Η προβληματική δράση του Συνταγματάρχη Νικολάου Πλαστήρα κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία – Μέρος Ι

Γράφει ο Αρματιστής (Ταξίαρχος ε.α. Βασίλειος Λουμιώτης)

Γενικά

Οι Συνταγματάρχες Πεζικού Δημήτριος Καλιαγκάκης και Κωνσταντίνος Τσάκαλος, παντελώς άγνωστοι στο ευρύ κοινό, ήταν διοικητές του 26ου και 2ου Συντάγματος Πεζικού αντίστοιχα κατά τη τελευταία περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Και  οι δύο έπεσαν επί του πεδίου της μάχης στην ευρύτερη περιοχή του Τουμλού Μπουνάρ· ο μεν πρώτος στη μάχη του Χαμούρκιοϊ Ιλμπουλάκ στις 16 Αυγούστου 1922, προμαχώντας του Συντάγματός του στην απέλπιδα προσπάθεια να ανοίξει τον δρόμο προς το Τουμλού Μπουνάρ για να σωθεί η Ομάδα του Υποστράτηγου Τρικούπη από την επαπειλούμενη κύκλωση, ο δε δεύτερος στη μάχη του Αλή Βεράν στις 17 Αυγούστου 1922, προμαχώντας έφιππος των ανδρών του Συντάγματός του, που μάχονταν για να καλύψουν την εγκλωβισμένη στη κοιλάδα του Αλή Βεράν – Σάλκιοϊ Ομάδα Τρικούπη.

