Οι πρώτες δημοτικές εκλογές στην απελευθερωμένη Ελλάδα στα χρόνια της Βαυαρικής Αντιβασιλείας

Η έλευση του Όθωνα

Πριν από 174 χρόνια διενεργούνται οι πρώτες αυτοδιοικητικές εκλογές στην Ελλάδα στις απαρχές του νεοσύστατου τότε ελληνικού κράτους. Μπορεί η εκλογική διαδικασία να έχει αλλάξει όμως κάποια πράγματα παραμένουν μέχρι και σήμερα κοινά.



Η επικράτεια στη διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν χωρισμένη σε εγιαλέτια, σαντζάκια και καζάδες -όπως οι σημερινοί νομοί- αλλά και σε κοινότητες. Οι κοτζαμπάσηδες ήταν οι αντίστοιχοι δήμαρχοι, η εξουσία των οποίων περιοριζόταν στην τήρηση της τάξης και στη διευθέτηση των δικαστικών διαφορών. Η φορολογία και γενικότερα η οικονομία ήταν ευθύνη της κεντρικής διοίκησης η οποία είχε και την εποπτεία. Την είσπραξη των φόρων ανέθετε όμως και σε ιδιώτες ανα περιοχή οι οποίοι αύξαναν το φόρο προς όφελός τους. Οι βάσεις της δημιουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης τίθενται μετά την Επανάσταση του 1821 και τη σύσταση του Ελληνικού κράτους. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω βασιλικού διατάγματος που έφερε τον τίτλο «Περί διαιρέσεως του βασιλείου και της διοίκησής του».

Βασιλιάς Όθων Α΄

Ο εξωθεσμικός ρόλος των προυχόντων, ο τοπικισμός και η αυθαιρεσία στη φορολόγηση ήταν μερικοί από τους λόγους που οδήγησαν την βαυαρική αντιβασιλεία να καταργήσει το κοινοτικό σύστημα αιώνων. Με το βασιλικό διάταγμα του 1833 δημιουργούνται τρεις βαθμίδες εξουσίας στην τοπική αυτοδιοίκηση ο νομάρχης, ο έπαρχος και ο δημογέροντας. Ο τελευταίος αντικαθίσταται μετά από ένα χρόνο από το θεσμό του δημάρχου και το δημοτικό συμβούλιο. Ο νέος διοικητικός χάρτης του κρατιδίου περιλάμβανε δημαρχίες που υπάγονταν σε 47 επαρχίες και 10 νομαρχίες.

Οι πρώτες δημοτικές εκλογές πραγματοποιούνται το 1834 στο Ναύπλιο και στους νομούς Αργολίδας και Κορινθίας, όχι όμως και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η Αθήνα και ο Πειραιάς μπαίνουν στην διαδικασία εκλογής τοπικών συμβουλίων το 1835 και 1836 αντίστοιχα. Η ψηφοφορία ήταν υποχρεωτική όμως υπήρχαν αρκετοί περιορισμοί. Ο κάθε ψηφοφόρος ή υποψήφιος θα έπρεπε να έχει συμπληρώσει το 25ο έτος, να έχει την ιδιότητα του δημότη και να διαμένει μόνιμα στο δήμο. Βασική προϋπόθεση όμως ήταν η οικονομική και κοινωνική θέση. Αυτό αποτέλεσε τροχοπέδη στην επιλογή διοίκησης από τους χαμηλοεισοδηματίες κατοίκους, ενώ επέτρεψε σε συγκεκριμένες ομάδες την εναλλαγή στην εξουσία.

κόμης Αρμανσμπεργκ

Οι περιοριστικοί όροι για τους ψηφοφόρους είχαν ως αποτέλεσμα στις εκλογές του 1835, από τους 13.000 κατοίκους να ψηφίσουν μόλις οι 800. Η ψήφος τους δεν εξασφάλιζε ότι ο εκλεγμένος τοπικός “άρχων” θα ήταν και αυτός που θα διοικούσε. Υπήρχε το Δημαιρεσιακό όργανο, το οποίο έκανε μία πρώτη επιλογή υποψηφίων. Η αντιβασιλεία όμως έκανε την τελική επιλογή και διόριζε τον εκλεκτό της ενώ είχε δικαιώμα να τον παύσει από τα καθήκοντά του. Έτσι, οι δήμαρχοι είχαν πολύ περιορισμένη εξουσία και λογοδοτούσαν για τις αποφάσεις τους στον νομάρχη και στο έπαρχο, ενώ για την επιβολή δημοτικών φόρων χρειαζόταν βασιλική άδεια.

Οι πρώτες εκλογές στην Αθήνα πραγματοποιούνται στο διάστημα 15-20 Μαρτίου 1835. Αντίπαλοι στις εκλογές ήταν όσοι βρίσκονταν υπό την επιρροή του Βαυαρού αρχιγραμματέα Άρμανσμπεργκ (κυβερνητικοί) και όσοι ήταν αντίθετοι στην βασιλεία (αντικυβερνητικοί). Ο προεκλογικός αγώνας χαρακτηρίστηκε από τις συνήθεις καταγγελίες για νοθεία και από την αντιπαλότητα μεταξύ νέων υποψηφίων και γηραιότερων. Οι 800 Αθηναίοι που προσήλθαν στις κάλπες βρέθηκαν επί πέντε μέρες στο μοναδικό εκλογικό τμήμα της πόλης στην Αγία Ειρήνη, στην οδό Αιόλου. Με 650 από τις 800 ψήφους, εκλέχτηκε η παράταξη των αντικυβερνητικών, η οποία και εξέλεξε του περισσότερους δημοτικούς συμβούλους. Η εξέλιξη αυτή εξόργισε το Άρμανσμπεργκ. Έτσι παρενέβη και διόρισε δήμαρχο τον Ανάργυρο Πετράκη αντί του εκλεγμένου Δημητρίου Καλλιφρονά. Ο νέος δήμαρχος διοίκησε υπό την επίβλεψη των Βαυαρών, οι οποίοι και τον καθαίρεσαν μετά από δύο χρόνια.

ΠΗΓΗ

www.tvxs.gr