Εμμανουήλ Γκίκας, Ο Αχενάτων και η γέννησις του μονοθεϊσμού, Εκδόσεις Κέδρος Αθήνα 2013, σσ. 415 (βιβλιοκρισία)

γράφει ο Ιστορικός Γαβριήλ Μιχαήλ Δημητριάδης

Στο έργο του αυτό ο συγγραφέας Ε. Γκίκας, ασχολείται με την περίοδο της βασιλείας του φαραώ που άλλαξε τη μέχρι τότε πολυθεϊστική θρησκεία με τη λατρεία του μόνου θεού ήλιου. H γέννηση του μονοθεϊσμού είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με το πρόσωπο του Αμένωφι Δ' ή Αχενάτων, όπως μετονομάσθηκε από το πέμπτο έτος της βασιλείας του ο μυστηριώδης αυτός Φαραώ: μυστηριώδης, διότι τίποτε δεν γνωρίζουμε για τον ίδιο και τη μεγάλη βασιλική του σύζυγο, την περίφημη και πανέμορφη Νεφερτίτη, πριν από την άνοδό του στον θρόνο, γεγονός που δεν έπαψε να εξάπτει τη φαντασία ακόμη και των σοβαρότερων αιγυπτιολόγων. Γνωστός σήμερα ως ο "αιρετικός φαραώ", ο αναθεματισμένος και διαγεγραμμένος από τις δέλτους της ιστορίας Αχενάτων αποκήρυξε προς το τέλος της βασιλείας του όλους ανεξαιρέτως τους θεούς της Αιγύπτου, πλην του ενός θεού, του ζώντος Ρα-Άτων. Πρώτος ζήσας, ποιητής των πάντων, στοργικός πατέρας και μητέρα, έμπλεος αγάπης και κάλλους, ο Ρα-Άτων είναι και ο κατ' εξοχήν ηθικός θεός, καθότι δίκαιος κριτής. 

Η κατάργηση συλλήβδην του παραδοσιακού πανθέου της Αιγύπτου σηματοδοτεί την εμφάνιση του πρώτου καθ' εαυτό μονοθεϊσμού, που δεν αναγνωρίζει και δεν λατρεύει άλλους θεούς πλην του ενός και μόνου θεού. Από τον πρώτο αυτόν μονοθεϊσμό θα προέλθουν, αμέσως ή εμμέσως, οι σημερινοί ιστορικοί μονοθεϊσμοί. Σ’ αυτό έγκειται η πρωταρχική του σημασία, καθόσον η μελέτη της γέννησής του επιτρέπει να δοθεί αντικειμενική απάντηση στο καίριο ερώτημα πώς γεννήθηκε ο μονοθεϊσμός, συνακόλουθα δε και στο ερώτημα ποια μπορεί να είναι σήμερα η σημασία και ποιο το μέλλον του μονοθεϊσμού. Το περιεχόμενο του έργου δεν ενδιαφέρει μόνο τους αιγυπτιολόγους (αν και βεβαίως αυτούς ενδιαφέρει πρώτιστα), αλλά και γενικά όλους όσους ασχολούνται με τις θρησκειολογικές μελέτες. Ο συγγραφέας δεν αρκείται στη λεπτομερή ανάλυση των διαφόρων γνωμών και αντίθετων θεωριών που έχουν διατυπωθεί σχετικά με τα αναπτυσσόμενα ζητήματα, αλλά με επιχειρήματα που στηρίζονται στη λογική παίρνει θέση και πείθει για την ορθότητα των απόψεών του. Το βιβλίο δηλαδή αποτελεί επιστημονικό σύγγραμμα το οποίο πάντως δεν κουράζει καθόλου τον αναγνώστη, αλλά αντίθετα τον παρακινεί να μελετήσει με εντεινόμενη προσοχή τις διαφορετικές απόψεις διάσημων επιστημόνων, τους οποίους η έλλειψη επαρκών στοιχείων οδήγησε στη διατύπωση ποικίλων και διαφορετικών θεωριών.

Η έκδοση συνοδεύεται από επίμετρο με θέμα το μέλλον του μονοθεϊσμού και ενδεικτική ξένη βιβλιογραφία.