Οι δύο πολέμαρχοι έπεσαν σαν άλλοι Διγενείς στα Μαρμαρένια Αλώνια, μαχόμενοι έναντι πολλαπλασίων Τουρκικών δυνάμεων, πιστοί μέχρι τέλους στον όρκο και στο καθήκον τους. Έπεσαν υπό τα όμματα του Συνταγματάρχη Νικολάου Πλαστήρα, διοικητή του Αποσπάσματος του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων, χωρίς να τύχουν από αυτόν βοήθειας και συνδρομής στη μάχη που διεξήγαγαν υπό δυσμενείς συνθήκες. Και αυτό είναι κάτι ανήκουστο, αφού κάθε μαχητής και κάθε μονάδα έχουν χρέος και ιερό καθήκον να παρέχουν αμέριστα τη συνδρομή τους σε μονάδες και μαχητές που έχουν αποκοπεί, ή  μάχονται υπό δυσμενείς και κινδυνώδεις συνθήκες.
Δυστυχώς όμως και οι δύο αυτοί μεγάλοι πρόμαχοι παραμένουν άγνωστοι μεταξύ των πολλών άλλων αγνώστων ηρώων που πρόσφεραν τη ζωή τους στους πολέμους του Έθνους. Ελάχιστοι είναι οι στρατιωτικοί που γνωρίζουν κάτι σχετικό για τη δράση αυτών των αξιωματικών και του ηρωικού θανάτου τους. Τα ονόματα τους  δεν έχουν δοθεί σε λεωφόρους, οδούς και πλατείες. Ούτε έχουν ανεγερθεί ανδριάντες ή προτομές προς τιμή τους.
Όλοι οι Έλληνες όμως γνωρίζουν τον Συνταγματάρχη Νικόλαο Πλαστήρα και την ηρωική -πλην όμως διογκωμένη- δράση του κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Α’ Π.Π. και τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Το όνομα του Συνταγματάρχη Πλαστήρα έχει δοθεί σε οδούς, λεωφόρους και πλατείες όλων σχεδόν των πόλεων της Ελλάδας (σίγουρα σε όσες έχουν ως προσδιορισμό τη λέξη «Νέα»), ανδριάντες και προτομές του κοσμούν πλατείες και στρατόπεδα, το στρατόπεδο της 1ης Στρατιάς στη Λάρισα φέρει το όνομα του, ενώ το ορθό θα ήταν να φέρει το όνομα ενός εκ των δύο πρώτων διοικητών της Στρατιάς, είτε του Στρατηγού Δημητρίου Γιατζή, είτε του Στρατηγού Κωνσταντίνου Βεντήρη. Ακόμη φωτογραφίες του Ν. Πλαστήρα προσφέρονται σε επίσημους επισκέπτες της 1ης Στρατιάς, πιθανώς για τις βάλουν στο σαλόνι τους ή στο εικονοστάσιο της οικίας τους, όπως στο παρελθόν κάποιοι έβαζαν τις φωτογραφίες των βασιλέων. Είναι τόσο μεγάλο το κλέος και η φήμη που περιβάλλει τον Πλαστήρα, που κάποιες Μονάδες του Στρατού τον έχουν στον πίνακα των διατελεσάντων διοικητών τους, μολονότι ουδέποτε διοικήθηκαν από τον Πλαστήρα. (http://army.gr/sites/default/files/3mktax_orestiada_20170619.pdf).
Ο Πλαστήρας είναι πανταχού παρών στην ιστορία μας ως ο γενναίος, ο ανυπέρβλητος και ακατάβλητος Στρατιώτης που προμαχούσε των ανδρών του και κατανικούσε πάντοτε τον αντίπαλο. Στην ιστοριογραφία είναι εκείνος που με το Σύνταγμά του, το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων, κάλυψε τη φυγή και την άτακτη υποχώρηση της Μικρασιατικής Στρατιάς τον Αύγουστο του 1922.  Ας όψεται για αυτό ο Γιάννης Καψής και οι βιογράφοι του Πλαστήρα. Αν λέγαμε ότι ο Πλαστήρας είναι ημίθεος, πολλοί θα το πίστευαν. Όλοι τον γνωρίζουν με το προσωνύμιο «Μαύρος Καβαλάρης», κάτι αντίστοιχο με το «Αλεπού της Ερήμου». Όπως όμως το προσωνύμιο «Αλεπού της Ερήμου» ανήκει στον στρατάρχη Ρόμελ, έτσι και ο τίτλος «Μαύρος Καβαλάρης» ανήκει στο διοικητή του 9ου Τάγματος Ευζώνων κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, στον «Ήρωα των Ηρώων», τον σεμνό Ταγματάρχη Ιωάννη Βελισαρίου, τον «εκπορθητή» των Ιωαννίνων, του Λαχανά και του Δεμίρ Καπού, ο οποίος έπεσε στις 13 Ιουλίου 1913 εντός της Βουλγαρίας, προμαχώντας των Ευζώνων του κατά τη γιγαντομαχία του υψώματος 1378, βορειοανατολικά του Σημιτλή. Εκεί και έχει ταφεί —άγνωστος μεταξύ αγνώστων— δίπλα σε ένα άλλο ήρωα, τον δισέγγονο του Γέρου του Μοριά, Γεώργιο Κολοκοτρώνη, διοικητή του 1ου Τάγματος Κρητών. Οι ταφές τους παραμένουν μέχρι και σήμερα άγνωστες.
Για να μη πλατειάζουμε: «Περισσότερο Πλαστήρας, πεθαίνεις». Δυστυχώς η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική.
Αυτοί που «θεοποίησαν» τον Πλαστήρα και έκαναν το όνομα του «θρύλο», είτε δεν ανέτρεξαν στις πηγές για να πληροφορηθούν σχετικά με την εξόχως προβληματική δράση του σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις της Μικρασιατικής Εκστρατείας, είτε αγνόησαν επιδεικτικά τις πηγές. Κάποιοι άλλοι, όπως ο Γιάννης Καψής, διαστρέβλωσαν την αλήθεια και απέδωσαν στον Πλαστήρα επιτυχίες και νίκες που δεν του ανήκουν. Ασφαλώς ο Συνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας διέθετε ηγετικές ικανότητες, μεγάλες αρετές και σπουδαίο ηθικό φρόνημα, αλλά κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων έδινε προτεραιότητα στην ασφάλεια του Συντάγματός του έναντι της εκτέλεσης της αποστολής του, με αποτέλεσμα πολλές ενέργειές του ή παραλείψεις του να ανάγονται στην αρμοδιότητα της στρατιωτικής δικαιοσύνης. Οι ποινικά κολάσιμες ή προβληματικές πράξεις και παραλείψεις του Πλαστήρα αναφέρονται λεπτομερώς στις εκδόσεις της ΔΙΣ για τη Μικρασιατική Εκστρατεία, η οποία, ενώ τις καταγράφει, αποφεύγει επιμελώς να τις αναδείξει, να τις σχολιάσει και να τις κρίνει. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, οφείλεται στο ότι η ιστορία της Μικρασιατικής Εκστρατείας  συντάχθηκε από τη ΔΙΣ την περίοδο 1955-1965 περίπου, μία περίοδο δηλαδή που τα πάθη του Εθνικού Διχασμού, σε συνδυασμό με τα πάθη από τον Εμφύλιο Πόλεμο (1946-1949), ήταν ακόμη πολύ έντονα και κάθε δυσμενής αναφορά σε πρόσωπα και καταστάσεις μπορούσε να οξύνει τις πληγές του Διχασμού — που και σήμερα συνεχίζουν να παραμένουν έντονες. Ακόμη και αυτό το κείμενο από πολλούς θα λιθοβοληθεί, όπως και  ο συντάκτης του. Αλλά η αλήθεια επιτέλους θα πρέπει να ειπωθεί και όποιος έχει τεκμηριωμένο αντίλογο να ακουστεί. Ο Ελληνικός Στρατός έχει πολύ σημαντικότερες ηρωικές μορφές από αυτήν του Πλαστήρα για να παρουσιάσει και να αναδείξει ως πρότυπα ήθους, θάρρους και ανιδιοτελούς προσφοράς στη Πατρίδα.
Σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα του τι συμβαίνει και του τι λέγεται στο «πολιτικό πεδίο», όπως π.χ. σε κάποια ανιστόρητα προγράμματα της τηλεόρασης ή ιστοριογραφίες άσχετων προς τη νεώτερη πολεμική ιστορία μας, οι στρατιωτικοί οφείλουν να έχουν σαν οδηγό τους σε ό,τι γράφουν και υποστηρίζουν για πρόσωπα και ζητήματα που σχετίζονται με τη νεώτερη πολεμική ιστορία μας, αποκλειστικά και μόνο το αρχείο και τα συγγράμματα της ΔΙΣ, ή άλλες σοβαρές πρωτογενείς πηγές.
Στη συνέχεια του κειμένου θα αναφερθώ σε ζητήματα που αφορούν τη προβληματική δράση του Πλαστήρα κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Επιχειρήσεις Ιουνίου – Ιουλίου 1921 προς το Εσκή Σεχήρ. Η δράση του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων κατά τη Μάχη του Τσαούς Τσιφλίκ – Υψώματος 1799

Κατ΄ αρχάς θα ήθελα να επισημάνω ότι για τις επιτυχίες, τις νίκες, τις αποτυχίες και τις ήττες ενός Στρατού υπεύθυνοι είναι πάντοτε οι ανώτατοι διοικητές του. Και τούτο επειδή στο στρατηγικό και επιχειρησιακό επίπεδο λαμβάνονται εκείνες οι κρίσιμες και αποφασιστικές αποφάσεις που καθορίζουν την επιτυχία ή την αποτυχία κάθε πολεμικής επιχείρησης. Παρά ταύτα, οι αποφάσεις και οι ενέργειες των ανώτατων διοικητών επιπέδου Μεραρχίας, αλλά και των ανώτερων διοικητών (Συνταγμάτων και Ταγμάτων) μπορεί να έχουν  κρίσιμο ρόλο στην εξέλιξη μίας μάχης.
Σε αυτό το πολύ γενικό πλαίσιο εντάσσεται και η δράση του διοικητή του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων Συνταγματάρχη Πλαστήρα κατά τις επιθετικές επιχειρήσεις που διεξήγαγε η Στρατιά Μικράς Ασίας τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 1921 με σκοπό την κατάληψη της γραμμής Εσκή Σεχήρ – Αφιόν Καραχισάρ.
Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων, διοικητής του οποίου καθ’ όλη τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας ήταν ο Συνταγματάρχης Ν. Πλαστήρας, αποτελούσε οργανικό Σύνταγμα της ΧΙΙΙης Μεραρχίας Πεζικού, η οποία κατά τις επιχειρήσεις του Ιουλίου 1921 διοικούνταν από τοv Συνταγματάρχη Κίμωνα Διγενή. Η ΧΙΙΙη Μεραρχία σύμφωνα με τον οργανισμό του Στρατού ήταν οργανική μεγάλη μονάδα του Α’ Σώματος Στρατού, αλλά κατά τις επιχειρήσεις του Ιουλίου 1921 είχε τεθεί υπό την διοίκηση του Β’ Σώματος Στρατού, υπό το οποίο και παρέμεινε μέχρι το τέλος σχεδόν της Μικρασιατικής Εκστρατείας.
Κατά τις επιχειρήσεις του Ιουλίου του 1921, το Β’ Σώμα Στρατού με συμπαρατεταγμένες τις Μεραρχίες του (ΧΙΙΙη αριστερά και Vη δεξιά), είχε σαν αποστολή να επιτεθεί στη γενική κατεύθυνση Τουμλού Μπουνάρ – Ελμαλή Νταγ – Κιουτάχεια, επιδιώκοντας να υπερκεράσει την Τουρκική αμυντική τοποθεσία «Ομέρ Μπαμπά – Ακτσάλ Νταγ – υψώματα Τσαούς Τσιφλίκ», ανατολικά του Ακτσάλ Νταγ. Ανατολικότερα του Β’ Σώματος Στρατού θα ενεργούσε το Α’ Σώμα με τις Μεραρχίες Ιη, ΙΙη, ΧΙΙη και την Ταξιαρχία Ιππικού. Σχετικές πληροφορίες στο Σχεδιάγραμμα 1.
Για την εκτέλεση της αποστολής της η ΧΙΙΙη Μεραρχία διέθετε το 3ο Σύνταγμα Πεζικού και το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων και θα επετίθετο στη γενική κατεύθυνση Αλτουντάς – Ακτσάλ Νταγ – Κιουτάχεια, ενώ στο δεξιό της, στην κατεύθυνση Ελμαλή Νταγ – Τσαούς Τσιφλίκ, θα επετίθετο η Vη Μεραρχία. Το 2ο Σύνταγμα Πεζικού της ΧΙΙΙης Μεραρχίας μαζί με άλλες Μονάδες αποτέλεσε Μικτό Απόσπασμα υπό τη διοίκηση του Αρχηγού Πεζικού της Μεραρχίας Συνταγματάρχη Δέδε, στο οποίο ανατέθηκε η κάλυψη του αριστερού πλευρού του Νότιου Τμήματος Στρατιάς (Α’ και Β’ Σ.Σ., Νότιο Συγκρότημα Μεραρχιών) στην περιοχή του χωριού Άμπια, δυτικά της κωμόπολης Αλτουντάς.
Επί των φύσει ισχυρών υψωμάτων Ομέρ Μπαμπά – Ακτσάλ Νταγ αμυνόταν η 5η Τουρκική Μεραρχία Καυκάσου εκ 10 Ταγμάτων, ενώ επί των υψωμάτων του Τσαούς Τσιφλίκ η 4η Τουρκική Μεραρχία εξ 7 Ταγμάτων.
Η ΧΙΙΙη Μεραρχία έλαβε επαφή με την τοποθεσία του Ακτσάλ Νταγ στις 1300 της 1ης Ιουλίου, αμέσως μόλις τα τμήματα της εμπροσθοφυλακής, αποτελούμενης από το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων,  υπερέβησαν το χωριό Αϊκεριτζίκ και δέχθηκαν πυρά πυροβολικού προερχόμενα από την κατεύθυνση του Ακτσάλ Νταγ. Τα 1ο και 2ο Τάγματα Ευζώνων του 5/42 Συντάγματος αναπτύχθηκαν εκατέρωθεν της οδού και υπό το πυρ του Τουρκικού Πυροβολικού προωθήθηκαν προς το Ακτσάλ, προσέγγισαν τις εχθρικές θέσεις σε απόσταση βολής όπλων Πεζικού (300-500 μ.;) και καλύφθηκαν εντός των αγρών μέχρι τον ερχομό της νύκτας.
Η συνέχεια εδώ: https://belisarius21.wordpress.com/2019/04/20

Σχόλια

  1. Ο αξιότιμος συγγραφέας του κειμένου έχει αφιερώσει εξαιρετικά πολύ χρόνο για να τεκμηριώσει μια προσωπική του γνώμη: ότι ο Συνταγματάρχης Πλαστήρας αποτελεί μια αρνητική προσωπικότητα της Ελληνικής Ιστορίας. Παρά την εξαίρετη προσπάθεια του, τόσο στην συλλογή των στοίχειων, στην ανάλυση όσο και στη παρουσίαση τους ακόμη και με λεπτομερείς χάρτες, υπάρχουν πολλές πτυχές για τις οποίες η τεκμηρίωση του δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστη ή πλήρης σε ορθότητα. Δυστυχώς, ο ίδιος, στην ιστοσελίδα που φιλοξενεί τα κειμενά του, εμφανίζεται να μη αποδέχεται εύκολα πλέον απόψεις που διαφοροποιούνται και συνήθως δεν συμφωνουν με την δική του. Η διαφοροποίηση στην αξιολόγιση και η κριτική σε συγκεκρημένα ζητήματα δεν αποτελεί για τον κάθε συγγραφέα/ερευνητή παρά μια πρόκληση για περαιτέρω εμβάθυνση και έρευνα με σκοπό τον εντοπισμό τυχόν παραλείψεων οι οποίες μπορούν να αποδειχτούν κρίσιμες όταν πρόκειται για μια σκληρή αξιολόγηση σε ανάλογες περιπτώσεις όπως αυτής της προσωπικότητας. Ας μην ξεχνάμε ότι έχουν περάσει 100 χρόνια από τα δραματικά γεγονότα της Μικρασιατικής και η νηφαλιότητα της κρίσης θα έπρεπε να πρυτανεύει στις πράξεις μας. Δεν μπορώ να αγνωήσω ότι η απουσία εγγράφων της εποχής από τα επισήμα και μη αρχεία του Ελληνικού Κράτους μπορεί να έχει επηρεάσει την συνολική αξιολόγιση οδηγώντας της προς μια συγκεκρημένη κατεύθυνση.
    .+-

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας