Marc Ferro Οι 7 ηγέτες του πολέμου (1918-1945) Εκδόσεις Μεταίχμιο

γράφει ο Γαβριήλ Μιχαήλ Δημητριάδης

Σε αυτό το βιβλίο ο γνωστός Γάλλος ιστορικός Marc Ferro εξετάζει τα έργα και τις ημέρες ορισμένων από τους σημαντικότερους πρωταγωνιστές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αναλύοντας τον τρόπο με τον οποίο τον κατηύθυναν και τον βίωσαν. Στάλιν, Χίτλερ, Τσώρτσιλ, Μουσολίνι, Ντε Γκωλ, Χιροχίτο, Ρούζβελτ: επτά αρχηγοί ισχυρών κρατών, επτά τιτάνες που στράφηκαν ο ένας εναντίον του άλλου σε μια παγκόσμια σύρραξη...

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου παρακολουθούμε τους πρωταγωνιστές των γεγονότων από το 1918 έως το 1945 να αλληλοσπαράσσονται, να συμμαχούν και να προδίδουν ο ένας τον άλλο, σε ένα παιχνίδι μίσους και σαγήνης που επρόκειτο να καθορίσει τις τύχες των λαών. Χάρη στη σύγκριση του τρόπου με τον οποίο έδρασαν οι μεν και οι δε, αλλά και την αντιπαραβολή των κινήτρων τους, κατανοούμε καλύτερα τα δεδομένα και τις διεξόδους της σύγκρουσης, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες αυτοί κατόρθωσαν να γοητεύσουν τους συγχρόνους τους ή να προκαλέσουν την αποστροφή τους. Παρατηρώντας τη συμπεριφορά τους κάτω από ακραίες συνθήκες, καθώς αντιμετώπιζαν διαρκώς διλήμματα, αντιλαμβανόμαστε ευκολότερα τη φύση των λύσεων που επέλεξαν, κατανοούμε πώς αντέδρασαν ως υπόλογοι απέναντι στην Ιστορία, εάν επηρέασαν ή όχι την κοινωνία και τις εξελίξεις της. Άραγε, έτυχε ορισμένοι από αυτούς τους ηγέτες να παρακινηθούν, εν μέρει ή εν γένει, από κάποιο κίνητρο (συνειδητό ή μη) εξίσου ισχυρό με τη λογική της Ιστορίας; Συνδυάζοντας μηχανισμούς διαφορετικών τρόπων έρευνας, ο συγγραφέας οδηγήθηκε σε αρκετές διαπιστώσεις στις οποίες θα ήταν αδύνατο να καταλήξει μέσω των παραδοσιακών προσεγγίσεων μιας μεμονωμένης βιογραφίας ή της γενικής Ιστορίας.

Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η μελέτη της συμπεριφοράς των ηγετών έχει θεωρηθεί ανεπαρκής  προσέγγιση, εάν όχι επιπόλαιη, γιατί δείχνει να παραβλέπει το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι υπήρξαν οι ίδιοι δημιουργήματα της Ιστορίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η ανάλυση του ρόλου που διαδραμάτισαν σε σχέση  με τους θεσμούς και την κοινωνία δεν μας βοηθά να αντιληφθούμε καλύτερα τι διακυβευόταν πίσω από τις συγκρούσεις, καθώς και τα διλήμματα που χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν. Κυρίως όμως, φαίνεται απαραίτητο να επαναπροσδιορίσουμε το μερίδιο ευθύνης καθενός από αυτούς, ειδικά σε σχέση με τις πλέον απάνθρωπες πρακτικές τους (μετακινήσεις πληθυσμών, γενοκτονία Εβραίων, όπλα μαζικής εξόντωσης), δεδομένης της μοίρας που τους επιφύλαξε η υστεροφημία. Μάλιστα, αυτή η ανάγκη είναι εξόφθαλμη προκειμένου για περιπτώσεις όπως του Στάλιν ή του Χίτλερ, χωρίς όμως να παραβλέπονται και οι υπόλοιποι σε σχέση με πράξεις διαφορετικές ή παρόμοιες, μικρότερης πάντως κλίμακας.

Καταληκτικά, ο συγγραφέας διατυπώνει την ελπίδα η μεθοδολογική προσέγγιση που υιοθέτησε σε αυτό το έργο του να αποτελέσει  ένα περαιτέρω βήμα στη προσπάθεια ανανέωσης της ανάλυσης του παρελθόντος, προκειμένου οι άνθρωποι να μπορέσουν να διαχειριστούν καλύτερα τα προβλήματα της εποχής μας.

Το βιβλίο αυτό είναι το έργο ενός ιστορικού που είναι επίσης παιδαγωγός. Γι’ αυτό η αφήγησή του είναι ζωντανή και «έγχρωμη», σαν να πρόκειται για φαντασμαγορική οθόνη! Αν οι συμβατικοί ιστορικοί - και είναι πολλοί - τοποθετούν την Ιστορία στο μικροσκόπιο, ο Ferro την τοποθετεί στη μεγάλη, την ασημένια οθόνη. Το κυρίως κείμενο συμπληρώνεται από πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό, πηγές και μαρτυρίες, ευρετήριο κυρίων ονομάτων καθώς και πλούσια ξένη βιβλιογραφία.