Γεώργιος Ανδρουλάκης, Ημέρες πολέμου στην Κω - Το χρονικό της στρατιωτικής καταιγίδας – 1943 (Εκδόσεις Ιωλκός)

γράφει ο Νίκος Νικολούδης, διδακτωρ Ιστορίας Πανεπιστημίου Λονδίνου


Μεταξύ των πολλών χιλιάδων Ελλήνων και ξένων τουριστών που επισκέπτονται κάθε χρόνο τα ελληνικά νησιά ελάχιστοι γνωρίζουν την πολυτάραχη και αιματοβαμμένη ιστορία ορισμένων από αυτά κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην προκειμένη περίπτωση δεν αναφερόμαστε στην Κρήτη, ο αγώνας για την οποία αποτέλεσε το κύκνειο άσμα  της ελληνικής αντίστασης στην εισβολή των δυνάμεων του Άξονα (Μάιος 1941). Εκτός από την Κρήτη, τη θύελλα του πολέμου γνώρισαν και άλλα νησιά, με πιο χαρακτηριστικά (αλλά όχι μοναδικά) την Κέρκυρα, την Κεφαλονιά, τη Λέρο, την Κω, τη Σύμη, την Τήλο, τη Νάξο, τη Μύκονο και τη Μήλο. Σε όλα αυτά τα νησιά ο πόλεμος έφτασε με καθυστέρηση, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943, όταν οι ιταλικές φρουρές τους  (πλην της Μήλου, που κατεχόταν αποκλειστικά από τους Γερμανούς) συντάχθηκαν στο πλευρό των Συμμάχων. Το αποτέλεσμα ήταν να υποστούν την εκδικητική μανία των Γερμανών, που θεώρησαν τη στάση των πρώην συμμάχων τους ως προδοσία και σε πολλές περιπτώσεις εξόντωσαν ανελέητα όσους Ιταλούς «τόλμησαν» να τους αντισταθούν. 

Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι εκείνη της μεραρχίας Άκουι στην Κεφαλονιά η οποία, παρά τη γενναία αντίστασή της, υπέκυψε και εξοντώθηκε σχεδόν μέχρις ενός (η ιστορία της Άκουι παρουσιάζεται δραματοποιημένη στο γνωστό μυθιστόρημα «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι»). Εξίσου δραματική υπήρξε η τύχη των ιταλικών φρουρών της Λέρου και της Κω, οι οποίες επίσης αντιστάθηκαν στη Βέρμαχτ. Η κατάληξη του αγώνα τους υπήρξε παρόμοια, αλλά με μία σημαντική διαφορά: στα δύο αυτά νησιά στάλθηκαν έγκαιρα σημαντικές χερσαίες και θαλάσσιες βρετανικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα ο σχεδιασμός της κατάληψής τους από τους Γερμανούς να καταστεί πολύ πιο σύνθετος. 
 
Την ιστορία της δραματικής αλλά κεραυνοβόλας κατάληψης της Κω από τους Γερμανούς εξιστορεί με παραστατικό τρόπο ο τέως υποστράτηγος Γεώργιος Ανδρουλάκης ο οποίος έχοντας υπηρετήσει στο νησί, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τους χώρους των μαχών και να καταγράψει μαρτυρίες απογόνων ορισμένων Ελλήνων χωρικών που έζησαν τα γεγονότα εκ του σύνεγγυς. Το πρώτο μέρος του βιβλίου επικεντρώνεται στις συνθήκες της ιταλικής κατοχής της Κω, με έμφαση στην οργάνωση και τη διάταξη των ιταλικών μονάδων, καθώς και τη συμπεριφορά των Ιταλών προς το ελληνικό στοιχείο. Στη συνέχεια περιγράφονται οι αλλαγές που προκάλεσε η ιταλική συνθηκολόγηση η οποία επηρέασε αρνητικά τη μαχητική διάθεση των μονάδων του νησιού λόγω της αβεβαιότητας και του διχασμού που ενέσκηψε μεταξύ της μειοψηφίας των οπαδών του Μουσολίνι και των νομιμοφρόνων οπαδών της κυβέρνησης του στρατηγού Μπαντόλιο. Την ίδια περίοδο, το βρετανικό στρατηγείο Μέσης Ανατολής επιδίωξε να καταλάβει την Κω και να χρησιμοποιήσει τα αεροδρόμιά της ως προκεχωρημένες βάσεις εναντίον των Γερμανών στα Βαλκάνια, σχέδιο στο οποίο οι Ιταλοί δεν αντιτάχθηκαν, χωρίς όμως και να συμβάλουν στην υλοποίησή του όσο αναμενόταν. Από την πλευρά τους, οι Γερμανοί προσπάθησαν να αποτρέψουν αυτό το ενδεχόμενο, το οποίο, εκτός των άλλων, θα εξωθούσε την Τουρκία στο πλευρό των Συμμάχων. Διαθέτοντας αεροπορική υπεροπλία, κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν την ταυτόχρονη απόβαση δυνάμεών τους σε τρία διαφορετικά σημεία του νησιού, να αιφνιδιάσουν τους αμυνόμενους και να το καταλάβουν με ελάχιστες απώλειες εντός μόλις 36 ωρών, στο διήμερο 4-5 Οκτωβρίου 1943.

 Η ραγδαία κατάρρευση της ανεπαρκώς οργανωμένης άμυνας στην Κω συνέβαλε καθοριστικά στη μετέπειτα πτώση και της Λέρου (της «Μάλτας του Αιγαίου», κατά τους Ιταλούς), επεκτείνοντας κατά περίπου ενάμισι έτος τη διάρκεια της κατοχής των Δωδεκανήσων από τον Άξονα. Εδώ μάλιστα αξίζει να επισημανθεί μία ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: επικεφαλής των γερμανικών δυνάμεων εισβολής στα δύο νησιά ήταν ο στρατηγός Φρήντριχ Μύλλερ, διαβόητος για τις αγριότητες που διέταξε ως διοικητής της Κρήτης (ως αντίποινα για τη δράση της Αντίστασης), με χαρακτηριστικότερο την καταστροφή της Βιάννου. 


Συμπερασματικά, πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο που συνοδεύεται από κατατοπιστικούς στρατιωτικούς χάρτες και φέρνει στο φως για πρώτη φορά άγνωστα γεγονότα τα οποία επηρέασαν καθοριστικά την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων στον ελληνικό χώρο, παρότι σ’ αυτές δεν είχαν συμμετοχή ελληνικές δυνάμεις. 

Πηγές

Εκδόσεις Ιωλκός

Σχόλια

"Encompass worlds but do not try to encompass me..."

Walt Whitmann

Αναγνώστες

Συνολικές προβολές σελίδας