Αντώνιος Μομφερράτος: μια βιογραφία (1852-1924)

Αντώνιος Μομφερράτος
γράφει ο Φιλίστωρ

Πρόλογος

Ο Αντώνιος Μομφερράτος ήταν ένας επιφανής νομομαθής και δικηγόρος που ασχολήθηκε σε βάθος με τη φιλοσοφία αλλά κατεξοχήν με την Ιστορία του Δικαίου. Οι γονείς του κατάγονταν από την Κεφαλληνία, όπως μαρτυρά και το επώνυμο του, αλλά αυτός γεννήθηκε το 1852 στο Ναύπλιο και μετά τις πρώτες σπουδές του, φοίτησε στη νομική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών από όπου αναγορεύτηκε διδάκτωρ το 1874. Ακολούθως άσκησε το δικηγορικό επάγγελμα στην Αθήνα επιδεικνύοντας σπάνιες ικανότητες ευγλωττίας και επιδέξιας χρήσης της γλώσσας. Εκτός από νομομαθής ήταν γνώστης πολλών ξένων γλωσσών, άριστος γνώστης τόσο της Αρχαίας Ελληνικής όσο και της Λατινικής γλώσσας, αλλά και κάτοχος ευρύτατης γενικότερης εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης.


Επιστημονικό και συγγραφικό έργο

Αυτό όμως για το οποίο ξεχώρισε και στο οποίο υπήρξε πρωτοπόρος, ήταν η ενασχόληση του σε βάθος με την Ιστορία της φιλοσοφίας του Δικαίου. Συγκεκριμένα, μελέτησε σε βάθος το βυζαντινό και εκκλησιαστικό δίκαιο, τις περί δικαίου διαχρονικές ιδέες και παραδόσεις του Ελληνικού λαού όπως αυτές σώζονταν είτε γραπτά είτε προφορικά και κατέγραψε τα συμπεράσματα του σε μια ογκώδη συγγραφική εργασία. Στο συγγραφικό του έργο ο Μομφερράτος ασχολήθηκε με τον γάμο στο Ρωμαϊκό, εκκλησιαστικό και Ελληνικό Δίκαιο, με το κληρονομικό δίκαιο μοναχών και κληρικών στην Ελλάδα και την Τουρκία, με το ενοχικό δίκαιο Ρωμαίων και Βυζαντινών, με τα προικοσύμφωνα, τις επιτροπείες και τις κηδεμονίες, ενώ δημοσίευσε μελέτες του για τις ανώνυμες εταιρίες, τις σιωπηρές αναμισθώσεις και τη θανατική ποινή.

Αλλά και εκτός της επιστήμης του ασχολήθηκε με σειρά Ιστορικών θεμάτων κυρίως της ύστερης Βυζαντινής περιόδου όπως: " Η Μεθώνη και Κορώνη επί Ενετοκρατίας" (1907), Σιγισμούνδος Πανδόλφος Μαλατέστας : Πόλεμος Ενετών και Τούρκων εν Πελοποννήσω κατά τα έτη 1463-1466, "Διπλωματικαί ενέργειαι Μανουήλ Β' του Παλαιολόγου εν Ευρώπη και Ασία : ιστορικαί σημειώσεις", "Οι Παλαιολόγοι εν Πελοπονήσσω" και πολλά άλλα που στην εποχή τους ήταν πρωτοποριακά. Στις εργασίες αυτές ο Μομφερράτος κατάφερε να ανασύρει από τη λήθη σημαντικές πληροφορίες για τους πληθυσμούς του Ελλαδικού χώρου και τον τρόπο ζωής τους στην μεσαιωνική περίοδο. Διετέλεσε πρόεδρος επί πολλά έτη της Χριστιανικής Αρχαιολογικής εταιρίας, διασώζοντας την περιουσία της και τις συλλογές της από μια σειρά από δικαστικές διαμάχες με το Ελληνικό Δημόσιο.

Πολιτική Σταδιοδρομία

Η πολιτική του σταδιοδρομία ξεκίνησε το 1898 όταν εκλέχθηκε βουλευτής Κεφαλληνίας, ενώ αμέσως μετά ορίστηκε "υπουργός Δικαιοσύνης και προσωρινώς επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως" στη κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη με τον οποίο, όπως και με τον Στέφανο Σκουλούδη, συνδεόταν με στενή φιλία. Ως υπουργός Παιδείας επέδειξε αξιόλογη δραστηριότητα αναφορικά με τον εξοπλισμό των σχολείων Στην εισηγητική του έκθεση προς τον βασιλιά έκανε λόγο για ανάγκη προσοχής στη φυσιολογία των παιδιών, προστασίας της σπονδυλικής τους στήλης, της ανάπτυξής τους κ.ά. «Προλαμβάνονται ασθένειαι και αιτίαι ασθενειών αν κατά την κατασκευήν των θρανίων τηρηθώσιν οι υπό των υγιεινολόγων, ιατρών και μηχανικών ορισθέντες κανόνες» έγραφε το πρωτοποριακό εκείνο βασιλικό διάταγμα. Ήταν ένας τύπος θρανίου αλλά με έξι διαφορετικές προδιαγραφές προσαρμοσμένες στο ύψος των μαθητών. Οι σωζόμενες λεπτομερείς περιγραφές είναι εντυπωσιακές, ενώ το κείμενο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Ακολούθως εκλέχθηκε βουλευτής Κραναίας και το 1902 ορίστηκε εκ νέου υπουργός Παιδείας σε νέα κυβέρνηση Ζαΐμη. Το 1911 εκλέχθηκε καθηγητής Αστικού Δικαίου στο πανεπιστήμιο Αθηνών και κατά τον Εθνικό Διχασμό στήριξε τον Θρόνο και τον Βασιλιά Κωνσταντίνο. Ακολούθως, το 1916 ανέλαβε το κρίσιμο υπουργείο Δικαιοσύνης επί πρωθυπουργίας Αλέξανδρου Ζαΐμη σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο στις σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Αντάντ. Κατά τη σύντομη θητεία του και παρά τις κρίσιμες περιστάσεις, κατάφερε να παράξει σοβαρό νομοθετικό έργο δημοσιεύοντας τον πρώτο νόμο στη σύγχρονη Ελληνική Ιστορία για το ενοικιοστάσιο. Ο νόμος είχε βασιστεί στη νομοθετική παράδοση του Βυζαντίου και έθεσε τις νομικές βάσεις για τους λεπτομερείς νόμους που ακολούθησαν τις επόμενες δεκαετίες. Ακολούθως, μετά την επιστροφή του Βενιζέλου στην εξουσία, επέστρεψε στη θέση του στο πανεπιστήμιο, ένα χρόνο μετά όμως αποπέμφθηκε όπως και οι περισσότεροι πανεπιστημιακοί που είχαν εκτεθεί υπέρ του Βασιλιά Κωνσταντίνου, ενώ το 1918 εξορίστηκε. Λόγω των κακουχιών που υπέστη νόσησε αρκετά σοβαρά και μεταφέρθηκε εσπευσμένα στην Αθήνα όπου νοσηλεύτηκε στον "Ευαγγελισμό" πάντοτε φρουρούμενος. Όταν ηττήθηκε ο Βενιζέλος στις εκλογές του 1920, ο Μομφερράτος αποκαταστάθηκε στο αξίωμα του από τις μετανοεμβριανές κυβερνήσεις το οποίο κράτησε ως το 1923, ενώ απεβίωσε ένα έτος μετά. 

Αποτίμηση

Ο Μομφερράτος ήταν ένα ακούραστο πνεύμα που παρήγαγε ακατάπαυστα υψηλού επιπέδου πνευματική εργασία επί παντός επιστητού. Δεν περιορίστηκε μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά δραστηριοποιήθηκε και στο δημόσιο βίο προσφέροντας σοβαρές υπηρεσίες στη πατρίδα του. Τίμησε τα ανώτατα κρατικά αξιώματα που έλαβε, παράγοντας σοβαρό νομοθετικό έργο του ο οποίου ο αντίκτυπος επεκτεινόταν ακόμη και μεταπολεμικά. 

Πηγές

http://search.lib.auth.gr/Αντώνιος Μομφεράτος

https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltion/article/view/5548

Όλα τα έργα του Αντωνίου Μομφερράτου που είναι άμεσα διαθέσιμα προς ανάγνωση από την Ανέμη

https://www.taathinaika.gr/echoun-kai-ta-scholika-thrania-ti-diki-tous-istoria/

Σχόλια

  1. Ενδιαφέρον άρθρο, δεν γνώριζα τον Μομφερράτο. Να σημειώσουμε ότι ο νόμος του ενοικιοστασίου ήταν τόσο σημαντικός για την Ελλάδα της εποχής που κάθε τροποποίησή του ανακοινωνόταν και δημοσιευόταν στις εφημερίδες. Προστάτευε τους άπειρους φτωχούς εργάτες που τους εκμεταλλεύονταν και απειλούσαν οι ιδιοκτήτες. Όσον αφορά την κατασκευή των σχολικών καθισμάτων βάσει του ύψους του μαθητού, φανερώνει μια πρωτοποριακή αντίληψη, η οποία δεν πρόκειται βέβαια να υλοποιηθεί.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αγαπητέ Κλέωνα καλημέρα, Εκτιμώ ιδιαίτερα όταν κάποιος είναι αρκετά ειλικρινής να πει αυτό που αναφέρεις στην αρχή: ΔΕΝ ΤΟ ΗΞΕΡΑ. Είμαστε σε μια εποχή που κανείς δεν τολμά να εκστομίσει τις τρεις αυτές λεξούλες που δεν είναι ποινικό αδίκημα.

      Επί της ουσίας τώρα. ΟΥΤΕ ΕΓΩ ΗΞΕΡΑ για τον Μομφερράτο. Ανακάλυψα για αυτόν το καλοκαίρι κάποιες πληροφορίες για την περιπέτεια του στη βενιζελική καταγίδα 1917-1920 και αμέσως μετά ψάχτηκα και προσπάθησα να ανασύρω από τη λήθη μια προσωπικότητα που αναμφίβολα πρόσφερε. Ο βασικός λόγος που υπάρχει το ιστολόγιο αυτό είναι για να δημοσιεύει άρθρα όπως αυτό του Μομφερράτου. Σε ευχαριστώ για το σχόλιο και τη στήριξη!

      Διαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας