Philip J. Haythorntwaite, Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΠΟΛΗΣ (1915) Osprey Publishing-Εκδόσεις Γκοβόστη Αθήνα 2012


Liman Von Sanders - Kemal
γράφει ο Νίκος Νικολούδης, διδάκτωρ Ιστορίας του πανεπιστημίου Λονδίνου

Η εκατονταετηρίδα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Α΄ ΠΠ, 1914-1918) επανέφερε στην ιστορική επικαιρότητα τα δραματικά γεγονότα της δεύτερης μεγαλύτερης ανθρωποσφαγής της νεώτερης Ιστορίας (με τα πρωτεία σε αυτό τον τομέα να εξακολουθούν να τα διατηρούν οι εκατόμβες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου). Παρότι η χρονική απόσταση του ενός αιώνα δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη, μέχρι την έναρξη των σχετικών επετειακών εκδηλώσεων σε διάφορες χώρες, στα μέσα της περσινής χρονιάς, το ενδιαφέρον στον Δυτικό κόσμο για τα γεγονότα του Α΄ ΠΠ δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλο. Το γεγονός αυτό έχει αποδοθεί από διάφορους ερευνητές στο «ανώφελο» της θυσίας του ανθού της ευρωπαϊκής νεολαίας σε μια τετραετή σύγκρουση χωρίς σαφή ιδεολογικό χαρακτήρα, που διεξήχθη από στρατιωτικούς ηγέτες χωρίς έμπνευση, και της οποίας η κατάληξη υπήρξε ουσιαστικά αλυσιτελής, αφού σε διάστημα 21 ετών οδήγησε στη «ρεβάνς» μιας νέας παγκόσμιας σύρραξης. Παρά ταύτα, αυτές οι μάλλον στερεότυπες διατυπώσεις «συγκαλύπτουν» άλλες, λιγότερο εμφανείς  διαπιστώσεις σχετικά με την επίδραση των γεγονότων του Α΄ ΠΠ στη διαμόρφωση τόσο των μεταγενέστερων στρατιωτικών αντιλήψεων για τη διεξαγωγή του πολέμου, όσο και της προσωπικότητας ορισμένων ατόμων που έλαβαν μέρος σ’ αυτόν και αργότερα πρωταγωνίστησαν σε άλλα γεγονότα (ο Αδόλφος Χίτλερ αποτελεί την πιο χαρακτηριστική σχετική περίπτωση αλλά οπωσδήποτε όχι τη μοναδική). 


Ένα από τα γεγονότα του Α΄ ΠΠ που άφησαν μακροπρόθεσμα ένα έντονο αποτύπωμα στους πολιτικούς και τους στρατιωτικούς κύκλους ήταν η εκστρατεία των Δαρδανελλίων η οποία, με ορισμένα διαλείμματα και διακοπές, διήρκεσε από τον Φεβρουάριο του 1915 έως τις αρχές του 1916. Επρόκειτο αναμφίβολα για την πιο φιλόδοξη (αν και αποτυχημένη) στρατιωτική επιχείρηση του «Μεγάλου Πολέμου» την οποία πολλοί σύγχρονοί της θέλησαν να ξεχάσουν, αλλά οι εξελίξεις της οποίας «στοίχειωναν» τον σχεδιασμό ακόμη και της απόβασης της Νορμανδίας, 29 χρόνια αργότερα!  Η εκστρατεία των Δαρδανελλίων (ή, υπό στενά στρατιωτικούς όρους, «Μάχη της Καλλίπολης») υπήρξε προϊόν έμπνευσης του Ουίνστον Τσώρτσιλ, υπουργού των Ναυτικών στην τότε βρετανική κυβέρνηση. Αντικειμενικός σκοπός της ήταν η διάνοιξη του στενού των Δαρδανελλίων από αγγλογαλλικές δυνάμεις κατά τρόπο ώστε να εξασφαλιστεί η αδιατάρακτη ροή ενισχύσεων προς τη Ρωσία, η οποία αδυνατούσε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την καϊζερική Γερμανία. Όσο φιλόδοξος όμως ήταν ο στόχος, τόσο κακή υπήρξε η υλοποίησή του. Με τα σημερινά δεδομένα είναι προφανές και στους πλέον αδαείς ότι η επιτυχία μιας τέτοιας επιχείρησης στηρίζεται στην ταχεία χρήση συνδυασμένων δυνάμεων από διαφορετικούς στρατιωτικούς κλάδους, με σκοπό την πρόκληση αιφνιδιασμού. 

Αντίθετα, η τότε στενόμυαλη στρατηγική αντίληψη επέβαλε αρχικά τον θαλάσσιο βομβαρδισμό των παράκτιων τουρκικών οχυρών των Στενών (τον Φεβρουάριο του 1915), στη συνέχεια μια αποτυχημένη προσπάθεια εκκαθάρισης των εκεί ναυτικών ναρκοπεδίων (τον Μάρτιο), και αργότερα (από τον Απρίλιο μέχρι και τον Ιούνιο) μια σειρά άσχημα σχεδιασμένων αποβάσεων σε ουσιαστικά άγνωστες και ακατάλληλες ακτές. Όλη αυτή η «πομπώδης» και μακρόσυρτη υλοποίηση του συμμαχικού σχεδιασμού έδωσε το περιθώριο της έγκαιρης οργάνωσης της τουρκικής άμυνας, στην τελική επιτυχία της οποίας έπαιξαν καίριο ρόλο ο επικεφαλής των τουρκικών δυνάμεων, Γερμανός στρατηγός Λίμαν φον Σάντερς, και ο πιο ταλαντούχος από τους υφισταμένους του, ο τότε συνταγματάρχης Μουσταφά Κεμάλ, οι εύστροφες στρατιωτικές επιλογές του οποίου συνέβαλαν καθοριστικά στην κατοχύρωση της νίκης.

 Η προδιαγεγραμμένη αποτυχία της εκστρατείας των Δαρδανελλίων (με βάση τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε) είχε σοβαρές επιπτώσεις τόσο για τους πρωταγωνιστές της όσο και για τις χώρες που ενεπλάκησαν (άμεσα ή έμμεσα) σ’ αυτήν. Για τον επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμεων, στρατηγό σερ Ίαν Χάμιλτον, σήμανε τον τερματισμό της μέχρι τότε επιτυχημένης στρατιωτικής του σταδιοδρομίας (ας σημειωθεί ότι ο Χάμιλτον ήταν μέχρι τότε ένας από τους στενότερους συνεργάτες του εμβληματικού υπουργού Πολέμου της Μ. Βρετανίας, λόρδου Κίτσενερ, η μορφή του οποίου κοσμεί τις γνωστές βρετανικές προπαγανδιστικές αφίσες εκείνης της περιόδου). Ακόμη χειρότερα, για τον Τσώρτσιλ σήμανε (άδικα) την πολιτική περιθωριοποίησή του για πολλά χρόνια. Αντίθετα, για τον Μουσταφά Κεμάλ σηματοδότησε την έξοδό του από την αφάνεια και την ανάδειξή του σε κορυφαίο ρυθμιστή των μετέπειτα πολιτικοστρατιωτικών εξελίξεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία / Τουρκία. 
Αντίστοιχα, στο πολιτικό πεδίο η εκστρατεία των Δαρδανελλίων είχε καθοριστικές συνέπειες για αρκετές χώρες. Κατ’ αρχήν, προκειμένου για τη Ρωσία, επιτάχυνε τη διάλυσή της και τη διολίσθηση στον εμφύλιο πόλεμο και την επικράτηση των μπολσεβίκων. Κατά δεύτερο, όσον αφορά την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία οι οποίες συνεισέφεραν σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις στη διεξαγωγή των χερσαίων επιχειρήσεων, σηματοδότησε την αρχή της εθνογένεσής τους και της διαδικασίας χειραφέτησής τους από τις βουλές της «μητέρας πατρίδας», της Μεγάλης Βρετανίας. Τέλος, για τη χώρα μας, αν και μέχρι τότε ουδέτερης, η συμμαχική αποτυχία παρέτεινε την αβεβαιότητα για την έκβαση του Α΄ ΠΠ, εντείνοντας τις διαφωνίες μεταξύ του βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου και αποτελώντας τον καταλύτη της έναρξης του Εθνικού Διχασμού, με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα του 1922. 
Το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί ένα από τα πιο επιτυχημένα της σειράς «Μεγάλες Μάχες» των Εκδόσεων Osprey, την κυκλοφορία των οποίων στα ελληνικά έχουν αναλάβει οι Εκδόσεις Γκοβόστη, που έχουν καταξιωθεί τα τελευταία χρόνια στον χώρο των στρατιωτικών εκδόσεων στη χώρα μας. Η διάταξη της ύλης, η πλούσια εικονογράφηση (με φωτογραφίες εποχής και παραστατικούς πολύχρωμους χάρτες) και το ευσύνοπτο και σαφές χρονολόγιο στο τέλος του έργου αποτελούν μερικά μόνο από τα στοιχεία που θα διευκολύνουν ακόμη και τους μη ειδικούς αναγνώστες να εμβαθύνουν αβίαστα σε μια από τις πιο καθοριστικές συγκρούσεις του Α΄ ΠΠ.


Σχόλια

  1. Απο μια αποψη, καλυτερα που δεν πηραμε μερος(η Ελλας εννοω)! Απο την αλλη, επρεπε να ειχαμε παρει μερος, θα ειχαμε καταστραφει(προσωρινα, εχουμε αποδειξει οτι αντεχουμε ανα τους αιωνες) και το "εθναρχιλικι" θα ειχε εξαφανιστει! Καταλαβαινετε τι εννοω...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μπα δεν νομίζω, ακόμα και αν συμμετείχαμε και παθαίναμε καταστροφή όπως οι σύμμαχοι, πάλι θα τα μπάλωναν με τον καιρό οι βενιζελικοί και θα έλεγαν πως υπονόμευσε τον Βενιζέλο το επιτελείο, πως δεν κατάλαβε το μακρόπνοο σχέδιο κλπ. Από δικαιολογίες άλλο τίποτα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Εκείνος πού απέτρεψε τή συμμετοχή τής Ελλάδος στή μάχη τής Καλλίπολης ήταν ό τότε
    Επιτελάρχης αείμνηστος ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ.

    Καί τότε ό ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ,γλύτωσε τήν Ελλάδα από μία βεβαία καταστροφή,επειδή είχε
    μετεκπαιδευθεί σέ γερμανική στρατιωτική ακαδημία,ήξερε ότι ό τουρκικός στρατός είχε
    τότε,γερμανούς διοικητές,πού είχαν εκπαιδευσει τό τούρκικο στρατό,είχαν άριστες οχυρω-
    ματικές θέσεις στή Καλλίπολη,μέ συνέπεια τή βέβαιη ήττα τών επιτιθεμένων στήν Καλλίπολη.

    Δέν ήταν καθόλου τυχαίο,πού παρότι αντίθετος μέ τίς πολιτικές πεποιθήσεις τού ΙΩΑΝΝΟΥ
    ΜΕΤΑΞΑ,ό Βενιζέλος τόν διατηρούσε στό Επιτελείο συνεργάτη του,επειδή πίστευε,ό Βενι-
    ζέλος,στό οξυδερκέστατο πνεύμα τού ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΤΑΧΑ,όπως απόδείχτηκε άλλωστε γιά τόν
    ΕΘΝΙΚΟ ΗΓΕΤΗ ΙΩΑΝΝΗ ΜΕΤΑΞΑ μέχρι καί τού θανάτου του,τό έτος 1941

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Το 1914 ο Ι. Μεταξάς ήταν αυτός που πρότεινε την απόβαση του Ελληνικού στρατού στην Καλλίπολη και την καταστροφή του Οθωμανικού στόλου γιατί γινόταν επικίνδυνος. Μετά (1915) ανακάλυψε το αδύνατο της επιχείρησης, τον φόβο από μια βουλγαρική επίθεση κλπ. κλπ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Φυσικα και ηταν αδυνατη η επιχειρηση το 1915 οπως απεδειξε και η εκβαση της! Το σχεδιο του Μεταξα βασιζοταν στην μυστικοτητα, τον αιφνιδιασμο και την μη επιστρατευμενη Τουρκια, προυποθεσεις πυο δεν υπηρχαν στο 1915...

      Διαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Ο σχολιασμός του αναγνώστη (ενημερωμένου η μη) είναι το καύσιμο για το ιστολόγιο αυτό, έτσι σας προτρέπουμε να μας πείτε την γνώμη σας. Τα σχόλια οφείλουν να είναι κόσμια, εντός θέματος και γραμμένα με Ελληνικούς χαρακτήρες (όχι greeklish και κεφαλαία).

Καλό είναι όποιος θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του να χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο έτσι ώστε σε περίπτωση διαλόγου, να γίνεται αντιληπτό ποιος είπε τι. Κάθε σχόλιο το οποίο είναι υβριστικό η εμπαθές, θα διαγράφεται αυτομάτως.

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας