο.
Πηγές
Βακαλόπουλος Κωνσταντίνος, Ίων Δραγούμης (Μαρτύρων και ηρώων αίμα), εκδόσεις Σταμούλη
Λήμμα στην εγκυκλοπαίδεια "Πυρσός"
Ίων Δραγούμης, Όσοι Ζωντανοί
http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaId=11005
https://greveniotis.gr/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B1/item/7985-o-georgios-bousios-sto-othomaniko-koinovoulio
Αναμφίβολα η "Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως" δημιουργήθηκε και έδρασε μέσα σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα εχθρικό με μικρά περιθώρια ελιγμών. Αυτό που οφείλουμε να υπογραμμίσουμε είναι ότι η οργάνωση δεν παρέμεινε αγκυλωμένη στην ανατολική ιδεολογία των ιδρυτών της, είτε στις προγραμματικές τις δηλώσεις και σχέδια. Αντίθετα παρακολούθησε στενά τις εξελίξεις και μετέβαλλε την πολιτική της ανάλογα με αυτές. Έτσι λοιπόν, δεν έχουν αξία οι εύκολες κατηγορίες που έχουν ακουστεί κατά καιρούς για τους ιδρυτές της Οργάνωσης ότι ήταν πολιτικά αφελείς υποστηρίζοντας τους Νεότουρκους.
Επίσης, η ηγεσία της Οργάνωσης προσπάθησε πάντοτε να συντονίζει την δράση της με το ελλαδικό κέντρο και τους σχεδιασμούς του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών. Στέγασε πολιτικά τον ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης σε πολύ δύσκολες εποχές, τον κράτησε ενωμένο, οργανώνοντας τη δράση του και διασώζοντας το ελληνικό του πρόσημο.
Πηγές
Βακαλόπουλος Κωνσταντίνος, Ίων Δραγούμης (Μαρτύρων και ηρώων αίμα), εκδόσεις Σταμούλη
Λήμμα στην εγκυκλοπαίδεια "Πυρσός"
Ίων Δραγούμης, Όσοι Ζωντανοί
http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaId=11005
https://greveniotis.gr/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B1/item/7985-o-georgios-bousios-sto-othomaniko-koinovoulio
Ευχαριστούμε
ΑπάντησηΔιαγραφή"Αυτό που οφείλουμε να υπογραμμίσουμε είναι ότι η οργάνωση δεν παρέμεινε αγκυλωμένη στην ανατολική ιδεολογία των ιδρυτών της, είτε στις προγραμματικές τις δηλώσεις και σχέδια. Αντίθετα παρακολούθησε στενά τις εξελίξεις και μετέβαλλε την πολιτική της ανάλογα με αυτές".
ΑπάντησηΔιαγραφήΠολυ σημαντικη φραση, διοτι αυτοπροβαλλεται ο τουρκολαγνος Δημητρης Κιτσικης ως ιδεολογικος απογονος του Δραγουμη, ενω αυτο δεν εχει καμια σχεση με την πραγματικοτητα! Ο Δραγουμης βασιζοταν σε γεωπολιτικα δεδομενα και προσπαθησε να διαμορφωσει ενα προγραμμα εξωτερικης πολιτικης που κατα την γνωμη του, συνεφερε τον ελληνισμο! Αντιθετως ο Κιτσικης βασιζεται σε εμμονες και ιδεοληψιες...
Αρχικα να σας πω συγχαρητηρια για μια ακομη φορα,αμειωτο το ενδιαφερον για την ιστορια...Λογω οικογενειακης καταστασης δεν μπορω πλεον να διαθεσω χρηματα για να αγορασω βιβλια,υπαρχει καποιος που να εχει ιστορικα σε μορφη pdf κυριως για το θεμα των σλαβοφωνων ενδιαφερομαι,αλλα και οτιδηποτε αλλο επι του μακεδονικου...παρακαλω αν εχει καποιος να μου τα στειλει στην παρακατω διευθυνση straistanets@gmail.com
ΑπάντησηΔιαγραφήθα σου στειλω καποια μεσω της εφαρμογης wetransfer, οπου μπορει καποις να στειλει μεγαλα αρχεια, οποτε, οταν δεις στο email σου οτι μεσω wetransfer καποιος(εγω στην συγκεκριμενη περιπτωση), σου εστειλε λινκ, μην φοβηθεις οτι ειναι ιος, ανοιξε το και κατεβασε τα βιβλια ;)
ΔιαγραφήΠαρολο που δεν μπορεις να διαθεσεις χρηματα αυτη την στιγμη για αγορα βιβλιων, εντουτοις οταν μπορεσεις, θα σου συνιστουσα να αγορασεις οπωσδηποτε αυτο
Διαγραφήhttps://www.politeianet.gr/books/9789602672365-basileiadis-nikolaos-mparmpounaki-apo-ton-slabomakedonismo-ston-skopiano-makedonismo-i-genealogia-mias-ethnologikis-lathrocheirias-278644
Μεγαλος Ελλην ο Ιων Δραγούμης
ΑπάντησηΔιαγραφή